3.2 het ontstaan van chromosomale afwijkingen

Question 1

waaruit bestaat chromosoom?

Answer 1

DNA
histonen
andere eiwitten

Question 2

wat is de celcyclus?

Answer 2

G1: celgroei
S: verdubbeling van het DNA
G2: klaarmaken voor mitose
M: uitverdeling van de chromosomen over de dochtercellen

Question 3

welke fasen heb je bij de mitosen?

Answer 3

profase
prometafase
metafase
anafase
telofase
cytokinese

Question 4

hoe worden de chromosomen uit elkaar getrokken?

Answer 4

de centrosoom wordt verdubbeld in de S fase

in de mitose gaan beide centrosomen uit elkaar

spoeldraden komen uit de centrosoom en worden aan het chromosoom vastgemaakt (kinetochoor)

als alles vast zit begint de anafase

Question 5

wat zijn technieken om chromosomen te kunnen zien?

Answer 5

alle chromosomen aankleuren (bijv R bandering)

in situ hybridisatie (FISH)

chromosoom specifieke probes (FISH)

spectrale karyotypering (SKY)

Question 6

wat zijn structurele chromosomale afwijkingen?

Answer 6

translocaties
deleties
dicentrische chromosomen

Question 7

hoe onstaan structurele chromosomale afwijkingen?

Answer 7

breuken in het dna

Question 8

wat gebeurd er met een dicentrisch chromosoom?

Answer 8

chromosomen worden inde metafase uit elkaar getrokken
dit gaat in ongeveer 50% van de gevallen fout bij een dicentrische chromosoom.

er liggen dan 2 centromeren op 1 chromosoom

Question 9

wat zijn numerieke chromosomale afwijkingen?

Answer 9

chromosoomverlies
chromosoomduplicatie

Question 10

hoe ontstaan numerieke afwijkingen?

Answer 10

in de metafase worden alle chromosomen vastgemaakt

als een chromosoom niet vast zit voordat de uitverdeling begint, dan kan er een chromosoom te veel of te weinig in de dochtercel komen (non-disjunctie )

Question 11

hoe ontdek je numerieke afwijkingen?

Answer 11

in het karyogram

analyse van (CA)n repeats

(Bij NGS: verlies an single nucleotide polymorphisms)

Question 12

hoe ontstaat een deletie ?

Answer 12

1. eerst heb je dubbelstreng breuk in het DNA
2. dan heb je mitose
3. het stukje chromosoom zonder centromeer wordt niet goed uitverdeeld
4. er ontstaat een cel die een (stuk) chromosoomarm mist

Question 13

wat is chromothiypsis?

Answer 13

chromosomen kunnen in kleine stukjes breken en weer aan elkaar gezet worden

dit kan gebeuren met 1 chromosoom of met meerdere

Question 14

wat is de regulatie van replicatie?

Answer 14

het hele chromosoom moet precies 1x per celcyclus verdubbeld worden

replicatie gebeurd vanaf een origin of replication

elke origin moet maar 1x per S fase starten met verdubbeling

Question 15

wat is amplificatie?

Answer 15

het hele chromosoom moet precies 1x per celcyclus verdubbeld worden

als dat niet gebeurd komen er meerdere kopieen van een deel van het chromosoom (1/ enkele genen)

dit kun je zien als homogeen kleurende gebieden of ‘dubbel minute’ chromosomen

Question 16

wat activeert oncogenen?

Answer 16

translocatie
verdubbeling van chromosomen
genamplificatie

Question 17

wat inactiveert tumor suppressor genen?

Answer 17

deletie
verlies chromosoom

Question 18

wat zijn telomeren?

Answer 18

losse einden van DNA moleculen; het uiteinde van een chromosoom

ze zorgen dat er geen genomische instabiliteit ontstaat
beperkt groei van cellen
beperkt aantal delingen

Question 19

wat is functie van de T-loop?

Answer 19

voorkomt dat telomeer als breuk wordt herkend door NHEJ

als dit er niet is krijg je een dicentrische chromosoom

Question 20

hoe kan telomeer er voor zorgen dat cellen niet oneindig blijven delen?

Answer 20

telomeren verkorten zichzelf na elke delinh

Question 21

hoe kunnen stamcellen wel oneindig blijven delen?

Answer 21

ze hebben telomerase waardoor telemoorlengte niet afneemt
als telomeren kort dreigen te worden, geven ze een signaal af (M1 hayflick limit)

Question 22

wat zijn fases van telomeer verkorting?

Answer 22

telomeerlengte neemt af
bij M1 hayflick limit kan er nog een paar x gedeeld worden
M2 is crisis: chromosomale instabiliteit, celdood

Question 23

hoe kunnen tumorcellen blijven delen

Answer 23

85%-90% tumorcellen hebben ook het enzym telomerase, ze worden hierdoor niet gelimiteerd in groei

Question 24

hoe kan het dan ook die 15-10% van tumorcellen zonder telomerase oneindig kan groeien

Answer 24

er zijn ook andere mechanismen om telomeren te verlengen: ALT

mechanismen hiervan is nog onduidelijk

Question 25

is telomeerverlenging nodig voor alle tumorcellen? en hoe gaat dat

Answer 25

ja

door telomerase expressie of via ALT

Question 26

wat doen telomerase remmers?

Answer 26

zouden de tumorgroei kunnen verminderen