An Córas Analaithe

Question 1

Sainmhínigh riospráid

Answer 1

an dóigh a scaoileann órgánach fuinneamh as bia sna cealla

Question 2

Céard é an cothromóid riospráide?

Answer 2

C6H12O6 + 6O2 -> fuinneamh + 6CO2 + 6H2O

Question 3

Sainmhínigh análú

Answer 3

ocsaigin a tharraingt isteach ón aer agus dé-ocsaid carbóin a scaoileadh amach ag na scámhóga

Question 4

Cá bhfuil an córás análaithe i gcorp an duine?

Answer 4

sa toracs

Question 5

Cén matán a scarann an toracs ón abdoman?

Answer 5

an scairt

Question 6

Céard a tharlaíonn don aer agus é sa srón?

Answer 6

éiríonn sé te, tais agus scagtar é

Question 7

Cén t-ainm atá ar an píos craiceann a chludaíonn an traice le linn ithe?

Answer 7

eipeaglotas

Question 8

Cén feidhm atá ag an eipeaglotas?

Answer 8

cludaíonn sé an traice chun stop le bia ag dul síos

Question 9

Cén t-ainm atá thugtar ar na feadán ag bun an traice a théann isteach sna scámhóga?

Answer 9

an broncas

Question 10

Cén t-ainm a thugtar ar na feadán beaga isteach sna scámhóga nuair a scarann na broncas?

Answer 10

broncíní

Question 11

Cén áit sna scámhóga a tharlaíonn malartú gais?

Answer 11

na hailbheolais

Question 12

Cá bhfuil na hailbheolais?

Answer 12

ag bun na broincíní sna scámhóga

Question 13

cén feidhm atá ag na fábhráin?

Answer 13

is ríbí gruaige iad a bhfuil clúdaithe le múcas agus a bhrúann na pairteagail ar shiúil ón laraing I dtreo an éasfagais (ansin téann sé isteach sa ghoile)

Question 13

Cén feidhm atá ag na hailbheolais?

Answer 13

malartú gáis

Question 14

Cén feidhm atá ag scannán an phleora?

Answer 14

cludaíonn sé na scámhóga agus cosnaíonn sé iad ó frithchuimilt

Question 15

Conas atá na scámhóga oiriúnaithe le haghaidh malartú gasach?

Answer 15

Tá a lán ailbheolais ann agus méadaíonn siad an t-achar dromchla a bhfuil ar fail le haghaidh malartú gasach

Bíonn ballaí na hailbheolais aon-cheallach tiubh don idirleathadh easca

Tá líonra ribeadáin a bhfuil I dteagmháil le ballaí tanaí na hailbheolais a ligeann don O2 agus CO2 idirleathadh

Question 16

Déan cur síos ar an bpróiseas malartú gasach sna scámhóga

Answer 16

1. Le linn riospráide úsáidtear O2 suas agus tairgítear CO2 agus uisce
2. Tar éis riospráide bíonn tiúcháin O2 níos ísle sna cealla ná san fhuil, agus idirleathann an O2 a bhfuil san fhuil isteach sna cealla
3. Idirleathann O2 ón aer trasna ballaí an ailbheolais agus isteach sna ríbeadáin thart ar an ailbheolais (mar tá tiúcháin íseal O2 san fhuil)
4. Tar éis riospráide bíonn tiúcháin níos aired CO2 sna cealla ná atá san fhuil, mar sin de idirleathann an CO2 amach ón chill agus isteach san fhuil
5. Idirleathann an CO2 agus H2O amach ón fhuil agus isteach san ailbheolais

Question 17

Sainmhínigh haemagloibin

Answer 17

is cuid den fhuilchill dearg é haemaglóibín a iompraíonn O2. Is lí (pigment) dearg é

Question 18

Cén dual a fhaightear in haemaglóibin?

Answer 18

iarann

Question 19

Déan cur síos ar an meicníocht ionanálú

Answer 19

Tagann teachtaireachtaí ón inchinn chuig an scairt agus na matáin idireasnacha le crapadh

Bogann an scairt síos agus bogann na heasnacha suas agus amach

Bíonn méadú spáis sa tóracs agus íslíonn an brú aeir ann

Tá an brú aeir lasmuigh den chorp níos airde ná sna scámhóga agus bogann aeir isteach

Question 20

Sainmhínigh ionanálú/ionspioráid

Answer 20

glacadh aer isteach sna scámhóga

Question 21

Déan cur síos ar an meicníocht easanálú

Answer 21

Éiríonn na matáin idireasnacha agus an scairt suaimhneach

Téann an scairt suad agus téann na heasnacha síos agus isteach

Bíonn laghdú spáis sa tóracs agus méadaíonn an brú a bhfuil ar an aer sna scámhóga

Brúitear an t-aer amach ó na scámhóga

Question 22

Sainmhínigh easanálú/eispioráid

Answer 22

scaoileadh aer amach as na scámhóga

Question 23

An próiseas gníomhach nó éighníomhach é easanalú de ghnáth?

Answer 23

éighníomhach, níl ATP de dhith

Question 24

Cathain a bhíonn an easanálú ina bproiséas gníomhach?

Answer 24

le linn aclaíocht

Question 25

Ainmnigh neamhoird análaithe, an cúis a bhaineann leis, conas a cuirtear cosc air agus an cóir leigheas atá air

Answer 25

Plúcadh (asthma) Cúis: ailléirgín – gruaig peataí, deatach, éiríonn na broincíní teann Cosc: an ailléirgín a aithint agus é a sheachaint Cóir leigheas: análóir (inhaler)