HC3 --> Stoornissen met somatische symptomen

Question 1

Factitious disorder (Nagebootste stoornis)

Answer 1

Een stoornis waarbij iemand lichamelijke of psychische symptomen nabootst of opwekt, meestal om de rol van een zieke persoon aan te nemen –> kan bij zichzelf of bij anderen!
- Munchausen syndrome
- geven zichzelf in het geheim medicijnen
- injecteren drugs om bloedingen, infecties of andere problemen te veroorzaken
- gebruiken laxeermiddelen om chronische diarree te veroorzaken
- hoge koorts is makkelijk te creëren
- Munchausen syndrome by proxy: bij volmacht, verzinnen of produceren ouders of verzorgers lichamelijke ziekten bij hun kinderen wat in sommige gevallen leidt tot herhaalde pijnlijke diagnostische tests, medicatie en operaties

• vaker bij mannen EN
• als kind uitgebreid zijn behandeld voor een medisch probleem
• een wrok koesteren tegen de medische professie
• als verpleegkundige hebben gewerkt, laborant of medisch assistent

Question 2

Conversiestoornis (Conversion disorder)

Answer 2

Een stoornis waarbij de lichamelijke symptomen van een persoon zijn of haar vrijwillige motorische en zintuiglijke functies beïnvloeden, maar de symptomen niet overeenkomen met bekende medische ziekten.
- vaker bij vrouwen
- ontstaat bij extreme stress

Question 3

Somatische-symptoomstoornis (Somatic symptom disorder)

Answer 3

Een stoornis waarbij mensen overmatig gespannen, bezorgd en bezorgd en angstig zijn over lichamelijke symptomen die ze ervaren, en hun leven zijn onevenredig verstoord door de symptomen (in vergelijking met hun daadwerkelijke symptomen)
- De symptomen duren langer, maar zijn minder dramatisch dan bij conversiestoornis

Question 4

Patroon van Somatische-symptoomstoornis

somatization pattern

Answer 4

de persoon ervaart een groot en gevarieerd aantal lichamelijke symptomen, vaak zonder fysieke basis
- Briquet’s syndrome
- vaak pijnsymptomen (zoals hoofdpijn of pijn op de borst), gastro-intestinale symptomen (zoals misselijkheid of diarree), seksuele symptomen (zoals erectie- of menstruatieproblemen) en neurologische symptomen (zoals dubbelzien of verlamming).

Question 5

Patroon van Somatische-symptoomstoornis

predominant pain pattern

Answer 5

primaire lichamelijke probleem van de persoon is de ervaring van pijn (bron bekend of onbekend)
- kan bij alle leeftijden
- vaker bij vrouwen
- vaak na een ongeluk of na grote hoeveelheid pijn

Question 6

Wat veroorzaakt conversie en somatische symptoom stoornissen?

Answer 6

psychodynamische, cognitief-gedragsmatige en multiculturele modellen. Geen van deze modellen heeft echter veel onderzoekssteun ontvangen, en de stoornissen worden nog steeds slecht begrepen

Question 7

Primaire winst (Primary gain)

Answer 7

In de psychodynamische theorie is de winst die mensen behalen wanneer hun somatische symptomen hun interne conflicten buiten het bewustzijn houden.
- Bv: tijdens een ruzie, kan een man die onderliggende angsten heeft over het uiten van woede een conversieverlamming van de arm ontwikkelen, waardoor zijn woedegevoelens het bewustzijn niet bereiken.

Question 8

Secundaire winst (Secondary gain)

Answer 8

In de psychodynamische theorie is de winst die mensen behalen wanneer hun somatische symptomen vriendelijkheid van anderen uitlokken of een excuus zijn om onplezierige activiteiten te vermijden.
- Bv wanneer een soldaat door een conversieverlamming geen gevechtsdienst hoeft te doen of wanneer conversieblindheid het verbreken van een relatie voorkomt, kan er sprake zijn van secundaire winst.

Question 9

De cognitief-gedragsmatige kijk

Answer 9

Cognitief gedrag theoretici wijzen op beloningen en communicatievaardigheden om conversie en somatische symptoomstoornissen te verklaren
- Beloningen: Lichamelijke symptomen kunnen voordelen opleveren, zoals Ontsnappen aan stressvolle situaties of relaties EN Aandacht en zorg van anderen krijgen.
- Communicatie: fysieke symptomen zijn een soort “lichaamstaal” voor intense emoties zoals boosheid, angst, schuld of jaloezie. –> Het doel is niet het onderdrukken van angst (zoals bij psychodynamische theorie), maar het communiceren van gevoelens.

