Sjúkdómurinn offita og þyngdarstjórnunarkerfi

Question 1

Er offita bæði áhættuþáttur og sjúkdómur?

Answer 1

Já, ofþyngd er áhættuþáttur sem gefur vísbendinga um að skoða hvort tengsl eru við heilsufarsþætti
- Betra er að fyrirbyggja vanda en að meðgöndla sjúkdóm

Question 2

Hvað er offita?

Answer 2

• Sjálfstæður langvinnur sjúkdómur sem þarf að meðhöndla alla æfi
• Offita er áhættuþáttur fyrir marga sjúkdóma, líkamlega, andlega og félagslega
• Þó offita geti skaðað heilsu þá er ekki allt offitunni að kenna

Question 3

Hvað er fyrsta, annars, og þriðja stigs heilbrigðisþjónusta?

Answer 3

Fyrsta stigs heilbrigðisþjónusta: Heilsugæsla
Annar stigs heilbrigðisþjónusta: Sérhæfð meðferð
Þriðja stigs heilbrigðisþjónusta: Aðgerðir og endurhæfing

Question 4

Hvernig opnum við umræðuna um þyngd?

Answer 4

• Notum kanadískt kerfi sem kallast 5A eða 5S í íslenskri þýðingu
• Spyrjum um leyfi til að ræða offitu
• Skoðum offituenda áhættuþætti og hugsanlega ,,rót” þyngdaraukningar
• Sýnum fram á áhættu vegna offitu, ráðum ávinning og valkosti
• Samþykkjum raunhæfar væntingar um þyngdartap
• Styðjum til að takast á við verkefnið

Question 5

Skilgreining offitu

Answer 5

Ofþyngd og offita eru skilgreind sem óeðlileg eða of mikli uppsöfnun fitu í líkamanum getur skaðað heilsu.
Offita er langvinnur, stigvaxandi sjúkdómur með endurföllum (e. relapsing) sem einkennist af of mikill eða óeðlilegri fitusöfnum sem getur skaðað heilsu og vellíðan

Question 6

Er líkamsþyngdarstuðullinn góður til að meta einstaklinga?

Answer 6

Nei

Question 7

Er líkamsþyngdarstuðulinn góður til að meta þróun holdarfars og bera saman stóra hópa?

Answer 7

Já

Question 8

Er mittismál betri vísbending en þyngd um tilvist offitu?

Answer 8

já

Question 9

Getum við verið of þung samkvæmt líkamsþyngdarstuðilinum með heilvrigðan fituvef og eðlileg efnakipti?

Answer 9

Já

Question 10

Getum við verið í kjörþyngd skv. LÞS með offitusjúkdóm?

Answer 10

Já

Question 11

Edmondon Obesity Staging System stiginn 0-4

Answer 11

• Stig 0 : Engir áhættuþættir til staðar
• Stig 1: Fyrstu merki um fylgisjúkdóma til staðar s.s. hækkaður fastandi blóðsykur
• Stig 2: Fylgisjúkdómar til staðar svo sem sykursýki
• Stig 3: Varanlega skemmdir á líffærum til staðar s.s. fylgikvillar sykursýki
• Stig 4: Alvarlegt heilsufarsástand vegna offitu s.s. obesity hypoventilation syndrome

Question 12

Hver eru m - in fjögur?

Answer 12

Metabolic – merki um truflun í efnaskiptum eins og Sykursýki, blóðfitursöskun, háþrýstingur, fitulifur….

Mechanical – skert færni vegna þyngdar eða fyrirferðar fituvefs: Kæfisvefn, bakflæði, þvagleki, stoðkerfisverkir, færni til athafna daglegs lífs…

Mental- andlegir sjúkdómar eða álag: Þunglyndi, kvíði, athyglisbrestur, áföll, einelti, átröskun …

Milieu – Umhverfi og aðbúnaður: Erfið samskipti, fjárhagur, álag, lélegt stuðningsnet…

Question 13

Hvað er adipokines

Answer 13

• Efni sem fituvefur framleiðir
• Um 600 nú þekkt
• Mjög öflugur vefur, ennþá vitum við ekki hvaða öll þessi efni gera
• Þótt við teljum okkur skilja offitu þá er samt margt sem við vitum ekki og skiljum ekki

Question 14

Hvað er Lipedema/fitubjúgur

Answer 14

• Mismunagreining við offitu
• Þetta er sjúkdómur ífituvef en ekki efnaskiptasjúkdómur og ekki sjúkdómurinn offita þó líkamsþyngdarstuðullinn geta verið hár
• gerist aðalega við konur
• Saga þyndaraukningar oft tengd við hormónabreytingar eins og kynþroski eða meðgöngu

Question 15

Hver er talin vera aðal orsökin á fitubjúg?

