Nýru og þvagblaðra (Urologia)

Question 1

Hvað er blóðmiga?
- týpur

Answer 1

Blóð í þvagi
- Stórsæ: þá sjáum við blóð í þvagi (rautt í þvagi)
- Smásæ: ekki sjáanlegt en sést á stixi og smá sjá (algengari)

Question 2

Hverjar eru nokkrar orsakir blóðmigu?

Answer 2

Nýru og þvagleiðarar:
- steinar
- sýkingar
- nýrnasjúkdómar (gauklabólga)
- Nýrnakrabbi
- Krabbi í efri þvagvegum (TCC)

þvagblaðra, bhk og þvagrás
- sýkingar
- krabbamein í þvagblöðru
- blöðruhálskirtill (góðkynja stækkun, krabbi)

Question 3

Uppvinnsla blóðmigu

Answer 3

• Lífsmörk (m.a bþ og hiti)
• Saga
• þvagrannsókn (A+M+RNT)
• Blóðrannsókn
• Myndrannsókn
• Blöðruspeglun

Question 4

Algengi nýrnasteina

Answer 4

• Hæst tíðni 20-60 ára (yngri sjúklingar)
• Karlar/konur 2:1
• 10% ævilíkur hjá körlum

Question 5

Hverjar eru orsakir nýrnasteina?

Answer 5

• Oftast óþekktar
• Hypercalcaemia/-uria (Idiopathic, hyperparathyroidismi, D-vít ofgnótt)
• þurrkur
• hreyfingarleysi
• þvagfærasýking

Question 6

Hver eru einkenni nýrnasteina?

Answer 6

• Verkir: stundum engir, seyðingur, verkjaleiðni (í bak, nára, síðu, pungur, skapabarmar, þvagrás), sjúklingur á iði
• Blóðmiga
• Verkir/óþægindi við þvaglát, ertingseinkenni

Question 7

Uppvinnsla nýrnasteina

Answer 7

Þvag:
- A+M+RNT (oftast finnst blóð í þvagi á stixi)
- pH, cystín
- 24klst þvagsöfnun

blóð:
- blóðhagur, elektrólýtar, sökk .CRP, kreatín

Steinn:
- efnagreining

Tölvusneiðmynd

þvagfærayfirlit:
- 90% steina röntgenþéttir

Nýrnamynd (urografia)
- intravenous urogram (IVU)
- joðskuggaefni (nýrnabilun frábending)

Question 8

Uppvinnsla nýrnasteina

Answer 8

Þvag:
- A+M+RNT (oftast finnst blóð í þvagi á stixi)
- pH, cystín
- 24klst þvagsöfnun

blóð:
- blóðhagur, elektrólýtar, sökk .CRP, kreatín

Steinn:
- efnagreining

Tölvusneiðmynd

þvagfærayfirlit:
- 90% steina röntgenþéttir

Nýrnamynd (urografia)
- intravenous urogram (IVU)
- joðskuggaefni (nýrnabilun frábending)

Ómun

Question 9

Hver er meðferð nýrnasteina?

Answer 9

Án inngripa (konservatíf):
- 90-95% ganga niður að sjálfu sér
- þ.m.t langflestir steinar undir 6mm í þvermál
- bólgueyðandi verkjalyf (NSAID)
- sterk verkjalyf
- Kontrol-mynd (eftir um 3 vikur)

Létta á flæðishindurn
- þvagleiðaraleggir (JJ leggir)
- nephronstomiur

Question 10

Hvað er JJ leggur?

Answer 10

• plaströr frá nýrnaskjóðu niður í blöðru
• '’krulla’’ á hvorum enda
• hindrun í þvagleiðara (steinar, æxli, þrenging)

Question 11

Meðferð nýrnasteina með stærri inngripum
- hverjar eru ábendingar?
- tæki til notkunar

Answer 11

Ábendingar:
- stór steinn
- svæsnir verkir
- sýking
- teppa

þvagleiðaraspeglun (ureteroscopy)

Steinbrjótur (höggbylgjumeðferð)

Question 12

Hvað er höggbylgjumeðferð?

Answer 12

• Yfirleitt fyrsta meðferð (steinar brotni með höggbylgjum)
• Fylgikvillar meðferð:
  *sýking - ekki hægt að nota steinbrjót ef grunur um sýktan stein
• Blæðing - gæta varúðar ef steinn er við nýru, einkum í eldri sjúklingum

Question 13

Æxli í nýrum
- Hverjar eru 3 meingerðir?

Answer 13

Oftast illkynja og greinast oftast fyrir tilviljun

3 meingerðir:
- Nýrnafrumukrabbamein (86%)
- Nýrnaskjóðuæxli (11%)
- Wilms æxli (3%), algengast í börnum

Question 14

Nýrnafrumukrabbamein
- Nýgengi
- Meðalaldur við greiningu

Answer 14

Nýgengi:
- karlar > konur (1,5:1)
* Karlar: 14/100.000/ár (33 tilfelli)
* Konur: 9/100.000/ár (20 tilfelli)

Meðalaldur við greiningu:
- 65 ár

Question 15

Hverjar eru orsakir nýrnafrumukrabbameins?