–> weinig bewijs voor

Question 10

Hoe zijn conversie en somatische symptomen stoornissen Behandeld?

Answer 10

• Mensen met deze stoornissen zoeken meestal pas psychotherapie als laatste redmiddel.
• Ze geloven vaak dat hun klachten puur lichamelijk zijn en verwerpen aanvankelijk psychologische verklaringen.
• Sommigen gaan van arts naar arts totdat ze uiteindelijk bereid zijn om psychotherapie of medicatie te overwegen

Behandeling gericht op de oorzaak
- Psychodynamische therapie: angsten en conflicten bewust maken en oplossen
- Cognitief-gedragstherapie (CGT): exposure
- Biologische aanpak: antidepressiva om angst en depressie te verminderen

Behandeling gericht op symptomen
- Educatie
- Versterking (reinforcement): beloningen voor ziek gedrag verwijderen en Gezond gedrag belonen
- Cognitieve herstructurering: patiënten leren anders te denken

Question 11

Illness anxiety disorder (Ziekteangststoornis)

Answer 11

Een stoornis waarbij iemand chronisch bezorgd is over het hebben of krijgen van een ernstige ziekte, ondanks afwezigheid van significante lichamelijke symptomen (voorheen: hypochondrie).
- Normale lichamelijke verschijnselen zoals hoesten, zweet of kleine wondjes worden verkeerd geïnterpreteerd als tekenen van ziekte.
- De angst blijft bestaan, zelfs als artsen, familie of vrienden hen geruststellen.

• net zo vaak bij man/vrouw
• begint jongvolwassenheid
• symptomen komen en gaan

Question 12

Illness anxiety disorder, Oorzaken volgens Cognitief-gedragstherapeuten en behandeling

Answer 12

• De angst voor ziekte is aangeleerd via klassieke conditionering of door anderen na te doen (modelleren).
• Mensen met deze stoornis zijn overgevoelig voor lichamelijke signalen en interpreteren deze fout als tekenen van ziekte.

behandeling:
- Antidepressiva (zoals SSRI’s) helpen vaak goed.
- Cognitieve gedragstherapie (CGT) met Exposure en responsepreventie (blootgesteld aan lichamelijke sensaties maar mogen geen medische hulp zoeken)
- Cognitieve herstructurering: cliënten leren hun angstige denkpatronen over ziekte te herkennen en te corrigeren.

Question 13

Psychofysiologische stoornis (Psychophysiological disorder)

Answer 13

Aandoeningen waarbij biologische, psychologische en sociaal-culturele factoren samenwerken om een lichamelijke ziekte te veroorzaken of te verergeren. Ook bekend als psychologische factoren die andere medische aandoeningen beïnvloeden.
- medische aandoeningen met wel aantoonbare fysieke schade

Question 14

traditionele psychofysiologische stoornissen

Maagzweer (Ulcer)

Answer 14

Een zweer in de maagwand of in het begin van de dunne darm (duodenum).
- Symptomen: brandend maagzuur, misselijkheid, bloedingen.

Oorzaken
- Psychologisch: stress, woede, angst.
- Lichamelijk: bacterie Helicobacter pylori.

Question 15

traditionele psychofysiologische stoornissen

Astma

Answer 15

Een aandoening waarbij de luchtwegen vernauwen, wat leidt tot benauwdheid, piepende ademhaling, hoesten en een verstikkend gevoel.
- Symptomen: benauwdheid, piepende ademhaling, hoesten, verstikking.
Oorzaken:
- Psychologisch: stress, angst, omgevingsdruk.
- Lichamelijk: allergieën, zwak ademhalingssysteem, traag sympathisch zenuwstelsel.

Question 16

traditionele psychofysiologische stoornissen

Slapeloosheid (Insomnia)

Answer 16

Moeite met inslapen of doorslapen, chronisch
- Symptomen: extreme vermoeidheid overdag, slechter functioneren.

Oorzaken:
- Psychologisch: angst, depressie.
- Lichamelijk: overactief arousalsysteem, lichamelijke aandoeningen.

Question 17

Muscle contraction headache (Spanningshoofdpijn)

Answer 17

Hoofdpijn veroorzaakt door gespannen spieren rond de schedel. Ook wel ‘tension headache’ genoemd.
- Pijn aan voor- of achterkant van hoofd/nek.