Answer 15

• Súrefnisskortur í fituvef talinn aðalorsökin auk truflunar á starfsemi bandvefs og auknu gegndræpi æða
• húðin verður hrjúf
  -Marblettir koma án mikil þrýstings
• Þrýstingstilfininng í fituvef
• Eymsli/verkir

Question 16

Hver er meðferðin við lipedema/fitubjúg?

Answer 16

• Lífstílsmeðferð hefur ekki áhrif á fituvefin
• Þrýstingsmeðferð
• Skurðaðgerð - fitus0g
• Offita er oft samhliða þessu þannig byrjum þa að meðhöndla offituna ef hún er til staðar til að minnka umfangð og þá faáum við aðeins betra blóðflæði

Question 17

Hefur þessi fitubjúgur einhver áhrif á lífsgæði?

Answer 17

já
- Verkir/eymsli geta fylgt
- Andleg vanlíðan, skömm, lágt sjálfsmat
- Þreyta
- Átraskanir því fólk er að reyna að grenna sig

Question 18

Hafa svengdarhormónin einhver áhrif á offitusjúkdóminn?

Answer 18

Já, þessi hormón gegna stórum hlutverkum í seddu og svengd
- Leptin gerir okkur södd og gherlin svöng þannig ef það er einhver röskun á þessu getur það haft slæm áhrif

Question 19

Hefur heilinn eitthvað hlutverk í stjórnun orkujafnvægis?

Answer 19

Já hypothalamus: þarna er matarlystar og mettunarstöðvar: getur verið leptin ónæmi

Mesolimbic area eða verðlaunasvæðið: þetta getur valtað yfir sedduboð og krafist meiri fæðu

Congnitvive lobe: skynsemin sem veit þetta alltsaman
- Frumheilinn er öflugri en lærði heilinn og þetta svæði er erfitt að virkja ef að einstaklingur er undir álagi, þreyttur, stressaður og. fl þannig þurfum að passa heilbrigðan lístíl svo þetta fari ekki í gang

Question 20

Hvað snýst offitumeðferð um?

Answer 20

• Snýst um að heilinn og stýrikerfin fái þau skilaboð að allt sé í lagi
• Jafnvægi sé á líkamsstarfsemi
• Næg orka, næg næringarefni
• Ró í streitukerfinu

Question 21

Hvernig hefur svefn og streita áhrif á þyngdarstjónrun?

Answer 21

• Ef við sofum lítið eða búum við langvarandi streitu þá
• eykst grehlin: hormónið sem gerir okkur svöng
• Minnkar leptin: hormónið sem gerir okkur söff
• Kortisól hækkar sem stuðlar að söfnun kviðfitu
• streituviðbragðið hækkar bs og minnkar blóðflæði til meltingarvega
  -insúlínnæmi minnkar sem aftur stillir líkamann á fitusöfnum

Question 22

Hverjar eru afleiðingar svefnsskorts/streituástands óháð orsök

Answer 22

• Örfum á symptaíska hluta ósjálfráða taugakerfisins
• Líkaminn er undir auknu álagi
• eðlileg svefnlífeðlisfræði raskast
• Eðlileg þyngdarstjórnun raskast

Question 23

Hvað er kæfisvefn?

Answer 23

• Öndunarvegur fellur saman
• Öndunarstopp um nætur
• Sterk streituviðbrögð
• Hortur
• Óendurnærandi svefn
• Dagsyfja
• Tíð næturþvaglát
• Höfuðverkur
• Einbeitingaskortur

Question 24

Hvernig hafa áföll áhrif á þyngdarstjórnun

Answer 24

• Áföll breyta því hvernig ýmis hormón og boðefni vinna. Hafa til dæmis mikil áhrif á þyngdarstjórnun og verkjaþröskuld
• Mikilvægt að vinna vel úr því sem hendir okkur á lífsleiðinni og þiggja aðstoð
• Ekki er alltaf samhengi milli stærðar áverkans og alvarleika afleiðinganna
• Mikilvægur þáttur sem ekki má líta framhjá við meðferð offitu

Question 25

Eru þeir sem eru í offitu stundum með næringarskort?

