Hc 6 Flashcards

(79 cards)

1
Q

Acceptance and Commitment Therapy (ACT)

A

een nieuwe vorm van cognitieve gedragstherapie
(third wave), die gebruikt kan worden voor het omgaan met pijnklachten na een medische ingreep
(pijn na chemotherapie)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Ontwikkeling act

A

ACT is ontwikkeld aan het einde van de jaren ’90 door Steven Hayes, en valt onder de third wave
CGT.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Doel ACT

A

Het doel van ACT is om cliënten hun negatieve interne ervaringen te leren accepteren
(gedachtes die het gevolg zijn van een laag zelfbeeld, angsten, spanning en pijn), om zo een
toegewijd (committed) en betekenisvol leven te kunnen leiden à mensen gebruiken veel
verschillende technieken om hun interne ervaringen te reguleren (piekeren, vermijden), waarbij het
doel van ACT is om mensen in te laten zien dat sommige van deze regulatiestrategieën niet helpen,
en dat acceptatie van de interne ervaring een alternatief kan zijn.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Acceptatie betekenis

A

Acceptatie (= iets actief
aanvaarden en kunnen voelen voor wat het is) is dus ook een regulatiestrategie; doordat je je
interne ervaringen niet langer probeert weg te krijgen, heb je meer tijd over om een betekenisvol
leven te leiden

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

ACT maakt gebruik van metaforen en beelden:

A

de therapeut probeert de informatie
minder met objectieve feiten of woorden over te brengen

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

ACT draait om het identificeren van interne ervaringen die ervoor zorgen dat je in een
bepaalde richting wordt geduwd (angst, pijn, laag zelfbeeld);

A

wanneer je accepteert dat deze interne ervaringen aanwezig zijn, kun je zelf weer meer richting geven aan je leven

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

1960; gedragstherapie (Skinner)

A

Door het vele onderzoek van Skinner is de gedragstherapie ontstaan, met het idee dat iedere
gedraging is aangeleerd door operante of klassieke conditioneringsprocessen; tijdens detherapie worden de problematische gedragingen veranderd door het gebruik van beloningen en straffen, om zo het gewenste gedrag opnieuw te conditioneren
- Gedragstherapie is vooral effectief bij exposuretherapie voor specifieke fobieën

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

1980; cognitieve gedragstherapie (Beck)

A

Volgens de cognitieve gedragstherapie van Beck vertonen mensen niet alleen gedrag, maar wordt dit gedrag gestuurd door gedachtes en gevoelens. Hierdoor dacht Beck dat therapie ehectiever zou zijn wanneer niet alleen het gedrag, maar ook de gedachtes, overtuigingen en emoties
meegenomen zouden worden. Volgens hem zou het identificeren en veranderen van gedachtes,
overtuigingen en emoties leiden tot een verandering van het gedrag; tijdens de therapie wordt er
onderzocht waarover mensen disfunctionele gedachtes over zichzelf of de wereld hebben.
Wanneer deze gedachtes zijn geïdentificeerd worden er technieken ingezet om deze cognities te veranderen, met het idee dat het functionele gedachtes worden

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

2000; third wave CGT (ACT, MBSR, MBCT en DBT)

A

Mindfulness zorgt ervoor dat je beter kunt beschrijven en voelen wat er in je lichaam gebeurt. Bij
ACT wordt er gebruik gemaakt van mindfulness technieken, omdat men denkt dat negatieve
interne ervaringen alleen goed begrepen kunnen worden wanneer je erbij stilstaat en ze voelt en
ervaart in het moment.

Veel van de third wave CGT-technieken gebruiken mindfulness, omdat de originele CGT te rationeel
was volgens hen; de ‘oude’ CGT ging namelijk erg in op de klacht en de medische aspecten, terwijl third wave CGT meer een holistische kijk op de mens hanteert

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Volgens de third wave CGT moet therapie niet alleen de klacht identificeren en behandelen, maar
moet het ook het algehele welzijn verbeteren;

A

bij ACT behandel je de hele mens i.p.v. alleen de
klacht, waardoor je de cliënt aanleert wat hen motiveert en wat hij of zij belangrijk vindt. Dit zorgt
voor een positief welzijn, naast het feit dat de klachten worden weggehaald

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Het 5-G schema bestaat uit de volgende 5 G’s:

A
  1. Gebeurtenis (situatie)
  2. Gedachten (cognities)
  3. Gevoelens (emoties, gemoedstoestanden)
  4. Gedrag
  5. Gevolgen
    Als eerste moet er een concrete situatie door de cliënt beschreven worden, waarbij er bepaalde
    cognities en emoties opkwamen, wat leidde tot een bepaalde uiting van gedrag.

