11.1 congenitale afwijkingen van het centraal zenuwstelsel

Question 1

wat is de ontwikkeling van het CZS in vogelvlucht?

Answer 1

vorming neurale buis
neuro en gliogenese
neuronale migratie
vorming van verbindingen

Question 2

wanneer onstaan zenuwcellen?

Answer 2

Zenuwcellen ontstaan bijna allemaal voor de geboorte
Vorming en aanpassing van hersencircuits gaat na de geboorte door.

‘Hogere’ hersenfuncties ontwikkelen grotendeels na de geboorte

Question 3

vroege ontwikkelingsdefecten leiden tot grove aangeboren afwijkingen van het CZS. benoem wat er gebeurd in 3-6 weken en welke ziektebeelden er kunnen ontstaan

Answer 3

embryonaal 3-6wkn: aanleg neurale buis en patroonvorming
- anencephaly
- spina bifida
- holoprocencephaly

Question 4

vroege ontwikkelingsdefecten leiden tot grove aangeboren afwijkingen van het CZS. benoem wat er gebeurd in 6-30 weken en welke ziektebeelden er kunnen ontstaan

Answer 4

foetaal 6-30 wkn: neurogenese en migratie
- microcephaly
- migratiestoornissen

Question 5

vroege ontwikkelingsdefecten leiden tot grove aangeboren afwijkingen van het CZS. benoem wat er gebeurd in (perinataal) 24 weken- postnataal en welke ziektebeelden er kunnen ontstaan

Answer 5

(perinataal) 24 wkn- postnataal: vorming en fijn afstemming circuits myelinisatie
- corticale dysplasie
- hypo- of dysmyelinisatie

Question 6

hoe gaat de vorming van de neurale buis?

Answer 6

in week 3 heb je een schijf met mesoderm en de neurale plaat (ectoderm)
dit wordt de neurale buis die in w4 sluit. dit is het primitieve CZS

Question 7

wat wordt de neurale buis en wat wordt de neurale lijst?

Answer 7

Neurale buis: centraal zenuwstelsel (CZS) = hersenen + ruggenmerg+ retina

Neurale lijst (neural crest): perifeer zenuwstelsel (PZS)

Question 8

wat zijn verschillen tussen CZS en PZS?
- bloedhersen barriere
- white matter
- axon regeneratie
- embryogenese

Answer 8

CZS:
- bloedhersen barriere: ja
- white matter: oligodendrocyten
- axon regeneratie: nee
- embryogenese: neurale buis

PZS
- bloedhersen barriere: nee
- white matter: schwann cellen
- axon regeneratie: ja
- embryogenese: neurale lijst

Question 9

noem kenmerken van sluitingsdefecten van de neurale buis
- incidentie
- omgevingsfactoren
- oorzaak

Answer 9

• Hoge incidentie: 0.4 –1 / 1000 geboorte
• Omgeving/genetisch : te weinig foliumzuur
• Oorzaak:
• a) neuraal buis sluit niet
• b) abnormale ontwikkeling van mesoderm om neuraal buis

Question 10

hoe gaat cranio caudale patroonvorming van de neurale buis?

Answer 10

de neurale buis wordt al in een vroeg stadium onderverdeeld in verschillende delen

einde week 4: 3 blazig
einde week 6: 5 blazig

Question 11

wat zijn de 5 verschillende delen van de hersenen en het ruggenmerg bij de craniocaudale patroonvorming?

Answer 11

telencephalon (1= lateraal ventraal)
- cortex
- basal forebrain

diencephalon (3e ventraal)
- hypothalamus
- thalamus

mesencephalon
- midden hersenen
- aqueduct

metencephalon (4e ventraal anterior)
- pons
- cerebellum

myelencephalon (4e ventraal posterior)
- medulla oblongata

spinal cord
- ruggenmerg

Question 12

wat is de dorsoventrale organisatie van de hersenstam ?

Answer 12

Roof plate: dakplaat
Alar plate (dorsaal): sensorisch
Basal plate (ventraal): motorisch
Floor plate: bodemplaat

in dak- en bodemplaat worden geen zenuwcellen gemaakt

ventraal = motorisch; Mediaal = branchiomotor; dorsaal = sensibel

Question 13

waarin liggen brachiomotorische kernen en waarop projecteren ze?

Answer 13

Branchiomotorische kernen in de hersenstam liggen in specifieke rhombomeren en projecteren naar myotomen in de kieuwbogen. waar ze liggen bepaalt wat ze innerveren

Motorische en sensibele kernen in de hersenstam liggen ook in specifieke rhombomeren

Question 14

door wat worden de volgende structuren geinnerveerd (brachiomotorische kernen):
- Kauwspieren
- Mimische spieren
- Stylopharyngeus
- Diverse spieren van de pharynx en larynx

Answer 14

• Kauwspieren: nV (trigeminus; rhombomeer 2)
• Mimische spieren: nVII (facialis; rhombomeer 4)
• Stylopharyngeus: nIX (glossopharyngeus; rhombomeer 6)
• Diverse spieren van de pharynx en larynx: nX (vagus; rhombomeer 7)

Question 15

waaruit ontstaat het cerebellum (kleine hersenen)?

Answer 15

Het cerebellum (kleine hersenen) ontstaat uit de alar plate van rhombomeer 1

Question 16

welke onderverdeling is er bij het telencephalon?

