Skjaldkirtilslyf

Question 1

hvaða þrír lífeðlisfræðilegu þættir hafa áhrif á thyroxíne losun?

Answer 1

kuldi
trauma
stress

Question 2

hver eru áhrif thyroxíns?

Answer 2

T3&raquo_space; T4
- (3-5 sinnum meiri áhrif – en skammvinnari)
Aukin kolvetna-, fitu- & próteinefnaskipti
Aukin O2 notkun
Aukin hitamyndun
Viðbrögð við kulda
Aukið “basal metabolic rate”
Aukin sympatísk virkni
Hjarta: aukinn hjartsláttartíðni (aukið CO)
- Aukin hætta á hjartsláttaróreglu (tachycardia/a.fibrillation)

Question 3

hvernig viðtakar eru viðtakar T3 og T4?

Answer 3

heterodimer kjarnavitðtakar

Question 4

nefndu 3 sjúkdóma sem valda skjaldvakaofseytingu (hyperthyroidismus) (sem MKM nefnir óþarfi að vera að monta sig hérna)

Answer 4

Graves sjúkdómur (mótefni örva TSH viðtaka).
- Langalgengasta orsök skjaldv.ofseytingar á Íslandi.

Ofvirkir (einn eða fleiri) hnútar í skjaldkirtli.
- Mun sjaldgæfara á Ísl. en víðast annarstaðar.

Skjaldkirtilsbólga, þögul (autoimmune, þ.m.t. eftirburðarbólga) eða “subacute”(sennilega viral orsök).

Question 5

nefndu 5 dæmi um prímer skjaldvakabrest og 1 dæmi um sekunderan

Answer 5

Frumkomin (prímer)
- Hashimotos (chronic autoimmune) skjaldkirtilsbólga (algengast)
- Iatrogen (brottnám, geislajoðsmeðferð, ytri geislun)
- Tímabundinn
__ - subacute lymphocytic eða granulomatous thyroiditis
__ - eftirburðarbólga (postpartum thyroiditis)
- Lyf (skjaldkirtilshemlar, amiodarone, lithium, interferon-alpha)
- Ífarandi sjúkdómar ( hemochromatosis, sarcoidosis)

Afleidd (sekúnder)
- Heiladingulsvanstarf

Question 6

hver eru einkenni hyperthyroidisma?

Answer 6

Hjartsláttaróþægindi - tachycardia 
Heitfengi
Svitamyndun, 
Handarskjálfti 
Megrun 
Aukin matarlyst

Question 7

hver eru einkenni hypothyroidisma?

Answer 7

Þreyta
Kulvísi
Hægðatregða
Syfja
Bjúgur
Gleymni

Question 8

hvaða 4 tegundir lyfja gefum við við skjaldvakaofseytingu?

Answer 8

Thionamíðlyf
- Draga úr myndun skjaldkirtilshormóna.
Geislavirkt joð (131I)
Betablokkar
- Einkennameðferð á grunni hindrunar á adrenvirkum áhrifum skjaldkirtilshormóna.
Sykursterar (glucocorticoids)
- Bólgueyðandi áhrif nýtt í meðhöndlun skjaldkirtilsbólgu (thyroiditis

Question 9

hvaða lyf gefum við við skjaldvakabresti?

Answer 9

thyroxín

Question 10

nefndu tvö thíonamíð lyf, hvernig þau eru talin virka og aðeins um lyfhrif og aukaverkanir

Answer 10

carbimazole og thiouracil (gefið ef mikil og alvarleg einkenni hyperthyroidisma)

Talin hindra joðun & samtengingu thyroxíns
- Thiouracil hindrar einnig umbreytingu T4 í T3 perifert
__ - Betra í “thyroid storm”

Algengt að meðhöndla í 18-24 mánuði. (tekur langan tíma að fá fram áhrif

Agranulocytosis sjaldgæf (<1%), en alvarleg aukaverkun

Question 11

lýstu hvernig geislavirkt joð er notað sem meðferð við hyperthyroidisma og smá um það, afleiðingar og frábendingar

Answer 11

Gefið um munn í einum skammti.
Beta-geislunaráhrif á folliculer frumur veldur necrosu og bólgusvari.
Skammtur reiknaður út frá kirtilstærð og upptöku prufuskammts af 131I.
80% verða euthyroid á 4-12 vikum.

Afleiðing:
Flestir fá skjaldvakabrest (hypothyrosu) með tímanum.

Frábending:
Þungun er alger frábending

(Léttara að nota fyrst geislavirka joðið og gera einstaklinginn að hypothyroid og meðhöndla það svo (í stað meðhöndlunar beint á hyperthyroid))

Question 12

hvernig notum við ß-blokkera við skjaldkirtilsofseytingu?

Answer 12

Til að slá á adrenvirk áhrif skjaldkirtilshormóna (hraðan hjartslátt, skjálfta, óróleika).
Má nota til einkennameðferðar t.d. meðan beðið er áhrifa thionamíða eða geislajoðsmeðferðar.

t.d. Propranolol, Atenolol, Metoprolol.

Question 13

hverjar eru 2 helstu ábendingarnar fyrir notkun stera við hyperthyroidisma?

Answer 13

Ábendingar fyrir notkun stera í skjaldvakaofseyt.
- “Subacute thyroiditis”
- Í Graves augnsjúkdómi
__ - Oft þarf að nota stóra skammta, t.d. 40-80 mg prednisolons um munn í upphafi.

Question 14

nefnið 3 sjúkdóma sem valda skjaldkirtilsofseytingu og hvaða meðferð MKM mælir með

Answer 14

Gravessjúkdómur
- Thionamíðlyf eða 131I.
__ - Flestir fá geislajoð fyrr eða síðar.
__ - Skurðaðgerð í undantekningatilvikum.

Ofvirkir hnútar

• Geislajoðsmeðferð er kjörmeðferð.
• Skurðaðgerð valkostur ef stakur hnútur.

Skjaldkirtilsbólga
- Stundum sterar í “subacute thyroiditis”.

Question 15

hvernig meðhöndlum við skjaldvakabrest og hvað þarf að passa (hvernig á að höfða eftirliti?)

Answer 15

notum Thyroxin

• Eldri (>70 ára) sjúkl. þurfa u.þ.b. fjórðungi minna
• Í upphafi og eftir skammtabreytingar tekur u.þ.b. 6 vikur að ná “jafnvægi” að nýju. A.m.k. sá tími þarf því að líða
  á milli mælinga.
• Við langtímaeftirlit er nægjanlegt að mæla TSH eingöngu

Question 16

hvaða þrír þættir eru helstu orsakavaldar joðmengunar á Ísl?

Answer 16

Röntgenskuggaefni, Amiodarone og þaratöflur