5.4 cel-cel contact en tumorigenese

Question 1

kenmerken epitheliale cellen

Answer 1

epitheliale cellen hechten onderling (adhesief) en aan een basis of basaalmembraan die weer verankerd is aan een onderliggende matrix (interstitial matrix)

ze zijn gepolariseerd (apicale zijde is niet gelijk aan basale zijde)

Question 2

cel-cel contact vooral bij epitheliale cellen. waar zorgt het voor?

Answer 2

nutrient opname en sap productie (darm)

barriere functie (bv huid)

gespecialiseerde epitheelcellen maken haar, talg,

hormoon secretie (endocrien), zweet, traan, melk secretie (exocrien)

zintuig functie (oor, cornea oog)

Question 3

wat is de definitie van basaal membraan?

Answer 3

een sterk georganiseerde laag van het ECM onder de epitheliale cellen en rondom het endotheel, en gladde spiercellen vormen het basaalmembraan

Question 4

hoe ontstaat basaal membraan?

Answer 4

het wordt gezamelijk gesynthetiseerd door het bovenliggende epitheel en de onderliggende mesenchymale cellen, waardoor een plat lammelair ‘kippengaas’ wordt gevormd

Question 5

wat zijn belangrijkste onderdelen van basaal membraan?

Answer 5

amorf niet-fibrillair type IV collageen en laminine

Question 6

waarin verschilt Basaalmembraan (BM) met interstitiele matrix?

Answer 6

bevatten dezelfde bouwstenen maar in een andere samenstelling

worden tezamen ECM genoemd

Question 7

wat kunnen kankercellen doen met de interstitiele matrix?

Answer 7

maligne cellen lijken het vermogen te hebben om de compositie van interstitiele matrix aan te sturen. NB als de kankercellen door de BM heen zijn gegaan (= invasie)

Question 8

waar liggen absoptieve en muceuze cellen en wat doen ze?

Answer 8

ze liggen naast elkaar in de darm en hebben gescheiden stromen

absorptieve cellen nemen nutrienten op

goblet cellen (muceuze cellen) secreteren de mucus dat de darmwand beschermt en ‘smeert’

Question 9

wat zijn de onderlinge hechtingen van de epitheelcellen?

Answer 9

thight junctions
adherent junctions
desmosomen
gap junctions
hemi desmosomen

Question 10

wat zijn de belangrijkste componenten van de thight junctions in gepolariseerde epitheelcellen?

Answer 10

claudin
occludin
JAM (junctional adhesion molecule)
CAR (caxsackievirus and adenovirus receptor)

Question 11

wat doen tight junctions?

Answer 11

sluit aangrenzende cellen samen in een epitheellaag om lekkage van moleculen ertussen te voorkomen

Question 12

wat doen adherent junctions/ belt junctions?

Answer 12

verbindt een actinebundel in de ene cel met een gelijkwaardige bundel in een naastgelegen cel

Question 13

wat doen desmoseomen?

Answer 13

verbindt de intermediaire filamenten (keratine) in de ene cellen met die in de naastgelegen cel

Question 14

wat doen gap junctions?

Answer 14

vormen een kanaal waardoor kleine water oplosbare molecule van cel naar cel kunnen gaan

Question 15

wat doen hemidesmosomen?

Answer 15

verankert intermediaire filamenten in een cel aan de basale lamina

Question 16

wat is E-cadherine?

Answer 16

een gedeeld component van adherent junctions en desmosomen

adherent junctions en desmosomen zijn beide rondom de transmembraan eiwit gebouwd dat behoort tot de cadherine familie

een cadherine molecuul ligt in het plasma membraan van een cel en bindt direct aan een een identiek cadherine molecule, gevonden aan plasma membraan van de naastliggende cel= homofiele binding

Question 17

waar staat E-cadherine voor?

Answer 17

epitheel-cadherine

Question 18

wat zijn kenmerken van de (E-)cadherine familie?

Answer 18

• cel-cel adhesie molecuul
• weefsel specifieke subtypes: E-. P- en N-cadherine
• afhankelijk van calcium ionen
• homotypische interactie
• gekoppeld aan het cytoskelet (actine) en intermediaire filamenten (keratine) via linker moleculen
• remt uitzaaiing van kankercellen–> verlies van cadherines vaak betrokken bij metastasering

Question 19

wat bindt E-cadherine aan de binnenzijde?

Answer 19

E-cadherine bindt beta-catenine (APC ook) aan de binnenzijde

Question 20

wat zijn kenmerken van de integrine familie ?

Answer 20

• betrokken bij cel-bm en ECM interactie
• dimeer opgebouwd uit een alpha en beta keten
• samenstelling dimeer bepaalt specificiteit voor ECM eiwit
• binden RGD sequenties
• tevens signaal transductie (groei regulatie)
• gekoppeld aan cytoskelet
• betrokken bij hemidesmosoom
• heterotypische of heterofiele adhesie: verschillende moleculen binden elkaar

Question 21

wat zijn voorbeelden van intermediaire filamenten?

Answer 21

keratine: epitheek
vimentine: mesenchymaal
desmine: spier
GFAP: glia
neurofilament: neuronen

Question 22

wat zijn belangrijkste onderdelen van de ECM?

Answer 22

basaalmembraan
intersitiele matrix

Question 23

wat zijn kenmerken van ECM?

Answer 23

onoplosbaar, dynamisch netwerk van geglycolyseerde eiwitten

zorgt voor stevigheid en compartimentalisatie van cellen, weefsels en organen en heeft invloed op cel gedrag

Question 24

wat zijn componenten van interstitiele matrix?

Answer 24

collageen type I
elastine
fibronectine
proteoglycanen

Question 25

wat zijn cellulaire componenten van interstitiele matrix?

Answer 25

fibroblasten
lymfocyten
macrofagen
bloedvaten
lymfevaten
zenuwen
etc

Question 26

wanneer is BM/ ECM aangetast bij kanker?

Answer 26

laat
bij malignant carcinoma

Question 27

hoe gaat tumorigenese/ wat zijn de stappen?

Answer 27

1. normaal
2. dysplasie
3. carcinoma in situ
4. invasief carcinoom
5. metastase

Question 28

wat gebeurd er bij tumorigenese, stap 1: normaal?

Answer 28

normaal: proliferatie en differentiatie van het epitheel.

cel-cel en cel-ECM adhesie

Question 29

wat gebeurd er bij tumorigenese, stap 2: dysplasie?

Answer 29

dysplasie: gestoorde differentiatie en proliferatie (precancereuze afwijking)

verminderde cel-cel en cel-ecm adhesie

Question 30

wat gebeurd er bij tumorigenese, stap 3: carcinoma in situ?

Answer 30

gestoorde differentiatie in alle lagen, BM nog niet doorbroken

verminderde cel-cel en cel-ECM adhesie

Question 31

wat gebeurd er bij tumorigenese, stap 4: invasie carcinoom?

Answer 31

autonome groei, tumorcellen penetreren omringende ecm

vernaderde cel-cel en cel-ECM adhesie

Question 32

wat gebeurd er bij de tumorigenese, stap 5: metastase?

Answer 32

autonome uitgroei van tumorcellen op afstand van de primaire tumor: in lymfellieren, anderen organen

gedeeltelijk herstel va cel-cel en cel-ECM adhesie