Situatie —> emoties (angst, boosheid) + gedachtes (negatieve gedachtes over het zelf, de wereld
en de toekomst, piekeren) —> gedrag (vermijden van specifieke situaties, sociale vermijding)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Nadeel gedragstherapie

A

Bij gedragstherapie wordt alleen het gedrag geconditioneerd, waardoor er geen aandacht wordt besteed aan emoties en cognities; de persoon zou de situatie onder ogen moeten komen, waarbij hij uiteindelijk inziet dat de situatie helemaal niet zo eng is als hij dacht

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Cgt;

A

Bij cognitieve gedragstherapie worden er technieken toegepast om de cognities te veranderen, waardoor de emoties en het gedrag uiteindelijk ook zullen veranderen;
wanneer je geen angst hebt (cognitie), kun je je gewoon in de situatie bevinden (gedrag)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Chronische pijn

A

pijn die langer dan 3 tot 6 maanden aanhoudt na de normale verwachte tijd van herstel (na een operatie). Daarnaast zijn er aandoeningen waarbij de reden van de chronische pijn onverklaarbaar is. Tenslotte ervaart ±70% van de mensen ooit rugpijn die langer dan 6 maanden
aanhoudt (door te veel zitten, te weinig sporten of te zwaar zijn), dit valt ook onder chronische pijn

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Chronische pijn prevalentie

A

15 – 20% van de mensen heeft last van chronische pijn, wat overeenkomt met 2.2 miljoen
Nederlanders. Dit is meer dan het percentage van diabetes-, hart- en kankerpatiënten bij elkaar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Er is veel variantie in de mate waarin mensen last hebben van chronische pijn en de mate waarin
dit zorgt voor beperkingen in het dagelijks leven;

A
  • Een groot deel van de patiënten ervaart vooral veel beperkingen van de pijn op het gebied
    van sociale, relationele en werkgelegenheden; ze kunnen bepaald werk niet meer
    uitvoeren door de pijn, waardoor ze moeten stoppen met werken
  • Ongeveer 40% van de mensen met chronische pijn heeft comorbide depressie, 25% heeft
    comorbide angst; dit is veel meer dan de algemene prevalentie van de stoornissen
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Pijnmedictaie bij chronische pijn

A

Bepaalde vormen van chronische pijn zijn erg lastig te behandelen met pijnmedicatie, waardoor
mensen altijd iets van pijn zullen voelen en hiermee moeten leren omgaan. Mensen moeten het
pijngevoel leren te managen, om ze de beperkingen niet te groot te laten worden
- Pijn is een motiverend signaal, wat wordt verstuurd door het brein wanneer er een dreiging
is, om ons te waarschuwen

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Denken over pijn beïnvloedt je pijn

A

De manier waarop we denken over pijn, de emoties die we ervaren bij pijn en het gedrag dat we
vertonen als reactie op de pijn, beïnvloedt hoeveel pijn je ervaart en hoeveel beperkingen je hebt
(als je negatieve gedachtes hebt over de pijn, je negatieve emoties ervaart en je veel sociale
gelegenheden vermijdt, zal je de pijn als erger ervaren dan wanneer je de pijn ‘negeert’ en probeert
door te gaan met je dagelijks leven)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Fear avoidance model

A

Wanneer het 5-G model ingevuld wordt op het gebied van pijn, wordt het ook wel een fear-
avoidance model genoemd; wanneer mensen pijn ervaren (situatie) reageren ze hierop met
angstige cognities (piekeren, catastroferen). Daarnaast voelen ze vaak emoties van angst en
hulpeloosheid rondom de pijn, wat resulteert in vermijdend gedrag om de pijn niet meer te voelen.
Als gevolg gaan mensen veel zitten, weinig bewegen en weinig sporten, waardoor de conditie
vermindert. Maar dit zorgt juist voor meer (focus op) de pijn en beperkingen

