1.1 perinatale veerkracht

Question 1

intro: Perinatal Resilience for the First 1,000 Days of Life

Answer 1

1. algemeen
   - concept ‘veerkracht’ steeds meer onder de aandacht van onderzoekers, clinici en beleidsmedewerkers;
   - door potentiële impact op gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven
   - betekenis: het vermogen om om te gaan met uitdagingen en tegenslagen in het leven
2. oorsprong van het concept
   - oorspronkelijk binnen de natuurwetenschappen
   - in jaren ‘70: ‘psychologische’ veerkracht op basis van onderzoek bij kinderen in onrustige levensomstandigheden (armoede);
   - ook contexten zoals, huiselijk geweld, chronische ziekte en eetstoornissen
   - gevolg: verschillende definities en conceptualisaties van veerkracht (klinische en wetenschappelijke literatuur) > uiteenlopende interpretaties

Question 2

zwangerschap en ouderschap als uitdagende levensfasen

Answer 2

1. algemeen
   - uitdagende periodes met veel emotionele, fysieke en sociale veranderingen
   - zwangerschap en het vooruitzicht op nieuw gezinslid = breed scala aan positieve en negatieve emoties > biopsychosociale stress
   - rol vader: angst voor de bevalling, sociale isolatie en onzekerheid over de zorg
2. de eerste 1,000 dagen van het leven
   - vanaf de conceptie tot de leeftijd van 2 jaar;
   - foetus en later de baby het meest aanpasbaar, maar ook kwetsbaar
   - biologische en ontwikkelingsfuncties beïnvloed door genetica (conceptie) en omgevingsfactoren (zoals maternale stress, voedingstoestand en sociaal netwerk)
   - belangrijke levensfase in de preventie en ontwikkeling van chronische fysieke en mentale aandoeningen (zoals depressie, (kinder)obesitas en hart- en vaatziekten)

Question 3

onderzoek naar veerkrachtversterkende factoren

Answer 3

1. algemeen
   - focus: het identificeren van kenmerken en mechanismen die veerkracht bevorderen
   - doel: gunstig effect op mentale gezondheid
2. bijkomende kritiek
   - beperkt aantal studies onderzoekt veerkracht in perinatale periode (focus voornamelijk op uitzonderlijke situaties waarin sprake is van tegenslag of trauma, zoals partnergeweld en tienerzwangerschap)
   - definitie van perinatale veerkracht ontbreekt

Question 4

een brede kijk op zwangerschap als levensbepalende gebeurtenis

Answer 4

1. algemeen
   - doel: elke zwangerschap beschouwen als belangrijke levensgebeurtenis;
   - gepaard met veranderingen, uitdagingen en stressfactoren
   - moeder of vader worden: ontwikkelingsmoment dat een nieuwe overgang betekent
   - kenmerken: onzekerheid, toegenomen verantwoordelijkheid, slaaptekort en nieuwe rol als ouder (en herdefiniëren van partnerrelatie)
2. doel van het onderzoek
   - het concept ‘perinatale veerkracht’ te verkennen;
   - inclusief de onderliggende processen (meer specifiek binnen de eerste 1,000 dagen)

Question 5

methoden

Answer 5

1. algemeen
   - conceptanalyse: vaag of abstract begrip systematisch te verkennen en duidelijk te definiëren
   - Delphi-enquête: via meerdere rondes de mening van experts te verzamelen
2. argumentatie
   - beide zijn toepasbaar en relevant voor vage concepten die vaak voorkomen in de praktijk;
   - die disciplineoverschrijdend (= meer vakgebieden) zijn gebruikt

Question 6

definiërende kenmerken

Answer 6

0. algemeen
   - aanwezige eigenschappen die vaak worden geassocieerd met het concept
   - samengesteld na uitgebreide screening van perinatale veerkracht
   - vijf groepen geselecteerd als kenmerken
1. sociale steun
   - verschillende bronnen zoals steun van de vader, partnersteun, steun van familie en vrienden, professionele en gemeenschapssteun
   - het sociale steunnetwerk > belangrijke beïnvloedende factor voor veerkrachtige uitkomsten
2. zelfeffectiviteit
   - het geloof in het eigen vermogen om doel te bereiken of gebeurtenis te overwinnen
   - vrouwen met kwetsbare psychosociale gezondheidsprofielen, zoals lage zelfeffectiviteit en lage sociale steun = eerder risicovolle gezondheidskenmerken
   - conclusie: vrouwen met hoge veerkracht beschikken over positieve eigenschappen zoals zelfeffectiviteit (helpen aanpassen bij acute of chronische stress)
   - ook voorspellende factor voor meer tevredenheid met de bevalling

