HC 4.3 Inflammatoire darmziekten

Question 1

Welke typen van IBD zijn er?

Answer 1

• Colitis ulcerosa
• Ziekte van Crohn
• IBD unclassified (IBD-U)

Question 2

Wat kun je zeggen over de prevalentie van IBD?

Answer 2

Incidentie neemt toe (±90.000 patiënten in Nederland) onder een jonge patiëntenpopulatie. Iets minder dan de helft heeft de ziekte van Crohn. Vrouwen hebben iets vaker IBD dan mannen. 50-65% van de patiënten < 30 jaar wanneer de ziekte zich manifesteert. 20% is kind als ze de diagnose krijgen.

Question 3

Wat is de impact van de ziekte, en wat is de levensverwachting?

Answer 3

• Levenslange morbiditeit en impact op kwaliteit van leven, je leeft niet per se korter. Je hebt wel elke keer opvlamming van de ziekte.
• Verhoogd risico op coloncarcinoom

Question 4

Wat is de piekincidentie van IBD? En in welke gebieden komt de ziekte het meest voor?

Answer 4

• Piekincidentie tussen de 15-25 en 55-65 jaar
• Hoogste incidentie Canada, Noord-Europa.

Question 5

Wat is de ziekte van Crohn?

Answer 5

Transmurale inflammatie (door de gehele darmwand), komt voor van mond tot kont. De ontsteking is discontinue, gezonde stukken darmwand worden afgewisseld met aangedane stukken: skip lesions. Er kunnen hiernaast fistels en perianale abcessen voorkomen.

Question 6

Wat zijn fistels?

Answer 6

Gangetjes tussen twee holle organen. Ze kunnen ook vernauwen waardoor er abcessen ontstaan.

Question 7

Waar gaat de ziekte van Crohn mee gepaard?

Answer 7

De ziekte van Crohn gaat vaak gepaard met extra-intestinale manifestaties, zoals aften, artritis, uveitis (ontstekingen aan het oog), erythema nodosum en pyoderma.

Question 8

Wat zijn de klinische verschijnselen van de ziekte van Crohn?

Answer 8

Overige klinische verschijnselen zijn buikpijn, diarree (met of zonder bloedverlies), vermoeidheid, gewichtsverlies, en malabsorptie (zeker als de dunne darm is aangedaan).

Question 9

Waar bevindt de buikpijn zich vaak bij de ziekte van Crohn?

Answer 9

Vaak aan de rechterkant, bij de overgang tussen de dunne en de dikke darm.

Question 10

Waar komt de ziekte van Crohn vooral voor?

Answer 10

• 80% van de patiënten heeft het in het ileum.
• 50% ileocolitis
• ±30% uitsluitend ileum activiteit (m.n. terminale ileum)
• 15-20% uitsluitend colon (vaak proximaal)
  Rectum blijft vaak vrij van ontsteking, i.t.t. colitis ulcerosa

Question 11

Wat is colitis ulcerosa?

Answer 11

Een continue en oppervlakkige ontsteking (mucosaal en submucosaal). Fisteling of perianale abcessen komen hier niet tot zelden voor. Ook ondervinden patiënten minder vaak extra-intestinale manifestaties.

Question 12

Wat is de lokalisatie van de ontsteking bij collitis ulcerosa?

Answer 12

• Proctitis: alleen bij de anus
• Linkszijdige colitis
• (Pan)colitis: hele dikke darm doet mee

Question 13

Wat zijn de klinische verschijnselen van collitis ulcerosa?

Answer 13

• Diarree (vrijwel altijd met bloed en slijm bij de feces)
• Bloed en slijm (met of zonder ontlasting)
• Toename defecatiedrang (loze aandrang)
• Algemene ziekteverschijnselen zoals koorts, anorexie en vermagering
• Pijnlijke darmkrampen vóór defecatie, dat komt omdat het laatste deel is aangedaan.