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Catastroferen

A

Catastroferen is een cognitie die vaak voorkomt bij mensen met een depressie en angst, omdat het
samenhangt met een laag zelfbeeld, gevoelens van hulpeloosheid en rumineren à mensen die de
pijn catastroferen, vergroten de pijn (overdrijven), waardoor het veel tijd en ruimte inneemt in hun
leven. Hierdoor gaan ze rumineren, waardoor het pijngevoel de hele tijd blijft hangen en men zich
hulpeloos voelt. Mensen hebben het gevoel dat ze de pijn niet kunnen controleren, waardoor het
dus buiten hun locus of contol is

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Angst en depressiestoornissen en catastroferen

A

Mensen die meer risico lopen op angst- en depressieve stoornissen, hebben van nature meer
aanleg voor catastroferen; wanneer deze mensen last krijgen van pijn, lopen ze meer risico op
chronische pijn die beperkingen met zich meebrengen. Chronische pijn en depressie beïnvloeden
elkaar dus door de onderliggende factor van catastroferen

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Chronische pijn en act (Plaatje)

A

Bij ACT wordt de inhoud van de cognities of het gedrag niet verminderd, maar worden de ‘pijlen’ van het model veranderd. Het doel is hierbij om de cognities minder invloed te laten krijgen op het gedrag en de emoties; in plaats van het veranderen van de cognities, leren mensen dat de cognities bij hen horen. Je kan deze cognities opmerken, maar je kiest zelf om deze cognities op te volgen of om ze te negeren, waardoor je gedrag gaat vertonen wat belangrijk voor jou is (je laat je niet meer leiden door je cognities, maar volgt je eigen voorkeuren) ; ACT wil dat mensen niet steeds het gedrag vertonen dat bepaald wordt door de cognities, maar dat mensen juist bewust kiezen om de cognitie te accepteren en te negeren, om zo het gewenste gedrag uit te voeren.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Psychologisch flexibiliteitsmodel (plaatje)

A

een model over hoe
je gedachtes en emoties je gedrag beïnvloeden, en over
hoe je een gezonde en duurzame gedragsverandering
kan ontwikkelen à het model focust zich niet op wat er
mis is, maar juist op wat je wil creëren met de cliënt
zodat het beter wordt
- Acceptatie – dihusie
- Huidige moment – observerend zelf
- Waarden – gecommitteerde actie.

Iemand die psychologisch flexibel is kan in het huidige
moment voelen wat er in zichzelf en om hem heen
gebeurt. Diegene is zich bewust van zijn (negatieve) emoties, gedachtes en sensaties in het
lichaam, laat deze er zijn, en neemt deze mee in de richting van waarde-gericht gedrag;
- bus metafoor

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Bus metafoor

A

jij bestuurt een bus met allemaal vervelende passagiers die jouw negatieve cognities weerspiegelen, maar jij bent degene die deze bus een bepaalde kant op kan
sturen (=gedrag) zonder invloed van de negatieve cognities; je hebt geen controle over je cognities, maar wel over je gedrag