Answer 16

n het telencephalon onderverdeling in ‘pallium’ (wordt hersenschors) en
‘subpallium’ (wordt basale ganglia: caudatus, putamen etc.)

Question 17

hoe gaat de anterior-posterior patroonvorming in de neurale buis?

Answer 17

Anterior-posterior (AP) patroonvorming in de neurale buis ontstaat door omgevingssignalen (transcriptiefactoren):
- Anterior: Wnt remmers uit het endodem (Otx2 activatie)
- Posterior: Wnt uit paraxiaal mesoderm (Gbx2 activatie)

hierdoor is er in het middenbrein en voorbrein vooral Otx2 activatie en in de hindbrain (caudaal) met name Gbx2 activatie

De informatie van signaal moleculen wordt ‘vertaald’ in expressieniveaus van specifieke transcriptiefactoren

de aan en uitschakeling van de transcriptiefactoren verdeelt de cortex in kleine stokjes die elk hun eigen identiteit krijgen

Question 18

hoe gaat de dorsoventrale patroonvorming?

Answer 18

patroonvorming door signaalmoleculen uit de dakplaat en bodemplaat

Dorsaal: Dakplaat
BMPs (bone morphogenetic proteins). zorgt voor de ontwikkeling van sensorische neuronen

Ventraal: Bodemplaat
Shh (Sonic hedgehog). zorgt voor de ontwikkeling van motorische neuronen

afhankelijk van de gradient Shh en BMPs worden dus motorische en sensorische neuronen gevormd

Question 19

wat zijn de gevolgen van defecten in patroonvorming?

Answer 19

holoprosencephalie
- ernstig gevolg: cyclopia
- mild gevolg: hypotelorisme/ hazenlip

Chromosoomafwijkingen
25% : mutaties in SHH pathway
SHH: verstoorde ontwikkeling van prosencephalon tot telencephalon

Question 20

hoe gaat de neurogenese?

Answer 20

neurogenese berust op de aanmaak van zenuwcellen

celdeling vindt plaats aan de binnenzijde van de neurale
buis; neuroblasten migreren vervolgens naar juiste plaats

Neurogenese is een complex gereguleerd proces: symmetrische versus asymmetrische deling
- symmetrisch: vermeerdering van stamcellen
- asymmetrisch: neurogenese

Question 21

wat is het gevolg van defecten in de neurogenese?

Answer 21

microcephalie
macrocephalie

Question 22

noem kenmerken microcephalie?

Answer 22

hoofdomvang > 2.5 SD onder gemiddeld voor leeftijd/sexe: (tot wel 6-12 x) (te weinig zenuwcellen zijn aangemaakt)

1 op 1300 tot 1 op 6000 pasgeborenen

Kenmerken:
- Mentale Retardatie
- Ontwikkelingsachterstand
- motorisch en spraak

Andere defecten:
- Epilepsie (zelden)
- Klein lichaam
- Faciale aandoeningen
- Grove anatomie lijkt niet verstoord
- Simpelere gyri

Question 23

wat zijn oorzaken van microcephalie?

Answer 23

mutaties in genen betrokken
bij chromosoom organisatie tijdens deling

80% door omgevingsfactoren: alcohol, drugs, infectie

Question 24

noem kenmerken macrocephalie

Answer 24

Functie PTEN: onderdrukken van groei; (ook betrokken bij vormen
van kanker).

PTEN mutatie, groei wordt nu niet onderdrukt

Vergroot brein
Vaak samen met autisme
Weefselknobbels

Question 25

wat is migratie?

Answer 25

bij ontwikkeling van de hersenschors is er migratie van de ventriculaire zijde naar de buitenzijde van het brein

Radiale migratie: Corticale neuroblasten migreren naar buiten. dus de neuronen die als eerst ontstaan vormen de binnenste lagen en de neuronen die het laatst ontstaan vormen de buitenste laag

Question 26

waarin speelt neuronale migratie een belangrijke rol?

Answer 26

Neuronale migratie speelt een belangrijke rol in hersengebieden
zoals de kleine hersenen en de hersenschors

Question 27

wat krijg je bij neuronale migratiedefecten?

Answer 27

Corticale migratiedefecten: Lissencephalie (gladde hersenen)
‘Binnenste-buiten’ gekeerde hersenschors

Question 28

noem kenmerken lissencephalie

Answer 28

gladde hersenen: geen gyri/ verdikte cortex
mentale retardatie

Question 29

klinisch beeld lissencephalie

Answer 29

problemen met slikken,
musculaire spasmen
epilepsie
mentale retardatie (blijft baby)
Kortere levensverwachting door luchtweg infecties

Question 30

behandeling lissenchepalie?

Answer 30

epilepsie onderdrukken
leven zo aangenaam mogelijk maken

Question 31

waar zit mutatie bij lissenchepalie?

Answer 31

DNA: mutaties in LIS1- gen

LIS1: interactie met het centrosoom: rol in migratie door microtubuli

Question 32

welke prenatale diagnostiek bij lissencephalie?

Answer 32

inet met echo/MRI: gyri vormen zich pas na mid-gestation

Question 33

wat is tangentiele migratie?

Answer 33

inhiberende zenuwcellen ontstaan in het subpallium en migreren langs het oppervlakte naar de cortex

dus exciterende zenuwcellen migreren van binnen naar buiten= radiale migratie
inhiberende zenuwcellen langs het oppervlakte van binnen naar buiten= tangentiele migratie