Question 7

definiërende kenmerken (3-5)

Answer 7

3. gevoel van controle
   - het vinden van kracht en betekenis na een stressvolle ervaring, tegenslag of trauma;
   - als een robuuste stressbestendige hulpbron
   - vrouwen met adaptieve hulpbronnen, zoals positief zelfbeeld en gevoel van controle = gezondere zwangerschaps- en geboorte-uitkomsten
   - aanvullend onderzoek: positief verband tussen gevoel van controle en psychisch functioneren in de postpartumperiode
4. zelfwaardering
   - omschreven als een positieve of negatieve houding ten opzichte van zichzelf;
   - als een buffer tegen stress en tegenspoed
   - vb. depressieve toestand na de bevalling > gekenmerkt door verlaagde zelfwaardering, angst en slaapproblemen
   - focus zelfwaardering: veerkracht versterken, beschermede factor tegen depressie
5. persoonlijkheid
   - persoonlijkheidskenmerk ‘optimisme’ = de verwachting dat goede uitkomsten zullen optreden bij aangaan van grote problemen;
   - beschermende factor tegen prenatale angst
   - andere kenmerken die verband houden met veerkracht = stressbestendigheid, zorgvuldigheid, vriendelijkheid en altruïsme

Question 8

voorafgaande gebeurtenissen (en gevolgen)

Answer 8

1. algemeen
   - het definiëren van voorafgaande gebeurtenissen (antecedenten) en gevolgen = belangrijke stap om het concept binnen sociale context te begrijpen
   - antecedenten = triggers, zoals gebeurtenis of incident
   - gevolgen = gebeurtenissen die optreden als gevolg van het verschijnen van het concept
2. voorafgaande gebeurtenissen
   - gecategoriseerd als ‘veerkrachtuitdagingen’
   - gelijktijdige stressoren, zoals slaapgebrek, aanpassing aan toenemende verantwoordelijkheden, de nieuwe rol als ouder;
   - tegenslag of traumatische gebeurtenissen (vb. complicaties tijdens de zwangerschap of een traumatische bevalling)
   - ten derde: belangrijk dat individu situatie als stressvol of uitdagend ervaart > om veerkrachtkenmerken te activeren

Question 9

gevolgen

Answer 9

1. algemeen
   - acute of chronische stress
   - perinatale periode: aantal valkuilen die van invloed zijn op het mentaal welzijn
   - meest voorkomende = ante- en postnatale depressie (PPD);
   - ongeveer 7% lijdt aan ernstige depressie in de eerste 3 maanden na bevalling (19,2% als ook milde depressies worden meegeteld);
   - bij vaders: prevalentie van depressie 10,4% tussen het eerste trimester en het eerste jaar na de geboorte
2. andere psychische gezondheidsproblemen
   - angststoornissen: prevalentie van ongeveer 20% bij vrouwen en 4,1-18% bij mannen
   - kleinere groep vrouwen > psychose (1-2 per 1,000) of posttraumatische stressstoornis (PTSS) (3%)

Question 10

conclusie: Perinatal Resilience for the First 1,000 Days of Life

Answer 10

1. algemeen
   - een conceptuele analyse van perinatale veerkracht is uniek
   - deze studie beschreef voor het eerst het concept van perinatale veerkracht binnen de context van de eerste 1,000 dagen;
2. vaststellingen
   - perinatale veerkracht = circulair proces dat leidt tot groter welzijn in de vorm van persoonlijke groei, familiaal evenwicht, aanpassing of acceptatie;
   - wanneer geconfronteerd met stressoren, uitdagingen of tegenspoed
   - de aanwezigheid van veerkrachtenkenmerken = vergroten het vermogen om veerkrachtig te zijn + mentale gezondheidsproblemen te voorkomen