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Acceptatie en experimentele vermijding; acceptatie
het toestaan van innerlijke ervaringen en deze er laten zijn, zonder ze te veranderen of te verminderen; acceptatie wordt gebruikt als alternatief voor experiëntiële vermijding. Bij pijn denken mensen dat ze het er maar moeten laten zijn en medelijden met zichzelf moeten hebben (= een passieve houding). Maar eigenlijk is acceptatie een bewuste, moedige houding, omdat je de pijn durft te voelen en het lost durft te laten; acceptatie is een actieve houding; het is een manier waarop men zich gedraagt, het is geen houding of gevoel
26
Acceptatie en experimentele vermijding; experimentele vermijding
het gevoel dat je niet in contact wil zijn met negatieve gedachtes of emoties, waardoor je deze probeert te veranderen of te verminderen; doordat mensen hun emoties en gedachtes niet willen voelen, verzinnen ze steeds meer technieken om hun gedachtes en emoties te veranderen, te verminderen of op te lossen: - Het onderliggende probleem oplossen - Negeren - Afleiding zoeken;uitgaan met vrienden, tv kijken, te lang werken - Rumineren/piekeren - Minimaliseren - Jezelf verdoven; pijnstilling, drugs, drinken, eten, roken
27
Ongewenste feestgast metafoor
geeft aan wat er gebeurt als iemand steeds met een vermijdings- strategie bezig is; de ongewenste gast is een vervelend iemand die gemeen is tegen de andere gasten, waardoor je hem wegstuurt. Wanneer deze gast weg is, voel je je opgelucht, maar na een tijdje komt deze gast terug. Doordat je alleen maar bezig bent met het wegsturen en weghouden van deze gast, heb je geen tijd meer voor de andere gasten, waardoor je geen plezier meer hebt in de andere dingen. Je moet de ongewenste gast dus loslaten en verdergaan met het feestje. De ongewenste gast zal alsnog vervelend zijn en het is moeilijk om deze te negeren, maar je merkt dat je alsnog een leuk feestje kan hebben als het ongewenste aanwezig is, maar je hier minder mee bezig bent
28
Psycho educatie over vermijding
In het begin van de therapie geef je psycho-educatie over vermijding, en kijk je wat de ‘favoriete’ vermijdingsstrategie van de cliënt is, en of deze ehectief is op korte of lange termijn; vermijding is menselijk, omdat het brein ontworpen is om continu opzoek te gaan naar dreiging en angst, omdat we dit willen vermijden. Echter zijn de vermijdingsstrategieën bij mensen met mentale klachten vaak leidend geworden in hun leven, om hen te helpen om zich minder te focussen op de negatieve gedachten. Maar dit zorgt er eigenlijk juist voor dat deze gedachtes alleen maar sterker worden
29
Creatieve hopeloosheid
Tijdens de therapie komen mensen erachter dat ze veel tijd en energie besteden aan de vermijdingsstrategieën die in eerste instantie functioneel voelen, maar op de lange termijn juist zorgen voor meer problemen. Hierdoor creëer je creatieve hopeloosheid, omdat je aantoont dat je strategieën eigenlijk niet functioneel waren. Dit maakt mensen vatbaarder om het los te laten en hun negatieve en angstige gedachtes écht te accepteren
30
Mensen met verschillende problemen vertonen verschillende vermijdingsstrategieën:
- Pijnpatiënten: • Preventie = vermijden van specifieke situaties (werk, feestjes); als je lang last hebt van pijn, gaat je brein associaties maken met de situaties die de pijn oproepen, waardoor je deze situaties gaat vermijden om geen pijn te ervaren • Afleiding; te veel werken, want wanneer je bezig bent met je werk hoef je niet bezig te zijn met de pijn die je voelt • Verdoven; pijnstillers, eten, drinken, drugs, roken - Angstpatiënten; preventie
31
De grens tussen waarde-gericht gedrag en vermijdingsgedrag is voor iedereen anders;
geen enkel gedrag wordt altijd als vermijdingsgedrag gezien, omdat het in bepaalde situaties ook functioneel kan zijn!; het maakt dus niet zozeer uit wát het gedrag is, maar het gaat om de functie
32
Waarom is vermijding problematisch?
Ten eerste is vermijding disfunctioneel = het werkt niet goed op lange termijn. Daarnaast leidt meer vermijding tot meer onderdrukking, want hoe harder je het vermijdt, hoe harder het meestal terugkomt en hoe meer energie je eraan kwijt bent - Er zijn zoveel situaties die negatieve cognities oproepen, dat het onmogelijk is om deze allemaal te vermijden. Hierdoor is het belangrijk om deze cognities er te laten zijn en het gevecht er tegen los te laten
