Hoofdstuk 1 - Introductie Flashcards
(69 cards)
Wat is een ziekte-gezondheid continuum?
Continuum waarin naar de ene kant toename van ziekte staat, richting dood, en aan andere kant toename van gezondheid, richting optimale gezondheid.
Wat wordt bedoeld met de term gezondheid?
Een positieve staat van fysiek, mentaal en sociaal welzijn die varieert over de tijd langs een continuum
Wat is een infectieziekte?
Een acute ziekte die wordt veroorzaakt door schadelijke microorganismen zoals virusen en bacterien
Wat waren de hoofdoorzaken in de VS voor sterfte door ziekte in de 17de, 18de en 19de eeuw? Wat is nu nog steeds een hoofdoorzaak in vele delen van de wereld?
Infectieziekte
Ziekte gerelateerd aan dieet (ondervoeding, slechte voeding)
Infectieziekten zoals longontsteking, tuberculose, HIV/AIDS zijn in ontwikkelingslanden nog steeds de belangrijkste ziekten waar mensen aan dood gaan.
Waarom daalde de sterfte door infectieziektes sterk in de VS aan het einde van de 19de eeuw?
Er wordt vaak gezegd dat dit door vaccinatie komt, maar uit onderzoek is gebleken dat de daling daarvoor al is ingezet en dat dit vooral komt door verbeterde leefomstandigheden zoals hygiene en voeding.
Hoe veranderden de ziekten over de tijd in de VS (als voorbeeld voor ontwikkelde landen)?
- Periodieke epidemieen van infectieziekten (pokken, gele koorts, mazelen, etc) , gingen veel mensen met name kinderen aan dood
- Nieuwe ziekten kwamen op zoals tuberculose
- Dood door infectieziekten nam sterk af door preventieve maatregelen:
- Verbeterde persoonlijk hygiene
- Betere resistentie
- Innovaties in de samenleving zoals water purificatie en riolering
- Verwachte levensduur van mensen nam drastisch toe (met name voor kinderen)
- Nu zijn de hoofdoorzaken van dood in ontwikkelde landen chronische ziekten
In de twintigste eeuw hebben grote veranderingen plaatsgevonden in de belangrijkste ziekten en doodsoorzaken in de westerse wereld. In het begin van de twintigste eeuw waren vooral infectieziekten zoals tyfus, tuberculose en difterie belangrijke doodsoorzaken, ook in Nederland. Door sociale veranderingen zoals een betere voeding, betere hygiëne en door betere preventieve en medische voorzieningen vond een sterke daling plaats van het aantal infecties (zie ook figuur 1a2). Daardoor trad een enorme stijging op in de levensverwachting
Wat is een chronische ziekte?
degeneratieve ziekten zoals hartklachten, kanker en infarcten, die ontwikkelen en blijven voor een langere periode
Waarom gaan er tegenwoordig meer mensen dood aan chronische ziekten?
- Omdat mensen ouder worden en oudere mensen vallen eerder ten prooi aan chronische ziekten
- Door industrialisatie is de hoeveelheid stress en blootstelling aan schadelijke chemicalien toegenomen
Wat geloofden mensen lang lang geleden over ziekten? Hoe weten we dit?
Dat ze werden veroorzaakt door boze geesten.
Er zijn schedels gevonden met gaten erin die gemaakt lijken te zijn door mensen om zo boze geesten het hoofd te doen verlaten. (trephinatie)
Welke theorie had Hippocrates over fysiologie, ziekte processen en het verstand? Wat raadde hij aan?
Humorale theorie van ziekte waarbij het lichaam 4 lichaamsvochten bevat. Als die met elkaar in harmonie zijn is iemand gezond maar als de mix slecht is dan wordt iemand ziek.
Hij raadde aan om gezond te eten en excessen te voorkomen.
Wat was de dominante kijk op lichaam en geest voor 1000 jaren en waar kwam die vandaan?
Dat het twee verschillende entiteiten waren. Dat de geest geen invloed had op het lichaam en hoe gezond dat was. Dit werd bedacht door Griekse filosofen, met name Plato.
Wat is de huidige kijk op lichaam en geest?
Ze worden gezien als twee verschillende entiteiten. Waar het lichaam onze fysieke verschijning, huid, spieren, botten, organen, is en de geest refereert naar een abstract proces waarin onze gedachten, percepties en gevoelens vallen.
Wat is het lichaam/geest probleem? (mind/body problem)
We kunnen het lichaam en de geest conceptueel uit elkaar houden maar functioneren ze ook echt onafhankelijk van elkaar.
Wie was Galen, waar geloofde hij in en wat heeft hij ontdekt in de 2de eeuw voor Christus?
Galen was een dokter en schrijver, die in Griekenland was geboren en in Rome werkte. Hij geloofde in de humorale theorie en de split tussen lichaam en geest.
Hij heeft ontdekt dat ziektes zich op specifieke plekken in het lichaam kunnen bevinden (lokaal) en dat verschillende ziektes verschillende effecten hebben.
Wat gebeurde er in de middle eeuwen mbt de geneeskunde?
De kerk zorgde ervoor dat er geen lijkopeningen meer uitgevoerd mochten worden, ook niet bij dieren zodat de uitvindingen die gedaan werden in de geneeskunde enorm terugliepen.