Question 11

intro: veerkracht bij gezinnen na verlies van een kind

Answer 11

1. algemeen
   - doel: de veerkrachtkwaliteiten van gezinnen te identificeren en beschrijven na het verlies van een kind
   - inzicht krijgen in welke hulpbronnen en copingstrategieën;
   - welke factoren bijdragen aan succesvolle aanpassing > zorgverleners: ondersteuning beter afstemmen + interventies ontwikkelen die veerkracht versterken
2. conclusie
   - verschillende factoren bijdragen aan de veerkracht van een gezin
   - gezinssterktes een belangrijke rol, zoals betrokkenheid binnen het gezin, het zien van de crisis als een uitdaging en het gevoel van controle over levensomstandigheden
   - sociale steun vanuit de gemeenschap, familie en vrienden
   - het herdefiniëren van de situatie + het zoeken naar religieuze of spirituele steun (vooral bij broers en zussen)
   - het gebruik van professionele hulp werd minder vaak genoemd (zelfhulpgroepen)

Question 12

werkwijze

Answer 12

1. cross-sectioneel correlationeel onderzoeksopzet
   - 89 Vlaamse gezinnen (zowel één ouder als, indien mogelijk, één broer of zus (ouder dan 12 jaar)): vragenlijst invulden
   - voorwaarden: het overlijden tussen de 3 en 6 jaar geleden zijn gebeurd + minstens één ouder bereid de vragenlijst in te vullen
   - verspreid via zelfhulpgroepen en studenten van de KU Leuven > sprake van vrijwillige deelname en ethische goedkeuring van de betrokken universiteit
2. meetinstrumenten
   - focus: gezinscoherentie, veerkracht, copingstrategieën en sociale steun
   - resultaten: vooral interne gezinsfactoren (zoals samenwerking, communicatie en onderlinge steun) en externe hulpbronnen essentieel voor het welbevinden van balans;
   - hulpverlening te richten op het versterken van bestaande gezinssterktes en sociale netwerken !!

Question 13

wat is de perinatale periode?

Answer 13

1. algemeen
   - ook wel peripartum genoemd: omvat de tijd vanaf het verlangen om zwanger te worden tot één jaar na de bevalling
   - fase van grote lichamelijke en psychologische veranderingen + gemengde/ambivalente gevoelens
2. jong ouderschap als kwetsbare transitieperiode
   - de geboorte van een kind is een nieuwe ontwikkelingsfase (of transitieproces)
   - matrescentie en patrescentie
   - ontwikkelen een nieuwe mindset of gerichtheid
   - zoektocht naar ‘nieuwe’ identiteit > twijfels en onzekerheden

Question 14

de overgang naar ouderschap

Answer 14

0. algemeen
   - vraagt veel mentaal werk
   - bestaande uit drie onderdelen
1. beeldvorming en verwachtingen
   - beeld van imaginaire baby
   - verwachtingen over zwangerschap, bevalling en kraamperiode = ervaring beïnvloeden
2. aanpassingsvermogen
   - de realiteit kan anders zijn dan verwacht
   - ouders die zich moeilijk aanpassen: meer kans op psychische problemen
3. engagement of betrokkenheid
   - zich engageren om echt ‘ouder’ te worden
   - moeilijkheden hierbij kunnen de transitie bemoeilijken

Question 15

wat is perinatale mentale gezondheid?

Answer 15

1. algemeen
   - de mentale gezondheid van moeder, meeouder en het jonge kind (specifiek tijdens de perinatale periode);
   - mythe van de ‘roze wolk’: onrealistische verwachtingen over het ouderschap
   - verhoogde kwetsbaarheid
   - veerkracht en steun: helpt bij het groeien in ouderschap en het vinden van balans
2. aandacht voor mentale gezondheid
   - emotionele achtbaan
   - geremd om zorgen en angsten te delen, bang voor oordeel of kritiek = stigma (op het praten over mentale gezondheid);
   - gevolgen van stilte: gevoelens van isolatie en gebrek aan steun

