wie ben ik als (groot)ouder? Flashcards
(34 cards)
1
Q
actuele vraagstukken/life events
A
- algemeen
- deel 1: micro
- studie (Nederland):
- 91% vindt ouderschap pittig
- 50% van de ouders voelt zich onzeker en zou beter willen doen
- 67% van de ouders voelt zich snel tot last en vraagt geen hulp - de perinatale periode
- de periode rond de geboorte: kinderwens, zwangerschap, eerste trimester, geboorte en postnatale periode
- ouderschap begint al voor de perinatale periode !!
- de perinatale periode als grootouder
2
Q
de perinatale periode als grootouder
A
- algemeen
- geen eigen keuze om het te worden
- soms ben je er niet klaar voor
- balans tussen wel of niet aanwezig mogen zijn > het gezin heeft veel nood aan ondersteuning !!
3
Q
de kinderwens
A
- ouders vormen voor zichzelf een beeld van:
- de baby (zelden de realiteit)
- de zwangerschap
- zichzelf als ouder (ervaringen = impact) - grootouders vormen een beeld van:
- de baby
- de zwangerschap
- hun kind als ouder
- zichzelf als grootouder (ze kiezen hier niet voor)
4
Q
de zwangerschap
A
- algemeen
- emoties komen vrij bij ontdekking zwangerschap: vreugde, angst en spanning
- heel wat stressoren (als psychologisch consulent: focus op veerkracht)
- zowel bij ouders als grootouders - toepassing
- geassocieerd met melancholie = niet direct problematisch (1/5 vrouwen heeft last van psychologische moeilijkheden)
- extra: matrescence = het proces van moeder worden
5
Q
eerste trimester zwangerschap
A
- gekenmerkt door fysieke ongemakken
- ochtendmisselijkheid
- op neurologisch vlak verandert er veel;
- afname volume grijze stof (toename synapsen) > vermoeden verband met hechting tussen ouder en kind
- toename witte stof (en limbisch systeem wordt dominant) - emotionele veranderingen
- soms kwetsbaarder
- disbalans van reeds bestaande kwetsbaarheid
6
Q
tweede en derde trimester zwangerschap
A
- tweede trimester
- zwangerschap wordt zichtbaar voor buitenwereld
- fysieke klachten meestal minder op de voorgrond - derde trimester
- fysieke ongemakken komen terug:
- minder goede slaap
- lichaam dat minder beweeglijk is
- sneller vermoeid;
- invloed op mentaal welzijn moeder
7
Q
de geboorte/bevalling
A
- algemeen
- een geboorte verloopt vaak anders: voorbereiding en medische complicaties
- periode vlak na geboorte: veel nieuwe ervaringen invloeden en (on)zekerheid - toepassing: (over)medicaliseren
- klinische (koude) setting
- norm: bevallen in het ziekenhuis, het krijgen van een epidurale
- thuisgeboorte ≠ de norm in België
8
Q
de postnatale periode
A
- verandering in:
- rol (verandert van vrouw naar moeder en man naar vader)
- partnerrelatie: veel stress > balans nodig !!
- ouderschap maakt kwetsbaar - grootouder zijn in de postnatale periode
- wie ben ik als grootouder? wie is mijn partner als grootouder? ben ik ook grootouder als ik mijn kleinkind amper zie?
