układ wydalniczy

Question 1

Wydalanie

Answer 1

Proces fizjologiczny, który polega na usuwaniu z organizmu zbędnych oraz szkodliwych produktów przemiany materii.

Question 2

Jak powstają PPM?

Answer 2

W wyniku oddychania komórkowego, degradacji aminokwasów i kwasów nukleinowych oraz rozkładu obumarłych komórek.

Question 3

Co oprócz PPM wydala układ moczowy?

Answer 3

Ksenobiotyki, czyli substancje obce, niewytwarzane przez organizm i niebędące naturalnymi składnikami pokarmu (np. leki)

Question 4

Co to układ moczowy, z czego się składa

Answer 4

Podstawowy układ narządów odpowiadający za wydalanie.
Składa się z nerek, moczowodów, pęcherza moczowego i cewki moczowej.

Question 5

Co robi układ moczowy

Answer 5

• pełni funkcję wydalniczą
• reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu, aby utrzymać względnie stały skład płynów ustrojowych m.in. limfy i krwi (objętość wody, stężenie elektrolitów, ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych, stężenie jonów H+)
• pełni funkcję wewnątrznowydzielniczą, ponieważ nerki wytwarzają hormony np. erytropoetynę, która pobudza procesy krwiotwórcze

Question 6

Wydalanie zbędnych PPM

Answer 6

Głównymi produktami metabolizmu są CO2, H2O oraz mocznik
powstają w wyniku przemian sacharydów, tłuszczów oraz białek.

Question 7

Przemiana sacharydów i tłuszczów

Answer 7

Sacharydy i tłuszcze są zbudowane z węgla, wodoru i tlenu (glukoza C6H12O6) ostatecznymi produktami ich przemian są CO2 i woda
- Woda jest usuwana przez nerki, skórę i płuca
- CO2 jest usuwane przez płuca

Question 8

Przemiana białek

Answer 8

Białka są zbudowane z aminokwasów. W ich skład wchodzi azot, więc jednym z produktów przemiany białek jest amoniak (NH3).
Amoniak jest toksyczny i przekształcany w wątrobie w mniej toksyczny mocznik.
- Mocznik usuwa się przez nerki i skórę

Question 9

Nerki

Answer 9

Parzyste narządy, które oczyszczają krew z niepotrzebnych lub szkodliwych substancji oraz produkują mocz

Question 10

moczowody

Answer 10

parzyste przewody o długości ok 25-30 cm, które odprowadzają mocz z nerek do pęcherza moczowego

Question 11

pęcherz moczowy

Answer 11

narząd, który gromadzi mocz spływający moczowodami z nerek. Ma elastyczne ściany, dzięki którym może zwiększać swoją objętość. Jego pojemność wynosi ok 1 dm3.

Question 12

Cewka moczowa

Answer 12

Wyprowadza mocz na zewnątrz ciała. U mężczyzn jest dłuższa niż u kobiet i służy także do wyprowadzania nasienia.

Question 13

Budowa nerki

Answer 13

Jest otoczona z zewnątrz łącznotkankową torebką.
Ma dwie warstwy: położoną powierzchniowo korę nerkową i leżący głębiej rdzeń nerkowy.
Fragmenty kory wnikają do rdzenia w postaci słupów nerkowych i dzielą go na piramidy nerkowe.
Z piramid nerkowych, mocz ostateczny wpływa do kielichów nerkowych, skąd przedostaje się do miedniczki nerkowej, a następnie do dróg moczowych.

Question 14

Nefrony

Answer 14

Podstawowe elementy strukturalne i funkcjonalne nerek to nefrony, w których powstają mocz pierwotny oraz mocz ostateczny.

Question 15

Łącznotkankowa torebka

Answer 15

Pełni funkcję ochronną

Question 16

Kora nerkowa

Answer 16

Zewnętrzna warstwa nerki

Question 17

Rdzeń nerkowy

Answer 17

Wewnętrzna warstwa nerki, składa się ze stożków zwanych piramidami nerkowymi.

Question 18

Słupki nerkowe

Answer 18

Fragmenty kory, które wnikają do rdzenia

Question 19

Miedniczka nerkowa

Answer 19

Rozszerzony początek moczowodu, do którego spływa mocz z kielichów nerkowych.

Question 19

Kielichy nerkowe

Answer 19

Wyrostki miedniczki nerkowej, w kształcie lejków, które zbierają mocz spływający z piramid nerkowych.