Door het geloof gingen mensen weer in demonen geloven en werd ziekte gezien als straf. De kerk controleerde de geneeskunde en priesters verzorgden zieken, vaak door het lichaam te folteren om demonen uit te drijven.
Welke filosoof in de 17de eeuw had de grootste invloed op wetenschap? Welke innovaties stelde hij voor in het geest/lichaam probleem?
Rene Descartes
Hij geloofde dat geest en lichaam gescheiden waren maar hij voerde 3 vernieuwingen door:
1. Hij zag het lichaam als een machine, en beschreef hoe actie en sensatie tot stand kwamen
2. Hij stelde voor dat lichaam en geest, ondanks dat ze apart waren, wel konden communiceren via de pijnappelklier
3. Hij geloofde dat dieren geen geest hadden en dat de ziel van mensen het lichaam verlaat bij de dood. Dit zorgde ervoor dat er weer lijkopeningen mogelijk werden (mocht van de kerk)
Waardoor kon de kennis binnen de wetenschap en geneeskunde sterk groeien in de 18de en 19de eeuw? Welke kennis was dat?
- Uitvinding van de microscope en lijkopeningen. Hierdoor kwamen wetenschappers erachter dat microorganismen verantwoordelijk waren voor sommige ziekten. Ze verstoten de humorale theorie en stelden nieuwe theorieen voor.
- Uitvinding van antiseptische- en verdovingsmiddelen zorgen ervoor dat er veel meer operaties werden uitgevoerd en mensen durfden weer naar het ziekenhuis toe.
Welk model werd geboren uit de vernieuwingen in de 18 en 19de eeuw? Wat stelt dat model?
Het biomedisch model
Stelt voor dat alle ziekten of fysieke stoornissen verklaard kunnen worden door verstoringen in fysiologische processen, als gevolg van blessures, biochemische onbalans of bacteriele en virale infecties.
Het model gaat ervanuit dat ziekten alleen het lichaam raken en zijn apart van de psychologische en sociale processen van de geest.
Dit was de dominante kijk in de 19de en 20ste eeuw en is nog steeds de dominante kijk.
Waarom is het biomedische model toe aan een upgrade?
- Omdat de medische kosten de pan uit rijzen hebben we een nieuwe aanpak nodig van gezondheid. Mensen zijn meer bezig met hun gezondheid maar de mens als uniek individu zit niet in het biomedische model.
- Connectie tussen ziekte en levensstijl en persoonlijkheid/emoties
Hoe heeft de veranderde kijk op (oorzaken van) ziekte en sterfte bijgedragen tot het ontstaan en verder ontwikkelen van de gezondheidspsychologie?
Door de toename van de prevalentie van chronische ziekten en de relatie met gedrag als roken, eten en bewegen, is onze kijk op gezondheid en ziekte veranderd. Het ontstaan van gezondheidspsychologie als vakgebied kan worden gezien als een direct gevolg van die veranderde visie. In de renaissance ontstond een visie op gezondheid en ziekte die tot voor kort gemeengoed was en nog steeds wel wordt gehanteerd, maar die door de gezondheidspsychologie en verwante vakgebieden ter discussie is gesteld: het biomedisch model. Dit model zegt kortweg dat ziekte en gezondheid (uitsluitend) een gevolg zijn van fysiologische processen.
In de twintigste eeuw werd het biomedisch model ter discussie gesteld. Er kwam meer aandacht voor de rol van psychologische factoren (gedrag, persoonlijkheid) bij het ontstaan, de preventie en de behandeling van ziekte. Vakgebieden zoals psychosomatische geneeskunde, sociale geneeskunde, behavioral medicine en ook gezondheidspsychologie ontstonden als gevolg hiervan.
Een nieuwe kijk op gezondheid en ziekte werd voorgesteld: het biopsychosociaal model. Volgens deze visie is er zowel een rol voor biologische factoren, psychologische factoren als sociale factoren in de vatbaarheid voor, het ontstaan van de behandeling van, en het omgaan met ziekte (zie figuur). Als grondlegger van dit biopsychosociale model moet Engel (1977)* genoemd worden.
Welke twee psychologische en sociale factoren worden in het boek genoemd als redenen waarom sommige mensen vaker ziek zijn dan anderen?
- Lifestyle
- Persoonlijkheid
Welke impact heeft lifestyle op de gezondheid van een individu?
Veel risicofactoren voor chronische ziekten resulteren uit de manier van leven: roken, ongezond eten, teveel eten, te weinig bewegen
Wat zijn risicofactoren?
Een kenmerk of conditie die geassocieerd wordt met het ontwikkelen van een ziekte of letsel. Sommige zijn biologische/genetisch, anderen hebben te maken met het gedrag van mensen (lifestyle).
Waarom veranderen mensen hun gedrag niet zodat ze gezonder leven?
- Ongezond is vaak fijn of lekker en ziektes zijn ver weg/lange termijn. Fijne activiteiten kunnen ook goed zijn voor je gezondheid.
- Sociale druk om mee te doen met vrienden, zeker bij jongeren
- Verslaving/sterke gewoontes
- Onduidelijk wat de gevaren zijn