- 85% voelt zich overgevraagd om zorg op te nemen
- sandwichgeneratie = zorgen voor zowel jonge- als oudere generatie
9
Q
stressoren bij mentale problemen rond de perinatale periode
A
- sociale risicofactoren
- (recente) negatieve levensgebeurtenissen, trauma en/of stress
- gebrek aan sociale ondersteuning
- partnergeweld - psychologische/psychiatrische factoren
- persoonlijkheidskenmerken
- psychiatrische voorgeschiedenis
- familiaal psychiatrische voorgeschiedenis
- niet-gewenste zwangerschap - biologische factoren
- genetische kwetsbaarheid
- zwangerschapscomplicaties
10
Q
stressoren: de kinderwens
A
- algemeen
- niet zwanger worden
- eerdere zwangerschapservaringen
- andere wensen van grootouders en hun kinderen (vb. het is niet jouw keuze of je bent er niet klaar voor) - toepassing
- ivf: hormonen innemen die grote impact hebben op de gemoedstoestand (= zeer heftig traject en geen zekerheid van succes)
- balkmetafoor: vb. voldoende ondersteuning of kenmerken aanwezig
11
Q
niet zwanger worden
A
- cijfers
- 90% van de volwassenen zonder kinderen is dit ongewild
- 10% is biologisch onvruchtbaar - emoties
- rouwproces
- pijn
- gevolg: depressie (onvervulde kinderwens) > je voelt je niet voltooid (mogelijkheden van adoptie en pleegzorg)
12
Q
eerdere ervaringen
A
- algemeen
- zwangerschapsverlies (1 op de 6 vrouwen)
- moeilijke zwangerschappen (onzeker ivf traject, medische complicaties, traumatische bevalling, vroeggeboorte, etc.) - toepassing: ouderschapsverlof
- Scandinavische landen: max 2 jaar thuiszitten als moederschapsverlof (mogelijkheid langer bij kind + zien opgroeien) ≠ in België na 3 maand;
- enkel voor mensen met genoeg financiële basis
13
Q
stressoren: de prenatale periode
A
- hyperemesis gravidarum
- extreme misselijkheid en braken (soms opgenomen in het ziekenhuis)
- soms overweging zwangerschap te stoppen > men kan niet aansterken - andere
- medicatie (zoals Thalidomide of psychofarmaca (soms erger om te stoppen: verschilt van persoon tot persoon > advies dokter))
- zwangerschapscomplicaties (vb. diabetes of hypertensie)
- angst en depressie (1/10 depressieve klachten, ernstige prenatale stress)
14
Q
stressoren: de geboorte
A
- prematuriteit
- voor 37 weken geboren (ongeveer 1/10 kinderen)
- ontwikkelingsproblemen, mentale of motorische moeilijkheden, longproblemen, hart- en vaatziekten - (spoed)keizersnede
- kans op trauma = enorm groot (ook bij vaders);
- traumatische en/of negatieve ervaring
15
Q
stressoren: postnataal
A
- algemeen
- afscheid nemen van het (beeld van) kind
- depressie en angststoornissen
- PTSS (post traumatische stress)
- psychose: treedt op eerste 3 dagen of 2 weken na bevalling (of later) - toepassing
- belangrijk: op tijd herkennen en ondersteunen
- postnatale depressie = gewone depressie (overeenkomstige symptomen/kenmerken)
16
Q
postnataal: afscheid nemen van (een beeld van) je kind + depressie en angststoornissen
A
- algemeen
- in België stierven in het jaar 2022: 2,9 op 1000 baby’s tijdens of binnen het jaar na de geboorte
- over kinderen met fysieke of mentale uitdaging zijn er minder cijfers - depressie en angststoornissen
- ‘babyblues’ zijn normaal (of overgevoeligheidsreacties)
- meer dan babyblues
- postnatale depressie
- doorverwijzen naar professionele hulp is belangrijk !!
17
Q
algemeen protectieve factoren en (in) effectieve coping
A
- psychosociale ondersteuning
- belang van:
- steunend netwerk voor ouder/beide ouders
- nauwe interdisciplinaire samenwerking - aandacht voor?