Question 14

Komt PSC vaker in combinatie voor met de ziekte van Crohn of met colitis ulcerosa? En wat is daarvan het gevolg?

Answer 14

PSC komt vaker voor bij collitis ulcerosa en verhoogd het risico op darmkanker.

Question 15

Wat zijn de verschillen tussen de ziekte van Crohn en collitis ulcerosa?

Answer 15

Question 16

Wat zie je op dit plaatje?

Answer 16

Pseudo poliepen: geen kwaadaardige poliepen. Duidt op een recente inflammatie.

Question 17

Wat is de pathogenese van IBD? Welke factoren spelen een rol bij de ontwikkeling van IBD?

Answer 17

• IBD komt genetisch voor. Er zijn ongeveer 200 genen betrokken bij het krijgen van een inflammatoir darmziekte en die genen worden in families doorgegeven. Het is niet zo dat als je het gen hebt dat je dan ook de ziekte krijgt.
• Omgevingsfactoren zoals stress, roken, westers dieet (vooral rood vlees) en NSAID’s spelen een rol, maar ook het gebruik van orale anticonceptie kan leiden tot een verhoogd risico.
• Bij IBD speelt ook een immunologische component. Er is een disbalans tussen pro- en anti-inflammatoire cytokines in het darmepitheel.
• De microbioom van de darm kan ook ontregeld zijn. Darm microbioom is minder veelzijdig bij IBD, firmcutes is lager (goede bacteriën) en bacteroidetes en Proteobacteria zijn hoger (slechtere bacteriën)

Question 18

Wat is TNF?

Answer 18

TNF is een heel belangrijk pro-inflammatoir stofje, die het immuunsysteem stimuleert.

Question 19

Wat is er in het bloedbeeld verhoogd bij IBD?

Answer 19

CRP is ook verhoogd bij IBD. Bij een ontsteking heb je meestal ook hoge trombocyten.

Question 20

Wat is clostridium?

Answer 20

Clostridium = een bacterie die gifstoffen maakt. Deze gifstoffen infecteren de darmwand.

Question 21

Wanneer moet je denken aan ernstige collitis?

Answer 21

20 keer per dag ontlasting met bloed en buikpijn, tachycardie, koorts, laag Hb. Als je niet snel handelt, kan het leiden tot een colectomie.

Question 22

Wat zijn de kenmerken van IBD?

Answer 22

• Erfelijkheid, omgevingsfactoren, microbioom
• Verstoring in de balans van het immuunsysteem
• Overexpressie van pro-inflammatoire cytokines
• Beschadiging van het epitheel
• Continue ontsteking
  Bij IBD is er continu inflammatie door een disbalans in het immuunsysteem.

Question 23

Wat zijn de vaak voorkomende klachten bij IBD?

Answer 23

• Diarree (bloed + slijm), heel soms obstipatie
• Buikpijn
• Gewichtsverlies
• Deficienties
• Rectaal bloedverlies
• Ongelukjes, omdat ze de ontlasting niet kunnen ophouden

Question 24

Wat is de definitie van diarree?

Answer 24

Meer dan 3 ongevormde ontlastingen per dag of vloeibaar volume meer dan 200 gram per dag. Chronische diarree: > 4 weken

Question 25

Wat is de gradering van diarree?

Answer 25

1: toename van < 4 ontlasting/dag t.o.v. baseline
2: toename van 4-5 ontlasting /dag t.o.v. baseline
3: toename van > 7 ontlasting/dag t.o.v. baseline; incontinentie

Question 26

Wat is het LO bij IBD? En waar moet je extra op letten?

Answer 26

Het lichamelijk onderzoek is vaak normaal. Je moet wel letten op:
- Abdominale massa
- Hoog klinkende of afwezige peristaltiek. Kan duiden op een ileus, is een ergere vernauwing.
- Gewichtsverlies
- Oedeem
- Spierverlies

Question 27

Wat kan je voor aanvullend onderzoek doen bij IBD?