Question 18

Migraine

Answer 18

Een ernstige hoofdpijn, meestal aan één kant van het hoofd, vaak voorafgegaan door een waarschuwingsgevoel en soms gepaard met misselijkheid, duizeligheid of braken.

Mogelijk verloop in twee fasen:
1. Eerst vernauwing van bloedvaten → minder bloedtoevoer.
2. Daarna verwijding → prikkeling van zenuwen → pijn.

Oorzaken:
- Psychologisch: stress, hulpeloosheid, angst, woede, depressie.
- Lichamelijk: afwijkingen in serotonine, vaatproblemen, spierzwakte.

Question 19

Hypertensie

Answer 19

Chronisch verhoogde bloeddruk.
- Verstoort werking van hart en bloedvaten → verhoogd risico op beroerte, hartziekte en nierschade.
- Slechts 10% van de gevallen puur lichamelijk; de rest is essentiële hypertensie, met gemengde oorzaken.

Oorzaken van essentiële hypertensie:
- Psychologisch: chronische stress, gevaarlijke omgeving, woede, depressie.
- Lichamelijk: overgewicht, roken, slechte nierfunctie, verhoogd collageen in bloedvaten.

Question 20

Coronaire hartziekte (Coronary heart disease)

Answer 20

Een hartaandoening veroorzaakt door vernauwing of blokkade van de kransslagaders die zuurstof naar het hart brengen.
- ook hartaanval

Oorzaken:
- Psychologisch: werkstress, woede, depressie.
- Lichamelijk: hoog cholesterol, overgewicht, roken, gebrek aan beweging, hoge bloeddruk.

Question 21

Welke factoren dragen bij aan psychofysiologische Stoornissen?

Biologische factoren

Answer 21

Het autonome zenuwstelsel (ANS) regelt lichaamsfuncties zoals hartslag en spijsvertering.
→ Als het ANS te gevoelig is, reageert het overdreven op milde stress → lichamelijke schade aan organen.

Zwakke organen verhogen kwetsbaarheid:
→ Zwakke maag → ↑ kans op maagzweer
→ Zwakke longen → ↑ kans op astma

Sommige mensen hebben voorkeursreacties op stress (bv. zweten, hoge bloeddruk).
→ Kan risico verhogen op aandoeningen zoals hypertensie.

Question 22

Welke factoren dragen bij aan psychofysiologische Stoornissen?

Psychologische factoren

Answer 22

Copingstijl en persoonlijkheid beïnvloeden stressreacties.
–> Mensen met een repressieve copingstijl (onderdrukken van emoties zoals woede) → sterk verhoogde bloeddruk/hartritme bij stress.

• Type A-persoonlijkheid: competitief, gehaast, vijandig, ambitieus, hart- en vaatziekten
• Type B-persoonlijkheid: rustiger, minder risico op hartproblemen.

Question 23

Psychologische factoren

Type A persoonlijkheid (Friedman & Rosenman)

Answer 23

Persoonlijkheidskenmerken: vijandigheid, ongeduld, competitief gedrag, ambitieus en prestatiegericht.
→ Kenmerken: competitief, gehaast, vijandig, ambitieus
→ Sterke associatie met hart- en vaatziekten
→ Latere studies tonen vooral vijandigheid, tijdsdruk en competitiviteit als risicofactoren

Question 24

Psychologische factoren

Type B persoonlijkheid

Answer 24

Meer ontspannen persoonlijkheid, minder agressief en minder gericht op tijd en competitie.
- rustiger, minder risico op hartproblemen.

Question 25

# Welke factoren dragen bij aan psychofysiologische Stoornissen? Socioculturele factoren

Answer 25

Armoede verhoogt stress en verlaagt gezondheid: → Meer blootstelling aan criminaliteit, werkloosheid, slechte huisvesting, minder goede medische zorg. Raciale verschillen in gezondheid: Afro-Amerikanen: - Hogere cijfers voor hoge bloeddruk, cholesterol, diabetes, astma, hartziekten en beroerte. - Factoren: armoede, gevaarlijke leefomgeving, minder goede zorg, mogelijk genetische aanleg, discriminatie als stressfactor. Hispanic Health Paradox: - Ondanks armoede en discriminatie, hebben Hispanic Amerikanen betere gezondheid dan verwachte trends aangeven. - Mogelijke redenen: sterke sociale/familiale steun, religie, of genetische beschermende factoren.