33
Waarden achterhalen
Nadat je mensen de tools hebt gegeven om hun vermijdingsstrategie te ontdekken, en hun hebt geleerd om hun negatieve cognities te accepteren, ga je hun waarden achterhalen en deze omzetten in gedrag. - gecommiteerde actie - Tijdens deze fase van ACT wordt er gebruik gemaakt van traditionele gedragstechnieken in combinatie met de onderliggende waarden - Tijdens de therapie gebruik je concrete oefeningen om je waarden te ontdekke
34
Waarden
gebieden van het leven die belangrijk zijn voor die persoon, en die dus acties kunnen motiveren (assertief zijn, krachtig zijn, geduldig zijn, ordelijk zijn). Helaas hebben veel mensen geen helder beeld van hun waarden, waardoor ze minder goed keuzes kunnen maken en de gecommitteerde actie niet uitvoeren die hoort bij hun waarden; mensen gaan dingen doen waarvan ze denken dat ze dat ‘moeten’ doen van anderen, doen anderen na, of doen niks
35
Gecommiteerde actie
= het ondernemen van acties die overeenkomen met je waardes
36
Vragen voor de client rondom waarden
- Wat maakt het leven voor jou de moeite waard? —> visualisatie opdrachten - Hoe wil je herinnerd worden na je pensioen door je collega’s?
37
Waarden zijn…
- Geen doelen - Geen gevoelens - Motiverend - Van jou - Dynamisch
38
Hoe laat je clienten hun waardes bepalen?
Er zijn superveel soorten waarden, maar bij ACT help je mensen om hun top 5 waarden te achterhalen door ze telkens te laten kiezen tussen twee waardes à de cliënt kiest steeds welke van de twee waardes hij of zij het meest waardevol vindt door de andere af te strepen. Hierdoor kom je uiteindelijk op een top 5 uit. Wanneer de waarden van een cliënt duidelijk zijn, kun je dit omzetten naar concrete, gecommitteerde acties d.m.v. the bull’s eye (plaatje)
39
Bulls eye;
= een model waarin je op verschillende levensgebieden (werk, ontspanning, relaties, gezondheid) kan aangeven tot in hoeverre je acties laat zien die in lijn zijn met je waarden —> hoe minder je acties in lijn zijn met je waarden op dat gebied, hoe verder je een kruisje van de bull’s eye af zet. Hierdoor zie je als therapeut met welk levensgebied je aan de slag moet
40
Verschil act en cgt
ACT is dus gefocust op waardes, maar CGT is juist gefocust op doelen —> wanneer je je echter alleen maar focust op het doel, mis je de ervaringen van de reis naar het doel. Wanneer je wel gericht bent op je waardes én het doel, krijg je ook de ervaring van de reis naar het doel mee; als je je doel niet bereikt, maar ook gericht was op je waarden, heb je op z’n minst de mooie ervaringen meegekregen, ook al heb je het doel niet bereikt
41
Diffusie
= de mogelijkheid om innerlijke ervaringen te zien zoals ze zijn (geluid, gedachtes), en ze niet te zien als waarheden die ons beïnvloeden om (ongewenste) acties te ondernemen: wanneer je denkt dat alle dingen die je over jezelf denkt waar zijn, gebruik je vaker vermijdingsstrategieën. Wanneer je opgaat in deze gedachten en ze ziet als kloppend over de werkelijkheid, ben je gefuseerd. Mindfulness-oefeningen helpen je hierbij om de afstand tussen jouw innerlijke ervaringen en de werkelijkheid te vergroten
42
Energie steken in emoties
Wanneer je telkens bezig bent met je emoties, worden deze versterkt, waardoor je constant bezig bent met die emoties, en je zelfs emoties kunt ervaren over deze emotie (boos worden dat je angst ervaart). Door ze er te laten zijn en geen energie in te steken, kun je veel gemakkelijker leven, doordat je je er niet druk om maakt
43
Gedachten bij mensen met chronische pijn
- “Mijn pijn zal nooit weg gaan. ” - “Ik ben waardeloos. ” - “Wat heb ik verkeerd gedaan?” - “Ik kan helemaal niks meer doen. ” - “Ik ben een last voor anderen. ” - “Mijn leven heeft geen nut. ” - “Ik ben zwak. ” - “Ik kan het niet meer bijhouden. ” Doordat mensen deze gedachtes als de werkelijkheid gaan zien, nemen deze gedachtes ruimte in, waardoor deze mensen in hun hoofd blijven leven i.p.v. in het hier en nu. Je hoofd gaat hierdoor worstelen met de negatieve gedachtes, en zet vermijdingsstrategieën in om deze gedachtes niet meer te voelen; Bij ACT leert de cliënt om afstand te nemen van deze gedachtes, door het te visualiseren als een wolkje boven hun hoofd wat wegzweeft - Cliënten leren opmerken dat er een gedachte aanwezig is, maar je hier verder niks mee hoeft te doen