Answer 25

Já því þeir eru að reyna að halda við sig í mat, þetta gengur oft verl fyrri hluta dags en svo þegar hungurkerfin fara í gang kalla þau í orkuríka fæðu og repeat.

Question 26

Hvernig tengist flóran þyngdarstjórnun?

Answer 26

Flóran hefur áhrif á mismunandi kerfi í líkamanum, búið er að finna bakteríu hópa sem stuðla að þyngdaraukningu og bakteríuhópa sem eru áberandi í grönnum eisntaklingum
- Margt sem hefur truflandi áhrif eins og hreyfingarleysi, svenleysi,streita, trefjalítill matur og fl

Question 27

Hver eru markmið offitumeðferðar?

Answer 27

• Áhersla á heilsu og lífsgæði: auka lífgæði, minnka hættu á sjúkdómum, vinna að jafnvægi álíkama og sál með eða án breytinga á þyngd, áhersla á langtímaárangur og lísgæði samhliða inngripi
• lítil beyting í þyngd getur haft mikið heilsufarsáhrif: með því að snúa við þróun þyngdaraukningar og bæta efnaskipti getum við breytt áhættuþáttum verulega

Question 28

Lyfjameðferð við offitu?

Answer 28

• Getur verið öflugt verkfæri ef að þetta er notað rétt, í dag eru notuð lyfin
  o Liraglútíð; glúkagón-lík peptíð-1 (GLP-1) hliðstæða/Saxenda
  o Semiglútíð; glúkagón-lík peptíð-1 (GLP-1) hliðstæða/Ozempic

Question 29

Hvenær má byrja að nota þessi lyf?

Answer 29

• Saxenda – skráð til offitumeðferðar
  o BMI yfir 35 og lífsógnandi sjúkdómur (hjartasjúkdómar, háþrýstingur, sykursýki, kæfisvefn)
• Ozempic - ekki skráð til offitumeðferðar
  o Sykursýki ef önnur meðferð hefur ekki dugað. Lyfið má ekki nota sem fyrsta lyf við meðferð sykursýki. Byrja þarf að nota metformin og bæta þessu lyfi við ef meðferð er ekki nægileg eða í staðin ef metformin þolist illa.
  o Mælt er með að nota Ozempic frekar en Saxenda ef bæði sykursýki og offita er til staðar og þannig þörf á öflugri meðferð við sykursýki

Question 30

Hvað gera þessi stungulyf fyrir heilann?

Answer 30

o Setjum inn efni (GLP-1) líkt hormóni sem meltingarvegur á að framleiða og senda skilaboð til heila um seddu, en gerir ekki alltaf
o Aukin tilfinning fyrir seddu og minni hungurtilfinning sem leiðir til minnkaðrar fæðuinntöku og dregur úr þörf fyrir skyndiorku

Question 31

Hvað gera þessi stungulyf fyrir meltingarveginn?

Answer 31

o Seinkum magatæmingu og hægjum á melting. Erum lengur södd

Question 32

Hvað gera þessi lyf fyrir efnaskiptaaðgerður

Answer 32

o Hafa áhrif á blóðsykur og insulin – meiri áhrif hjá einstaklingum með sykursýki/ forstig sykursýki
o Betra jafnvægi á blóðsykri og minna álag á insúlínkerfinu = minna af orku fer inn í fituvef
o Ekki er hætta á sykurfalli við notkun lyfsins

Question 33

Hvað gera þessi lyf við fituvefinn?

Answer 33

o Minnka fituvef í og við líffæri hlutfallslega meira en fituvef undir húð

Question 34

Hverjar eru mögulegar aukaverkanir þessara lyfja?

Answer 34

• Ógleði, hægðatregða vegna hægari meltingar
• Aukin seddutilfinning, hætta á að við borðum ekki nóg sem veldur nýjum hættum varðandi næringarskort og vöðvarýrnun
• Ofnæmisviðbrögð- til dæmis á stungustað, ef veruleg þá þarf að hætta notkun lyfsins
• Sjaldgæfar aukaverkanir þarf alltaf að hafa í huga

Question 35

Þegar við förum að taka þessi lyf þarf þá grunnurinn að vera í lagi?

Answer 35

Já því ef við notum lyfin án þess að laga grunnin þá er hætta á næringarskorti, að líkaminn gengur á vöðvana og grunnbrennsla minnkar
- Við verðum óheilbrigðari og fitnum frekar þegar lyfjameðferð hættir