Question 20

Tętnica nerkowa

Answer 20

Doprowadza krew bogatą w zbędne lub szkodliwe substancje.

Question 21

Żyła nerkowa

Answer 21

Odprowadza z nerki krew przefiltrowaną.

Question 22

Moczowód

Answer 22

Odprowadza mocz z nerki do pęcherza moczowego

Question 23

Miąższ nerki

Answer 23

Zarówno kora jak i rdze nerkowy są zbudowane głównie z miąższu nerki oraz ze zrębu nerki. Miąższ nerki tworzą nefrony, a zręb tworzy tkanka łączna włóknista luźna.

Question 24

Budowa nefronu

Answer 24

W jednej nerce znajduje się ponad milion nefronów. Pojedynczy nefron składa się z ciałka nerkowego i kanalika nerkowego.

Question 25

Ciałko nerkowe

Answer 25

Ciałko nerkowe jest zbudowane z kłębuszka nerkowego i torebki kłębuszka (torebki Bowmana). Elementy: tętniczka doprowadzająca (szersza), tętniczka odprowadzająca (węższa), kłębuszek nerwowy, kanalik kręty I rzędu (początek), torebka kłębuszka

Question 26

Kanalik nerkowy

Answer 26

Kanalik nerkowy składa się z trzech odcinków: kanalika krętego I rzędu (kanalika proksymalnego), pętli nefronu (pętli Henlego) i kanalika krętego II rzędu (kanalika dystalnego). Kanalik nerkowy uchodzi do kanalika zbiorczego. Elementy: Kanaliki kręte I i II rzędu, tętnice, żyły, ramie zstępujące, ramię wstępujące, kanalik zbiorczy

Question 27

Kłębuszek nerkowy

Answer 27

To sieć włosowatych naczyń krwionośnych, która jest siecią dziwną tętniczo-tętniczą

Question 28

Torebka kłębuszka

Answer 28

Jest zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego

Question 29

Kanalik kręty I i II rzędu

Answer 29

Jest zbudowany z nabłonka jednowarstwowego sześciennego zaopatrzonego w mikrokosmki

Question 30

Pętla nefronu

Answer 30

Jest zbudowana częściowo z nabłonka jednowarstwowego sześciennego, zaopatrzonego w mikrokosmki, a częściowo z nabłonka jednowarstwowego płaskiego. Składa się z dwóch ramion - zstępującego i wstępującego.

Question 31

Kanalik zbiorczy

Answer 31

Jest zbudowany głównie z nabłonka jednowarstwowego sześciennego zaopatrzonego w mikrokosmki.

Question 32

Powstawanie moczu

Answer 32

Na powstawanie moczu składają się trzy procesy fizjologiczne: filtracja, resorpcja (wchłanianie zwrotne) i sekrecja (wydzielanie)

Question 33

Filtracja, na czym polega, czym jest uwarunkowana

Answer 33

Polega na przenikaniu niektórych substancji z osocza krwi do torebki kłębuszka. W jej wyniku powstaje mocz pierwotny. Proces filtracji jest uwarunkowany: - wyższym ciśnieniem hydrostatycznym krwi w kłębuszku nerkowym od ciśnienia płynu w torebce kłębuszka; dzięki temu powstaje ciśnienie filtracyjne, które umożliwia ruch substancji między krwią a płynem - dużą powierzchnią filtracji, wynikającą z silnie rozbudowanej sieci włosowatych naczyń krwionośnych kłębuszka - dużą przepuszczalnością ścian naczyń włosowatych kłębuszka, związaną z występowaniem licznych porów (okienek) między komórkami śródbłonka naczyniowego

Question 34

Jak tworzy się mocz pierwotny

Answer 34

Z krwi przepływającej przez włosowate naczynie krwionośne kłębuszka do wnętrza torebki kłębuszka przenika ok 20% objętości osocza. W ten sposób tworzy się mocz pierwotny, który gromadzi się w torebce kłębuszka, a następnie wpływa do kanalika nefronu. W ciągu doby powstaje 160-180 dm3 moczu pierwotnego. Jest on izotoniczny w stosunku do osocza, a także zbliżony do niego pod względem składu chemicznego. Zawiera substancje, które pokonały barierę filtracyjną, czyli ścianę naczynia włosowatego oraz ścianę torebki kłębuszka.

Question 35

Bariera filtracyjna

Answer 35

Ściana naczynia włosowatego i torebki kłębuszka przepuszcza: wodę, jony soli mineralnych (sodu, potasu, chlorkowe, wodorowęglanowe), a także drobnocząsteczkowe związki organiczne (aminokwasy, witaminy, glukoza, mocznik) nie przepuszcza: białek, substancji związanych z białkami oraz kwasów tłuszczowych.

