rzemiosło artystyczne Flashcards
(8 cards)
W rzemiośle artystycznym nowinki barokowe pojawiły się dopiero ok. połowy XVII
wieku,
gdyż w pierwszej jego połowie dominowały cechy renesansu i manieryzmu,
a nierzadko nawet gotyku. Zdarzało się, że łączono w całość formy średniowieczne
i nowożytne
Wyroby rzemiosła artystycznego
powstawały przede wszystkim na potrzeby Kościoła,
magnatów oraz szlachty. Istotnymi jego ośrodkami były duże miasta: Warszawa,
Kraków, Gdańsk, Lwów, Lublin, w których działały warsztaty cechowe. Mniejsze warsztaty
powstawały również przy dworach magnackich i kuriach biskupich. Wyroby rzemieślnicze sprowadzano też masowo z zagranicy. Ze złota i srebra
wykonywano naczynia, ozdoby, a nawet elementy uprzęży końskich. Przedmioty związane
z liturgią, takie jak kielichy, monstrancje, puszki na komunikanty, zaczęto tworzyć w nowych formach. Wtedy właśnie ukształtował się typ monstrancji, w którym repozytorium
na hostię otaczała złota gloria promienista, czego przykładem może być Monstrancja
Kordeckiego z 1672 roku. Z innych rzemiosł rozwijało się konwisarstwo, czyli tworzenie wyrobów z cyny, ceramika
i snycerstwo, a także tkactwo artystyczne. W polskich hutach produkowano też ozdobne
szkło
Wyjątkowy rozkwit w XVII wieku przeżywało
złotnictwo.
Stało się ono najważniejszym rzemiosłem artystycznym, ponieważ złoto było
istotnym elementem dzieł kultury sarmackiej, a także wyposażenia kościołów w okresie
potrydenckim. Złotnictwem parał się nawet król Zygmunt III Waza.
Cechami baroku były reprezentacyjność i przepych, ale w wydaniu dworskim również
elegancja. Osiągano je we wnętrzach – od pałaców po dwory szlacheckie – różnymi
środkami.
Podłogi pałaców wykładano najczęściej marmurowymi płytami układanymi
w szachownicę lub dekoracyjne wzory. W dworach stosowano tańsze odpowiedniki
– płyty lub kafle ceramiczne oraz deski. Meble były ciężkie ze złoconymi elementami.
Ściany pokrywano boazeriami lub dekoracyjnymi kaflami i zdobiono gobelinami albo
sztukateriami. Dwory na wsiach miały stropy z belek zdobionych snycerką lub malowanych w ornamentalne wzory. Istotnym elementem wnętrza był ozdobny kominek lub piec.
W baroku pojawiły się duże, ciężkie meble,
a wśród nich szafy. W Polsce najsłynniejsze
z nich produkowano w Gdańsku. Obok szaf tworzono także komody, które często
charakteryzowały wygięta, brzuchata linia frontu i falujące boki. Niekiedy miały też nadstawę w formie dwudrzwiowej szafki. Barokowymi meblami do siedzenia były krzesła
i fotele z podłokietnikami. Ich siedziska i oparcia były tapicerowane tkaniną lub skórą.
Skóra, niekiedy zdobiona ornamentalnymi wytłoczeniami, była nazywana kurdybanem.
Nogi mebli początkowo były proste, ale późnobarokowe miały linię i ornamentykę
zaczerpniętą z rokoka. Przybierały wówczas bardziej fantazyjne formy.
Szafa gdańska
W barokowych wnętrzach
pojawiły się reprezentacyjne
szafy sięgające trzech metrów
wysokości. Wieńczyły je
rozbudowane gzymsy (proste
lub łamane), zawsze bardzo
wydatne. Zamykano je na ogół
dwojgiem drzwi. Front mebla
dekorowały płyciny
w drzwiach, które nieraz były
snycerskimi arcydziełami.
Po bokach często umieszczano
pilastry lub kolumienki.
Nogi mebli przypominały
spłaszczone kule. Szafa na
ilustracji, powstała ok. 1700
roku, znajduje się w Muzeum
Narodowym w Krakowi
W okresie rokoka pojawiły się także istotne
zmiany w wystroju wnętrz kościelnych.
Bardzo
modne stały się ambony w kształcie łodzi –
symbolu Navis Ecclesiae (łac. ‘łodzi Kościoła’)
– żeglującej wśród sztormów i burz do domu
Ojca. Takie ambony wykonywane były też
w krajach południowej Europy, ale najwięcej
było ich w Polsce, gdyż aż 64. Łodzie oddane realistycznie, z pełnym takielunkiem, wykonywano w jasnej kolorystyce z licznymi
złoceniami i srebrzeniami. Bardzo dobrym
przykładem jest ambona w kościele Wizytek
w Warszawie autorstwa Jana Jerzego Plerscha.
Pojawiały się też, choć rzadziej, ambony
w kształcie wieloryba z otwartą paszczą, nawiązujące do starotestamentowej opowieści
o proroku Jonaszu połkniętym i wyplutym
przez morskiego potwora po to, by głosił słowo
Boże w Niniwie. Taka ambona zachowała się
m.in. w kościele Świętych Piotra i Pawła
w Dusznikach-Zdroju.
Jan Jerzy Plersch,
ambona w kościele Wizytek w Warszawie
Ambona wykonana przez wybitnego rokokowego
rzeźbiarza ma kształt łodzi ujętej od strony dziobu
z przechylonym masztem i reją, które tworzą kształt
krzyża. Dziób ozdobiony jest orłem z rozpostartymi
skrzydłami. U burty łodzi wiszą sieć rybacka
i kotwica. Ambona została wykonana w 1760 roku
ze stiuku i drewna malowanego na biało i miejscami
złoconego.