Question 16

waarom aandacht voor mentale gezondheid belangrijk is

Answer 16

1. algemeen
   - taboes doorbreken
   - ouders aanmoedigen om openlijk te praten over hun emoties
   - steun en begrip > helpen ouders beter om te gaan met uitdagingen
   - veerkracht versterken
2. impact op het kind
   - ouder-kindrelatie: mentale gezondheid van ouders beïnvloedt ook de ontwikkeling en het welzijn van het kind
   - gezonde start: goede ouder-kindrelatie begint al vroeg, met ouders die zich mentaal en emotioneel gesteund voelen

Question 17

Parent Infant Mental Health (PIMH)

Answer 17

1. algemeen
   - werpt een helder licht op de perinatale mentale gezondheid
   - in deze benadering: het welzijn van zowel (aanstaande) ouders als hun kind centraal
   - het streven naar gezonde mentale balans > stevige basis voor hun emotioneel welzijn en onderlinge interacties
2. de ontwikkeling van een baby hangt af van diverse factoren:
   - de kwaliteit van de relatie met de verzorgers
   - de mentale gezondheid van de ouders
   - de gezinsdynamiek (en zelfs bredere maatschappelijke context)
   - eerste levensjaren leggen het fundament voor de verdere ontwikkeling = belangrijk: responsief en consistent in zorg !!

Question 18

verhoogde kans op ontwikkelen van psychische problemen

Answer 18

1. algemeen
   - 1 op 5 vrouwen hebben psychische problemen tijdens de zwangerschap en het eerste levensjaar
   - niet veel cijfers omtrent perinatale mentale gezondheid van vaders of meeouders (verwachting: cijfers in dezelfde lijn)
2. depressie en angststoornissen
   - meest voorkomende mentale problemen
   - symptomen vergelijkbaar met die op andere momenten
   - maar: significante impact op verschillende levensgebieden gedurende minstens 2 weken
   - perinatale depressie treft ongeveer 7 tot 15% moeders tijdens de zwangerschap (en ongeveer 10% na de bevalling)
   - ongeveer 13% ervaart een angststoornis

Question 19

verhoogde kans op ontwikkelen van psychische problemen (3-4)

Answer 19

3. andere
   - obsessief-compulsieve stoornis (OCS) treft ongeveer 2,1-2,4% van de vrouwen > kan zich manifesteren als dwanggedachten om kind te beschermen of nesteldrang
   - posttraumatische stressstoornis: bij 3 tot 9% van de vrouwen, vaak als reactie op traumatische bevalling
   - postpartum psychose: symptomen van een psychotische episode (zoals wanen en hallucinaties) > ongeveer 1-2 per 1,000 geboortes (riscio van herhaling bij volgende)
4. kanttekening
   - 75% van de vrouwen ongediagnosticeerd
   - gevolg: geen adequate behandeling, met ernstige gevolgen voor de vrouw, haar baby, haar partner, de samenleving en economie

Question 20

onderzoeksartikel: samen voor een sterke start

Answer 20

1. algemeen
   - ouders leren in eerste maanden nieuwe vaardigheden rondom de zorg voor hun baby
   - partnerrelatie = invloed op het welzijn van ouders en de ontwikkeling van kinderen
   - niet verassend: conflicten tussen ouders toenemen en de tevredenheid met de partnerrelatie afneemt
   - behoefte aan: effectieve methodes om partnerrelatie te versterken tijdens overgang naar ouderschap
2. OuderTeam
   - een cursus met als doel: (aanstaande) ouders voor te bereiken op het ouderschap en hun relatie te versterken
   - gebaseerd op evidence-based interventie Family Foundations (FF);
   - theoretische basis van FF is gebaseerd op de familie stress theorie, emotionele veiligheidshypothese en cognitieve gedragstherapie
   - bestaande uit 4 interactieve groepsbijeenkomsten en 20 digitale opdrachten (handvaten: gevoelens, gedachten en gesprek)

Question 21

beschouwing (1-2)