Question 36

Resorpcja

Answer 36

Zachodzi w kanalikach krętych oraz w pętli nefronu. Polega na wchłanianiu wielu substancji z moczu pierwotnego z powrotem do krwi. (transport związków z kanalika nerkowego do krwi). Jest to możliwe, ponieważ zarówno kanaliki kręte, jak i pętla nefronu są otoczone gęstą siecią włosowatych naczyń krwionośnych. Procesy resorpcji przebiegają z dużą intensywnością, gdyż nabłonek kanalików nerkowych i kanalików zbiorczych wytwarza na swojej powierzchni liczne mikrokosmki zwiększające powierzchnie chłonną. Ponadto w ścianach kanalików znajduje się wiele białek błonowych, które transportują jony i cząsteczki związków chemicznych.

Question 37

Intensywność resorpcji

Answer 37

W ciągu doby kanaliki nefronów wchłaniają zwrotnie około 178dm3 wody, 1200 g soli mineralnych i prawie 250g glukozy.

Question 38

Droga resorpcji

Answer 38

Większość substancji (glukoza, jony Na, K) jest wchłaniana na drodze transportu czynnego, czyli wbrew gradientowi stężeń. Transport czynny zachodzi za pośrednictwem białek nośnikowych oraz pomp jonowych. Pozostałe substancje (H2O) są wchłaniane biernie, czyli zgodnie z gradientem stężeń. Transport bierny odbywa się na drodze dyfuzji prostej, przez białka kanałowe (akwaporyny) oraz białka nośnikowe.

Question 39

Wchłanianie moczu pierwotnego

Answer 39

Znaczna część składników moczu pierwotnego (65%) zostaje zwrotnie wchłonięta w kanalikach krętych I rzędu (glukoza, aminokwasy, witaminy i niektóre jony soli mineralnych). Wchłanianie pozostałych składników zachodzi w pętli nefronu, kanalikach krętych II rzędu oraz kanalikach zbiorczych. Resorpcja niektórych związków pozostaje pod kontrolą hormonów i zależy od aktualnego zapotrzebowania organizmu.

Question 40

Sekrecja

Answer 40

Proces wydzielania substancji do wnętrza kanalików nerkowych. Dzięki niej do moczu przedostają się np. jony potasu, amonowe i wodorowe, hormony steroidowe, a także niektóre leki np. penicylina.

Question 41

Zagęszczanie moczu

Answer 41

Resorpcja i sekrecja to procesy prowadzące do zagęszczania moczu oraz znacznej modyfikacji jego składu. W ich wyniku w ciągu doby ze 160-180 dm3 izotonicznego moczu pierwotnego powstaje ok 1,5dm3 hipertonicznego moczu zwanego moczem ostatecznym.

Question 42

Skład moczu ostatecznego

Answer 42

Człowiek wydala w ciągu doby ok 1-2 dm3 moczu ostatecznego. W jego skład wchodzi 96% wody, 1,5% soli mineralnych oraz 2,5% związków organicznych. Wśród soli mineralnych dominuje chlorek sodu, a pozostałe sole to chlorki, fosforany(V), wodorowęglany, a także siarczany(VI) potasu, magnezu, wapnia, sodu i amonu. Głównymi składnikami organicznymi moczu są: mocznik, kreatynina (związek azotowy powstający w czasie przemian metabolicznych w mięśniach), kwas moczowy (końcowy produkt metabolizmu kwasów nukleinowych) oraz barwniki (urobilinogen - produkt rozkładu hemu)

Question 43

Rola nerek w osmoregulacji

Answer 43

W nerkach zachodzi resorpcja soli mineralnych, które są odzyskiwane z moczu pierwotnego. Proces ten umożliwia utrzymanie stałego poziomu soli mineralnych we krwi. Pośrednio resorpcja soli wpływa na objętość wody we krwi, ponieważ niektóre jony (sodu, potasu) są osmotycznie czynne, dlatego ich nadmiar zatrzymuje wodę we krwi. Z kolei zbyt duża objętość krwi może wpływać na podwyższenie ciśnienia w naczyniach krwionośnych.

Question 44

Regulacja hormonalna wytwarzania moczu

Answer 44

Ilość i stężenie moczu podlegają regulacji hormonalnej i zależą od m.in. stopnia uwodnienia organizmu.