Question 26

Nieuwe psychofysiologische stoornissen

Answer 26

Combinatie van biologische, psychologische en socioculturele factoren veroorzaakt deze stoornissen. → Dit samenspel is tegenwoordig de norm, niet de uitzondering (Levenson, 2016). Traditionele lijst (zoals astma, maagzweren, hypertensie) is uitgebreid: → Steeds meer lichamelijke aandoeningen worden in verband gebracht met psychosociale stress. Onderzoek toont aan: → Stress beïnvloedt veel meer lichamelijke aandoeningen dan vroeger gedacht. Dit leidde tot de ontwikkeling van een nieuw onderzoeksgebied: Psychoneuro-immunologie

Question 27

Psychoneuro-immunologie

Answer 27

De studie van de interacties tussen stress, het immuunsysteem en lichamelijke ziekten. → Bekijkt hoe psychische processen en stress het afweersysteem van het lichaam beïnvloeden.

Question 28

Social Readjustment Rating Scale

Answer 28

Een schaal die numerieke waarden toekent aan levensgebeurtenissen op basis van hoe stressvol ze zijn. Voorbeeldscores: - Dood van een partner: 100 LCUs (Life Change Units) - Pensioen: 45 LCUs - Verkeersovertreding: 11 LCUs → De totale score over een jaar geeft aan hoeveel stress iemand heeft ervaren.

Question 29

Belangrijkste bevindingen Social Readjustment Rating Scale

Answer 29

Mensen die ziek worden, hadden in het jaar ervoor hogere LCU-scores dan gezonde mensen. >300 LCUs in een jaar = verhoogde kans op ernstige gezondheidsproblemen. Stressvolle levensgebeurtenissen zijn gelinkt aan allerlei lichamelijke aandoeningen: – van infecties tot kanker en zelfs een verhoogd sterfterisico na trauma (zoals verlies van een partner).

Question 30

Kritiek op Social Readjustment Rating Scale

Answer 30

Oorspronkelijke deelnemers waren vooral niet-Spaanse witte Amerikanen. Houdt geen rekening met culturele of etnische verschillen in stressreacties. - Voorbeeld: Afro-Amerikaanse en Latino leerkrachten ervaren werkstress anders dan witte collega’s. College studenten ervaren andere stressoren (bv. roommateproblemen, studiestress), dus zijn er aparte schalen voor deze groepen nodig.

Question 31

psychoneuroimmunologie

Answer 31

de studie die onderzoekt hoe psychosociale stress het immuunsysteem en de gezondheid beïnvloedt.

Question 32

Immuunsysteem

Answer 32

Het verdedigingssysteem van het lichaam dat antigenen (zoals virussen en bacteriën) en kankercellen opspoort en vernietigt. Belangrijke cellen: lymfocyten (witte bloedcellen), zoals: - Helper T-cellen: identificeren indringers en stimuleren andere immuuncellen. - Natural Killer T-cellen: vernietigen geïnfecteerde lichaamscellen. - B-cellen: produceren antilichamen die antigenen markeren voor vernietiging.

Question 33

Antigeen

Answer 33

Een lichaamsvreemde stof zoals een virus of bacterie die een immuunreactie uitlokt.

Question 34

Lymfocyten

Answer 34

Witte bloedcellen die antigenen herkennen en vernietigen. Ze circuleren door het lymfestelsel en de bloedbaan.

Question 35

Invloed van stress op het immuunsysteem

Answer 35

Stress kan de werking van lymfocyten vertragen, waardoor iemand vatbaarder wordt voor infecties. - Voorbeeld: mensen die net een partner hebben verloren, vertonen een verminderde immuunfunctie.

Question 36

Hoe beïnvloedt stress het immuunsysteem?

Answer 36

1. Biochemische activiteit 2. Gedragsveranderingen 3. Persoonlijkheidstype 4. Sociale steun

Question 37

# Hoe beïnvloedt stress het immuunsysteem? Biochemische activiteit

Answer 37

Stress activeert twee belangrijke biologische routes: - Sympathisch zenuwstelsel → vrijgave van norepinefrine, dat bij langdurige stress immuuncellen remt. - HPA-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier) → vrijgave van cortisol en andere stresshormonen die eveneens het immuunsysteem onderdrukken. Stress veroorzaakt ook overproductie van cytokines → leidt bij langdurige stress tot chronische ontsteking en ziekten zoals hart- en vaatziekten.

Question 38

# Hoe beïnvloedt stress het immuunsysteem? Gedragsveranderingen

Answer 38

Stress kan leiden tot slechte slaap, slechte voeding, minder beweging, meer roken of alcoholgebruik, wat het immuunsysteem verzwakt.