Answer 21

1. algemeen
   - in deze studie werd de online variant van OuderTeam tijdens de Covid-19 pandemie geëvalueerd
   - over het algemeen tevreden met de inhoud en vorm van interventies (gemiddeld 8,5) + meer vertrouwen in eigen kunnen (self-efficacy)
2. belangrijke bevindingen
   - geen verandering in partnerrelatie of piekergedrag
   - waardering voor onderlinge gesprekken tussen partners (interactie met andere ouders positief ervaren)
   - mogelijke verklaring voor toegenomen ‘self-efficacy’: sociale steun, voorbeeldgedrag en positieve feedback (hangt samen met minder stress en betere ontwikkeling kind)

Question 22

beschouwing (3-4)

Answer 22

3. sterke punten
   - vernieuwend: volledig online, gericht op (aanstaande) moeders en vaders
   - gebruik van twee methoden voor evaluatie vanuit verschillende perspectieven
4. beperkingen
   - geen controlegroep, effectiviteit niet zeker
   - hoge uitval en mogelijk vertekende respons
   - deelnemers vooral hoogopgeleid, niet representatief
   - onzekerheid over effecten Covid-19 op uitkomsten

Question 23

conclusie: samen voor een sterke start

Answer 23

1. algemeen
   - levert de eerste aanwijzingen dat een online variant van OuderTeam goed ontvangen werd door de deelnemers;
   - eerste stap gezet in het onderzoek naar online preventieve interventies voor aanstaande ouders
2. toepassing
   - in de uitdagende periode rondom de geboorte > biedt het inzetten van online interventies nieuwe kansen
   - deelname is laagdrempeliger, terwijl kennisoverdracht en interactie tussen deelnemers mogelijk blijft
   - aanbeveling: interventie nader te onderzoeken door middel van een controlled trial, onder een meer diverse groep ouders

Question 24

intro: evaluatieonderzoek van een groepsaanbod voor vaders

Answer 24

1. algemeen
   - Project P = pilootproject (of proefproject) in Mechelen
   - via Papa Brunches: vaders van jonge kinderen samenbrengt om te praten over vaderschap, emoties, relaties en opvoeding
   - geëvalueerd door: UC Leuven-Limburg
2. tweedelig doel
   - inzicht krijgen in ervaringen van deelnemers
   - aanbevelingen doen voor toekomstige uitrol

Question 25

werkzame punten

Answer 25

1. informele en gezellige sfeer 2. ervaringen delen 3. veiligheid 4. diversiteit 5. informatie 6. vertrouwelijkheid 7. rol van de begeleiders

Question 26

werkzame punten (1-3)

Answer 26

0. algemeen - werkzame elementen die door de vaders worden benoemd als belangrijk en zeker te behouden 1. informele en gezellige sfeer - de brunch-setting zorgde voor een ongedwongen, warme omgeving - gevolg: vaders voelden zich comfortabel om te praten 2. ervaringen delen - de uitwisseling van verhalen leidde tot (h)erkenning + gevoel van solidariteit - de bevestiging dat iedereen zijn weg zoekt 3. veiligheid - gespreksregels en structuur droegen bij aan veilige ruimte voor openheid - ook bij gevoelige thema's

Question 27

werkzame punten (4-7)

Answer 27

4. diversiteit: vaders met verschillende achtergronden verrijkten het gesprek met diverse perspectieven 5. informatie - thema's zoals stressregulatie, veiligheid voor kinderen en partnerrelaties = leerzaam; - vooral in combinatie met ervaringsuitwisseling 6. vertrouwelijkheid: het feit dat deelnemers elkaar niet kenden buiten de sessies > hielp bij openheid en vertrouwen 7. rol van de begeleiders - cruciaal: één hield structuur, de ander (vaak ook vader) deelde ervaringen en fungeerde als rolmodel

Question 28

conclusie

Answer 28

1. positieve ervaringen - zowel vaders als hulpverleners = enthousiast over het pilootproject - de methodiek bleek werkzaam (specifieke groep die zich comfortabel voelt in groepsetting) - Project P bereikte een diverse groep vaders - levert waardevolle bijdrage aan het aanbod voor vaders tijden de perinatale periode 2. uitdagingen en randvoorwaarden voor toekomstig aanbod - toegang tot vaders = uitdaging !! - verankering in het reguliere hulpverleningsaanbod is niet evident - samenwerking met hulpverleners = cruciaal om drempels voor deelname te verlagen