Question 45

Wazopresyna

Answer 45

Najważniejsza w procesie regulacji wytwarzania moczu jest wazopresyna (hormon antydiuretyczny) - ADH - produkowana przez podwzgórze, a uwalniana przez przysadkę. Hormon ten powoduje otwieranie się kanałów wodnych w kanalikach zbiorczych nerek, co zwiększa wchłanianie zwrotne wody.

Question 46

Aldosteron

Answer 46

Innym hormonem regulującym pracę nerek jest aldosteron, produkowany i wydzielany przez korę nadnerczy. Pobudza on wchłanianie zwrotne jonów sodu.

Question 47

Parathormon

Answer 47

Z kolei parathormon - PTH - wytwarzany i wydzielany przez przytarczyce, pobudza wchłanianie jonów wapnia.

Question 48

Wydalanie moczu

Answer 48

Wypływający z kanalików zbiorczych mocz spływa poprzez kielichy nerkowe do miedniczki nerkowej, a następnie do moczowodów i pęcherza moczowego. Wypełnianie pęcherza moczowego powoduje rozciąganie jego ścian, co z kolei pobudza odpowiednie receptory. Informacja o wypełnieniu pęcherza moczowego dociera do ośrodka wydalania, znajdującego się w części krzyżowej rdzenia kręgowego. Dochodzi wówczas do rozluźnienia mięśni zwieraczy cewki moczowej, a następnie do skurczu pęcherza i wydalenia moczu (mikcji).

Question 49

Regulacja nerwowa wydalania moczu

Answer 49

Odruch wydalania moczu jest kontrolowany przez ośrodki nerwowe, zlokalizowane w korze mózgowej oraz rdzeniu kręgowym. Świadomym hamowaniem lub pobudzaniem wydalania moczu sterują ośrodki nerwowe płata czołowego kory mózgowej. Z tego powodu dzieci uczą się kontrolowania oddawania moczu dopiero między pierwszym a trzecim rokiem życia, kiedy kontrola mózgowa jest wystarczająco rozwinięta. Główny ośrodek niezależnego od woli wydalania moczu znajduje się w krzyżowym odcinku rdzenia kręgowego. Wypełnienie pęcherza moczowego powoduje rozciągnięcie jego ścian i pobudzenie receptorów nerwowych. Informacja o wypełnieniu pęcherza płynie do rdzeniowego ośrodka wydalania moczu. Dochodzi do rozluźnienia zwieraczy cewki moczowej, a następnie do skurczu pęcherza i wydalenia moczu. Uszkodzenia rdzeniowego ośrodka wydalania moczu skutkują zaburzeniami oddawania moczu lub całkowitym brakiem kontroli nad tą czynnością.

Question 50

Hormony wydzielane przez nerki

Answer 50

Nerki pełnią funkcję wewnątrzwydzielniczą, ponieważ produkują i wydzielają niektóre hormony np. erytropoetynę i reninę.

Question 51

Erytropoetyna

Answer 51

Jest wytwarzana i wydzielana przez nerki (80%) oraz przez wątrobę (20%). Funkcją tego hormonu jest pobudzanie syntezy hemoglobiny oraz wytwarzanie erytrocytów w czerwonym szpiku kostnym, co skutkuje lepszym zaopatrzeniem tkanek w tlen. Głównym bodźcem do syntezy i wydzielania erytropoetyny jest niedotlenienie organizmu, np. w warunkach wysokogórskich. Niewydolność nerek może więc prowadzić do niedokrwistości. Preparaty farmaceutyczne zawierające erytropoetynę podaje się głównie w przypadku anemii. Hormon jest także stosowany przez sportowców jako forma niedozwolonego dopingu. Umożliwia długotrwałą pracę mięśni bez zaciągania długu tlenowego i produkcji mleczanu.

Question 52

Renina

Answer 52

Hormon o charakterze enzymu proteolitycznego. Uczestniczy w regulowaniu filtracji kłębuszkowej oraz wchłaniania zwrotnego wody i jonów sodu. Renina katalizuje przemianę nieaktywnego angiotensynogenu w aktywny hormon - angiotensynę II. Angiotensyna II powoduje skurcz naczyń krwionośnych, co podnosi ciśnienie krwi i zwiększa wydajność filtracji. Ponadto reguluje wydzielanie wazopresyny, która wzmaga wchłanianie zwrotne wody, oraz aldosteronu, który wzmaga wchłanianie zwrotne jonów sodu.