Answer 27

Na het lichamelijk onderzoek kan het bloed (CRP en leukocyten) en de ontlasting (fecaal calprotectine) worden onderzocht.

Question 28

Wat zijn de kenmerken van calprotectine?

Answer 28

• Calcium en zink bindend eiwit
• Afkomstig van ontstekingscellen (neutrofiele granulocyten en monocyten)
• Goede maat voor monitoring van patiënten met IBD
• In de differentiaal diagnostiek bij verdenking IBS
  Het differentieert niet tussen een IBD en een infectie. Differentieert wel tussen IBD en IBS. Want bij IBS is fecaal calprotectine niet verhoogd.

Question 29

Waarom is MRI een goede vorm van diagnostiek bij IBD?

Answer 29

Werkt ook goed om fistels in beeld te brengen.

Question 30

Wat zijn de diagnostische opties voor IBD?

Answer 30

• Bloed en ontlasting
• Endoscopie
• Biopsie
• MRI
• CT (in specifieke gevallen)

Question 31

Hoe zie je collitis ulcerosa terug op de endoscopische beelden?

Answer 31

Colitis ulcerosa: bij endoscopie zie je een continue oppervlakkige ontsteking in het colon (kleine rode puntjes), vaak rectaal bloedverlies, chirurgie is curatief. Je ziet ook duidelijk de overgang tussen zieke en gezonde darm.

Question 32

Hoe zie je colitis ulcerosa terug op de histologische beelden?

Answer 32

PA laat een diffuus mucosale inflammatie met crypt abcessen zien.

Question 33

Hoe zie je de ziekte van Crohn terug op de endoscopische beelden?

Answer 33

Ziekte van Crohn: Bij endoscopie zie je diepere langgerekte ulceraties en zijn er zweren zichtbaar, van mond tot kont, soms rectaal bloedverlies, vaak fistels en vernauwingen, chirurgie palliatief (hoog risico recidief).

Question 34

Hoe zie je de ziekte van Crohn terug op de histologische beelden?

Answer 34

PA laat een lokale en discontinue ontsteking zien met granulomen (bol met macrofagen).

Question 35

Wat zie je op dit plaatje?

Answer 35

Ernstige colitis, hierbij kan ook een perforatie ontstaan.

Question 36

Wat kun je zeggen over de prevalentie van EIM bij IBD?

Answer 36

50% van de patiënten met IBD krijgt meer dan één EIM gedurende zijn ziektebeloop. 25% voor de diagnose IBD, 75% na de diagnose IBD.

Question 37

Wat zijn de risicofactoren voor extra-intestinale manifestaties (EIM)?

Answer 37

Risicofactoren hiervoor zijn roken, vrouwelijk geslacht, IBD-chirurgie, EIM in familie of eerder doorgemaakt EIM. EIM komt vaak samen met inflammatie door de IBD.

Question 38

Waar kun je EIM zien?

Answer 38

Gewrichten, huid, oog, primaire scleroserende cholangitis.

Question 39

Wat voor EIM kan er ontstaan aan de gewrichten bij IBD?

Answer 39

Gewrichten: artritis van meestal de grote gewrichten. Gaat samen met roodheid en pijn (met of zonder zwelling).

Question 40

Wat voor EIM kan er ontstaan aan de huid bij IBD?

Answer 40

Huid: pyoderma gangrenosum (zweren) of erythema nodosum: knobbels meestal op de benen door een ontsteking van subcutaan vet.

Question 41

Wat voor EIM kan er ontstaan aan de ogen bij IBD?

Answer 41

Oog: nodulaire episcleritis (rood knobbeltje op het oogwit door ontsteking bindweefsellaag van oogwit) of uveitis (gehele oog is rood).

Question 42

Wat zijn de complicaties van IBD?

Answer 42

Strictuur, fisteling en abces.