- wie? = alle leden binnen systeem en onderlinge interacties
- wat? = processen (rouwprocessen), stressoren, draagkracht en coping
18
Q
mogelijke protectieve factoren perinatale periode (1-2)
A
- algemeen
- ondersteunend netwerk
- toegang tot hulpverlening
- zingeving (hobby’s, …)
- psychosociale ondersteuning, liefdevolle aandacht
- voeding en stimulatie - zwanger willen worden
- lichaam/genen
- zorg voor gezondheid moeder en vader
- ondersteuning van kwetsbare groepen (overheid: doorverwijzing) - prenataal
- screening biopsychosociale risicofactoren
- kraamzorg
19
Q
mogelijke protectieve factoren perinatale periode (3-4)
A
- geboorte
- bevraging moeder haar wensen
- door geboortekanaal: impact op immuniteit - postnataal
- kangoeroezorg
- borstvoeding (circulair systeem tussen moeder en kind (zoals in de baarmoeder) > aanleren + ondersteuning)
- kraamzorg
20
Q
stress en veerkracht
A
- stress
- evolutionaire reactie van ons lichaam op spanning
- brengt lichaam in paraatheid (fight-flight)
- verschillende aspecten van stress - veerkracht
- proces
- tegenslag
- mogelijkheid om terug te veren (grotendeels te maken met omgeving en ondersteuning + persoon (geen persoonlijkheidseigenschap))
21
Q
extra: creativiteit en inventiviteit
A
- algemeen
- zelfhulpboekje van de verdwaalde ooievaar
- toneelvoorstelling van Julie Delrue (mamamanie)
- veerkrachtverhalen-spel: nadenken over zaken die te maken hebben met zwangerschap, ouderschap, etc. - de kraamkaartjes van kind en gezin
- nadenken over zaken die belangrijk zijn in de komende periode
- vb. help mij op momenten dat ik het nodig heb (hoe? > praktische ondersteuning)
22
Q
meso: theoretische modellen
A
- algemeen
- hoe gaan we vanuit bepaalde groep (zorgnetwerk) kijken naar mensen die zwanger zijn of ouderschap willen aangaan?
- theoretische modellen:
- PIMH
- de eerste 1000 dagen
- model in ontwikkeling van UCLL - extra: Vlaanderen: visie en prioriteiten ter ondersteuning van perinatale mentale gezondheid
- zorg voor mentaal welzijn = gedeelde verantwoordelijkheid van geestelijke en somatische gezondheidszorg
- geïntegreerde zorg als een geheel
23
Q
Parent Infant Mental Health (PIMH)
A
- algemeen
- focus: de perinatale mentale gezondheid
- welzijn (aanstaande) ouders en kind centraal
- streven naar gezonde mentale balans = stevige basis voor hun emotionele welzijn en onderlinge reacties
- de eerste levensjaren = fundament voor verdere ontwikkeling kind
- cruciaal = verzorgers responsief en consistent zijn - ontwikkeling baby hangt af van diverse factoren:
- kwaliteit relatie met verzorgers
- de mentale gezondheid van de ouders
- gezinsdynamiek
- zelfs bredere maatschappelijke context (vb. bepaalde richtlijnen)
24
Q
de eerste 1000 dagen
A
- algemeen
- gebaseerd op boek
- zo veel biologische mijlpalen
- goed begin = van fundamenteel belang
- hoe gezonder je leeft > positieve impact op groei en ontwikkeling van kind - omgevingsinvloed
- vormt mensen voor een belangrijk deel tot wie ze zijn
- levenslange invloed
- beïnvloedt de mens en dit beïnvloedt de maatschappij
25
model in ontwikkeling van UCLL
1. antecedenten
- (dagelijkse) stressoren
- trauma
- tegenslag
2. attributen
- sociale steun
- geloof in eigen kunnen
- zelfvertrouwen
- emotieregulatie
3. gevolgen
- (mentale) gezondheid
- familiale balans
- persoonlijke groei
- aanpassingsvermogen
- kwaliteit van leven
26
innovatieve voorstellen om veerkracht te verhogen
1. algemeen
- born in Belgium = hoe vroeger men kan ingrijpen > minder impact van kwetsbaarheid
- veerkracht verhalen
- publiekscampagne 'te gek'
2. rol van de psychologisch consulent
- perinatale mentale gezondheid
- theoretische kennis
- intake gesprek
- preventie (in kaart brengen en ondersteuning)
- onderwijs
27
waarom het belangrijk is om te letten op perinatale mentale gezondheid?