Answer 15

• að miklu leyti óþekktar
• reykingar
• offita
• þvagræsilyf
• estrógen
• erfðir

Question 16

Stigun (TNM)

Answer 16

Stig 1: <7 cm, bundið við nýrað

Stig 2: >7 cm en bundið við nýrað

Stig 3: vöstur í stórar æðar, nýrnahettur, eitla

Stig 4: fjarmeinvörp eða ífarandi vöxtur

Question 17

Hvernig er krabbamein í nýrum greint?

Answer 17

• tilviljanagreining (50%)
• TS, ómskoðun, IVU

Question 18

Hver eru dæmigerð einkenni nýrnakrabbameins? en önnur einkenni?

Answer 18

Dæmigerð:
- verkur í síðu/kvið (56%)
- blóðmiga (45%)
- fyrirferð (10%)
- ,,classic triad’’

Önnur einkenni:
- þyngdartap
- blóðleysi (slappleiki)
- hiti
- háþrýstingur
- einkenni meinvarpa (bein, lungu)

Question 19

Uppvinsla á nýrnakrabbameini ?

Answer 19

• þvag: A+M
• blóðprufur
• Myndrannsóknir
• Leita að fjarmeinvörpum

Question 20

Meðferð á nýrnakrabbameini?

Answer 20

Staðbundinn sjúkdómur
- stig 1-4
- róttækt nýrnabrottnám (nýrað fjarlægt ástamt umlykjandi fitu og eitlum )
- ekki önnur meðferð

Question 21

Hverjar eru horfurnar með nýrnakrabbamein?

Answer 21

Háðar stigun:
- 30% hafa meinvörp við greiningu (lungu, bein, lifur, hitt nýrað)
- gráða hefu rlítð forspárgildi

5 ára lifun
- 60% í heild
- staðbundinn sjúkdómur 80-90%
- útbreiddur 10-15%

Question 22

Þvagblöðrukrabbamein
- nýgengi
- meðalaldur við greiningu

Answer 22

• Karlar 23/100.000/ár (49 tilfelli á ári)
• Konur 7/100.000/ár (16 tilfelli á ári)
• meðalaldur við greiningu: 70 ár

Question 23

Áhættuþættir blöðrukrabbameins?

Answer 23

• Reykingar
• efni í iðnaði
• langvarandi bólga (Schistosomiasis)
• Cyclofosfamíðmeðferð
• Geislun á grindarhol

Question 24

Hver eru einkenni blöðrukrabbameins?

Answer 24

• Blómiga (einkennalaus í 80-95%)
• verkir ofan lífbeins
• verkir / óþægindi við þvaglát
• ertingseinkenni (geta líkst blöðrubólgu)
• þvagteppa
• þvagfærasýkingar

Question 25

Uppvinnsla blöðrukrabbameins

Answer 25

Þvag:
- A+M+RNT
- Frumurannsókn (þvag í 50% alkóhól)

Blóðprufur:
- blóðhagur
- elektrólýtar
- kreatínín
- urea

þreifing (bimanual)
- meta útbreiðslu

Blöðruspeglun
- staðsetning, útbreiðsla
- sýnataka (vefjagreining)
- önnur æxli (í blöðru eða þvagrás)

IVU (ómun)
- æxli í nýrnaskjóðum, þvagleiðurum, blöðru

TS/MRI
- útvöxtur, eitlastækkanir

Meinvarpaleit
- lungamynd og beinaskanni

Question 26

Hvernig er blöðrukrabbamein flokkað?

Answer 26

Gráða
- Low grade
- High grade

Stig
- T-Tumor:
* CIS, Ta, T1: yfirborðslægt (meðhöndlað með litlum inngripum, æxli heftað innanfrá)
* T2-3: vöxtur inn í blöðruvegg (ábending að fjarlægja blöðru)
* T4: ífarandi í nálæg líffæri (æxli vaxið út fyrir blöðru
- N: eitlameinvörp
- M: fjarmeinvörp

Question 27

Hver er meðferð Blöðrukrabbameins?

Answer 27

Yfirborðslægt æxli
- trans-uretral resection of bladder tumor
- +/- intravesical BCG (veiklaðar berklabakteríur)
- +/- intravesical krabbameinslyf

Vöðvaífarandi
- T2-4 án fjarmeinvarpa
- krabbameinslyf
- þvagblöðrubrottnám
- Geislun

Question 28

Blöðrukrabbamein
- Eftirlit og horfur

Answer 28

Endurkoma sjúkdóms algeng
- allt að 50%
- eftirlit nauðsynlegt (m.a blöðruspeglanir)

Horfur (5 ára lifun)
- yfirborðslægur sjúkdómur af lágri gráðu (CIS, TA, T1) 70-95%
- Innvöxtur í blöðruvegg (T2-3) 40-45%
- Útbreiddur sjúkdómur (T4) 5-15%