Question 39

# Hoe beïnvloedt stress het immuunsysteem? Persoonlijkheidstype

Answer 39

- Mensen met een optimistische, veerkrachtige persoonlijkheid (zogenaamde “hardy” stijl) hebben een beter immuunsysteem. - Mensen met een gevoel van hopeloosheid of die hun emoties niet uiten, zijn vatbaarder voor ziekten.

Question 40

# Hoe beïnvloedt stress het immuunsysteem? Sociale steun

Answer 40

- Een gebrek aan sociale steun en een gevoel van eenzaamheid verlagen de immuunfunctie. - Sociale steun kan mensen beschermen tegen stress en helpen bij herstel van ziekte.

Question 41

Gedragsgeneeskunde (Behavioral medicine)

Answer 41

Een vakgebied dat psychologische en lichamelijke benaderingen combineert om medische problemen te behandelen of te voorkomen.

Question 42

# Psychologische behandelingen voor lichamelijke Stoornissen Relaxatietraining

Answer 42

- Doel: Spierspanning bewust verminderen om psychische en lichamelijke ontspanning te bereiken. - Methode: Spieren aanspannen en vervolgens ontspannen, waardoor diepe ontspanning ontstaat. - Toepassingen: Hoge bloeddruk, somatische symptoomstoornis, hoofdpijn, slapeloosheid, astma, diabetes, pijn, sommige bijwerkingen van kankerbehandelingen.

Question 43

# Psychologische behandelingen voor lichamelijke Stoornissen Biofeedback

Answer 43

- Cliënten krijgen via apparatuur (zoals EMG) directe feedback over hun fysiologische processen (bijv. spierspanning). - Door signalen te volgen leren ze deze processen bewust te controleren. - Toepassingen: Spierspanning (bijv. kaakpijn), hoofdpijn, spierstijfheid door beroertes, hartkloppingen, astma, hoge bloeddruk, stotteren, pijn.

Question 44

# Psychologische behandelingen voor lichamelijke Stoornissen Meditatie

Answer 44

- Richt zich op het naar binnen keren van de aandacht, het bereiken van een veranderde bewustzijnstoestand en het tijdelijk negeren van stress. - Vaak gebruik van mantra’s om focus te behouden. - Mindfulness meditatie helpt mensen bewust en zonder oordeel om te gaan met pijn en negatieve gevoelens. - Toepassingen: Pijnbeheersing, hoge bloeddruk, hartproblemen, astma, huidziekten, diabetes, slapeloosheid, virale infecties.

Question 45

# Psychologische behandelingen voor lichamelijke Stoornissen Hypnose

Answer 45

* Een begeleide, trance-achtige staat waarin mensen suggesties beter kunnen volgen. * Kan zelf aangeleerd worden (zelfhypnose). * Vooral effectief bij pijnbestrijding, ook bij huidziekten, astma, slapeloosheid, hoge bloeddruk, wratten en infecties. * Voorbeeld: succesvolle tandheelkundige operatie onder hypnose zonder gewone anesthesie.

Question 46

# Psychologische behandelingen voor lichamelijke Stoornissen Cognitieve gedragstherapie (CGT)

Answer 46

* Gericht op het veranderen van negatieve gedachten over de ziekte en pijn in behulpzame, positieve zelfinstructies. * Zelfinstructietraining of stressinoculatietraining helpt patiënten omgaan met pijn door negatieve gedachten te vervangen door constructieve gedachten.

Question 47

# Psychologische behandelingen voor lichamelijke Stoornissen Steungroepen en Emotie-expressie

Answer 47

* Het uiten van emoties zoals angst, woede en verdriet kan bijdragen aan herstel. * Steungroepen bieden emotionele ondersteuning, ook online. * Schrijven over stressvolle gebeurtenissen kan ook de gezondheid verbeteren, bijvoorbeeld bij astma, artritis, HIV en kanker.

Question 48

# Psychologische behandelingen voor lichamelijke Stoornissen Combinatiebehandelingen

Answer 48

* Meerdere psychologische interventies gecombineerd, soms samen met medicatie, werken vaak beter dan één methode alleen. * Voorbeeld: Ulcerpatiënten die relaxatie, zelfinstructie en assertiviteitstraining kregen naast medicatie, voelden zich beter dan patiënten met alleen medicatie. * Ook effectief bij het verminderen van risico op hart- en vaatziekten bij mensen met een Type A-gedrag.