44
Diffusie technieken
- Mindfulness - Gedachtes hardop en langzaam uitspreken - Gedachtes hardop uitspreken in een ander (vreemd) stemmetje - Het bijhouden van een gedachten-dagboek - Vervangen van ‘maar’ door ‘en’
45
ACT is een evidence-based behandeling bij chronische pijn;
acceptatie als regulatiestrategie past goed bij de problematiek van chronische pijn. De meerderheid van de Nederlandse revalidatiecentra gebruikt ACT als primaire behandeling voor chronische pijn. De ehectgroottes voor pijn zijn positief, waardoor ACT blijkt te werken en zelfs evengoed als traditionele CGT. ACT geeft ook positief significante effecten bij depressie en angst, die gelijk zijn aan de ehecten van CGT. Er is minder onderzoek gedaan naar ACT bij fobieën en paniekstoornissen, omdat exposure daar het beste bij werkt
46
ACT ligt ten grondslag aan:
- functioneel contextualisme - relational frame theory - applied behaviour analysis
47
- functioneel contextualisme
de aanname dat gedrag altijd in de context moet worden bestudeerd; het is belangrijk om iemands gedrag te toetsen met de vraag of het in een bepaalde context werkt en functioneel is. Bij ACT kijk je naar wat functioneel is, om naar je waarden toe te bewegen
48
Relational frame theory =
gaat over hoe wij mensen ons op een symbolische manier tot de wereld verhouden. We kunnen namelijk taal gebruiken om de wereld te beschrijven en evalueren, inclusief onze eigen binnenwereld; ACT doet veel onderzoek doet naar fusie (= hoe je verstrikt kunt raken in je gedachten en hoe conditionering allerlei gedachten en situaties aan elkaar linken)
49
Applied Behavior Analysis =
een wetenschappelijke discipline met als doel om gedrag te veranderen dat belangrijk is in het dagelijkse leven
50
Artikel Harris (2006) Embracing your demons: An overview of acceptance and commitment therapy. Abstract
Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is een op mindfulness gebaseerde gedragstherapie, wat ehectief is bij een breed scala aan klinische aandoeningen (depressie, OCD, chronische pijn, stress, angst, PTSS, anorexia, middelenmisbruik). ACT gaat ervan uit dat de psychologische processen van een normale geest vaak destructief zijn en psychologisch lijden veroorzaken. Symptoomreductie is GEEN doel van ACT, omdat ACT van mening is dat pogingen om van 'symptomen' af te komen klinische stoornissen kunnen veroorzaken Stel je een therapie voor die geen poging doet om de symptomen te verminderen, maar als bijproduct symptoomreductie krijgt; ACT is een op mindfulness gebaseerde gedragstherapie die de basisregels van de meeste westerse psychologie ter discussie stelt. Het maakt gebruik van een mix van metafoor-, paradox- en mindfulness-vaardigheden, samen met ervaringsgerichte oefeningen en op waarden gebaseerde gedragsinterventies
51
Doel ACT artikel
Het doel van ACT is het creëren van een rijk en betekenisvol leven, terwijl je de pijn accepteert die onvermijdelijk daarmee gepaard gaat. ACT gaat over ehectief handelen, geleid door onze waarden en waarbij we volledig aanwezig en betrokken zijn. Alleen door aandachtig handelen kunnen we een betekenisvol leven creëren. Als we zo’n leven proberen te creëren, zullen we natuurlijk allerlei barrières tegenkomen, in de vorm van onaangename en ongewenste ‘privé-ervaringen’ (driften, gedachtes, gevoelens, sensaties, herinneringen). ACT leert de cliënt mindfulnessvaardigheden als een manier om met deze privé-ervaringen om te gaan
52
Mindfulness
Bewust bewust maken van je hier-en-nu-ervaring met openheid, interesse en ontvankelijkheid; mindfulness heeft veel facetten, waaronder leven in het huidige moment en laat je gevoelens zijn zoals ze zijn. Wanneer we onze privé-ervaringen met openheid observeren, kunnen zelfs de meest pijnlijke gedachten, gevoelens, sensaties en herinneringen minder bedreigend of ondraaglijk lijken. Op deze manier kan mindfulness ons helpen om de impact en invloed van pijnlijke gedachten en gevoelens te verminderen
53