1. belangrijke punten:
- emotionele achtbaan
- stigma (praten over mentale gezondheid)
- zorgen en angsten
- gevolgen van stilte
2. waarom aandacht voor mentale gezondheid belangrijk is:
- taboes doorbreken
- openlijk praten
- steun en begrip
- veerkracht versterken
- ouder-kindrelatie
- gezonde start
28
theoretische kennis en intakegesprek
1. theoretische kennis
- kennis eerste 1000 dagen van het leven voor de latere gezondheid
- kennis hechting
- kennis van kritiek op deze theorieën
2. intakegesprek
- bevragen factoren uit het vroege leven
- vb. traumatische en/of negatieve jeugdervaringen
- bepaalde triggers > gaat terug naar de periode waarin men zelf kind was (vb. heb ik genoeg knuffels gekregen?)
29
preventie
1. algemeen
- investeren in eerste fase van het leven levert veel op
- gevolg: gezondheidswinst door vroege in plaats van late zorg
2. hoe?
- investeren in prilste begin van het leven
- optimaliseren omgeving
- het betekent dat gezondheidszorg inhoudt:
- beginnen voor de conceptie
- gericht op zowel mannen als vrouwen
- ondersteunen voorbereiding ouderschap nog voor het kind is verwekt
- beleid dat jonge gezinnen ondersteunt
30
preventie: belang van preconceptiezorg
1. vrouwen én mannen beter op zwangerschap voor te bereiden:
- factoren zoals voeding, roken, drinken en medicatie die veranderd kunnen worden voor zwangerschap
- gevoeligheid van aanstaande ouders maakt dat leefstijladviezen juist nu beter worden opgevolgd
- apps: verbeteren preconceptieleefstijl waarin ze advies op maat krijgen om hun kind de beste start te geven
2. informeren
- aanstaande ouders over invloed van leefstijl
- voldoende op factoren die belangrijk zijn voor lange termijn gezondheid kind
- goede balans in geven voedingsadviezen
31
ondersteuning voor de ouders is cruciaal
1. negatieve jeugdervaringen
- of Adverse Childhood Experience (ACE)
- laat blijvende sporen na voor de mentale en fysieke gezondheid van mensen
- gezondheidsproblemen, psychische problemen, leefstijl en sociale problemen
- intergenerationeel aspect
2. onderwijs speelt een sleutelrol in de ontwikkeling van kinderen
- belang van gezonde leefstijl
- voorlichting over roken, drank en drugs > gevolg: kinderen beginnen niet met dergelijk ongezond gedrag
- meer aandacht aan belang eerste 1000 dagen van leven
- opbouw van veerkracht door zelfvertrouwen en zelfkennis tijdens hele perinatale periode
32
macro: actuele maatschappelijke tendensen
1. algemeen
- vanuit maatschappelijk perspectief
- vanuit wereldperspectief
2. vanuit maatschappelijk perspectief:
- gezondheid is ongelijk verdeeld van de wieg tot aan het graf
- het 'achterstandswijkeffect' = sociale ongelijkheid is al voor de geboorte zichtbaar
- kwetsbaarheid door slechte start hoeft niet blijvend te zijn
- investeren in menselijk kapitaal levert ook economische winst
- vb. Early Childhood Development is a smart investment
33
vanuit wereldperspectief
1. algemeen
- grote verschillen in welvaart
- kinderen zijn kwetsbaar
- ongelijkheid en armoede zijn 'ingebakken' in het brein
- andere resultaten als ondervoede zwangere vrouwen extra eten krijgen
- positieve gevolgen voor kinderen als moeders in de Global South het huishoudbudget beheren
2. vicieuze cirkel van ondervoeding en armoede doorbreken
34
micro-meso-macrofactoren
1. algemeen
- hoe omgeving de genexpressie beïnvloedt zelfs voor de geboorte
- ethisch en deontologisch verantwoord handelen:
- ongelijkheid in de samenleving is problematisch = biologisch doorgeven (vb. Gaza) > impact van levensstijl kan heel lang doorwerken
2. kanttekening
- we kunnen gezondheid niet zien als een apart fenomeen, los van de omgeving!
- kwetsbaarheid niet uitsluitend een medisch probleem = ook biologisch, maatschappelijk en economisch
- beste garantie voor goede gezondheid en ontwikkeling = goede start
- kennis vertalen in beleid (uitdaging = winst van investeringen nu, ver in toekomst)
- hoe eerder we investeren > hoe groter het effect, hoe groter de winst