Hoe verschilt ACT van andere op mindfulness gebaseerde benaderingen?
ACT is een van de zogenaamde ‘derde golf’ van gedragstherapieën die allemaal een grote nadruk leggen op over de ontwikkeling van mindfulnessvaardigheden. ACT, in 1986 opgericht door Steve Hayes, was de eerste van deze 'derde golf'-therapieën, waarnaar veel onderzoek is gedaan die de ehectiviteit ervan ondersteunen. Waar DGT en andere gedragstherapieën veel gebruikt wordt voor borderline-patiënten, kan ACT gebruikt worden bij individuen, koppels en groepen, zowel als korte therapie als langdurige therapie, in een breed scala van klinische populaties. Bovendien stelt ACT de therapeut in staat om, in plaats van een handmatig protocol te volgen, zijn eigen mindfulness-technieken te creëren en te individualiseren, of deze zelfs samen met cliënten te creëren. Een ander belangrijk verschil is dat ACT formele mindfulness-meditatie ziet als slechts één van de vele manieren om mindfulness-vaardigheden aan te leren.
54
Mindfulnessvaardigheden worden 'verdeeld' in vier subgroepen:
1. Acceptatie 2. Cognitieve defusie 3. Contact met het huidige moment 4. Het observerende zelf
55
Eerste golf
De 'eerste golf' concentreerde zich op gedragsverandering en maakte gebruik van technieken die verband hielden met operante en klassieke conditioneringsprincipes
56
Tweede golf
Bij de 'tweede golf' waren cognitieve interventies een belangrijke strategie. Cognitieve gedragstherapie (CGT) domineerde uiteindelijk deze 'tweede golf'
57
Wat is uniek aan act?
- ACT is de enige westerse psychotherapie die is ontwikkeld in combinatie met zijn eigen fundamentele onderzoeksprogramma naar menselijke taal en cognitie = Relational Frame Theory (RFT) - ACT heeft geen symptoomreductie als doel, want volgens hen leidt de poging om van 'symptomen' af te komen tot een klinische stoornis; zodra een ervaring als 'symptoom' wordt bestempeld, begint je er mee te worstelen, omdat een 'symptoom' iets 'pathologisch' is; iets waar we vanaf moeten proberen te komen. Bij ACT is het doel om onze relatie met onze moeilijke gedachten en gevoelens te transformeren, zodat we ze niet langer als ‘symptomen’ waarnemen. In plaats daarvan leren we ze waar te nemen als onschadelijke, voorbijgaande psychologische gebeurtenissen. Ironisch genoeg bereikt ACT via dit proces daadwerkelijk symptoomvermindering, maar dan als bijproduct en niet als doel - ACT berust niet op de aanname van 'gezonde normaliteit'
58
De westerse psychologie is gebaseerd op de aanname van gezonde normaliteit
= mensen zijn van nature psychologisch gezond, en van nature gelukkig; vanuit dit perspectief wordt psychisch lijden als abnormaal gezien; het is een ziekte dat veroorzaakt wordt door pathologische processen.
59
Act is het niet eens met aanname gezinde normaliteit. Want;
- Bijna 30% van de volwassenen lijdt aan een psychiatrische stoornis - Depressie is de vierde grootste, duurste en meest slopende ziekte ter wereld - 1 op de 4 volwassenen lijdt ergens tijdens zijn leven aan een drugs- of alcoholverslaving - Bijna 1 op de 2 mensen gaat een levensfase door waarin ze zelfmoord overwegen, en 1 op de 10 mensen onderneemt een daadwerkelijke poging. —> Het is duidelijk dat, ook al is onze levensstandaard hoger dan ooit tevoren in de geschiedenis, er overal om ons heen psychisch lijden bestaat
60
Destructieve normaliteit
ACT gaat ervan uit dat de psychologische processen van een normale geest vaak destructief zijn en vroeg of laat voor ons allemaal psychologisch lijden veroorzaken. ACT stelt dat de wortel van dit lijden de menselijke taal zelf is; we gebruiken taal in twee domeinen: publiek en privé. Het publieke taalgebruik omvat praten, gebaren maken, schrijven, schilderen, zingen, dansen. Het privé taalgebruik omvat denken, verbeelden, dagdromen, plannen, visualiseren (= cognitie). De geest is een complex geheel van cognitieve processen (analyseren, vergelijken, evalueren, plannen), en al deze processen zijn afhankelijk van menselijke taal. Helaas is taal een tweesnijdend zwaard.
61
62
Taal als tweesnijdend zwaard
- Positieve kant; taal helpt het ons om te communiceren met anderen, plannen te maken voor de toekomst, kennis te delen, te leren van het verleden, regels te ontwikkelen die ons gedrag sturen - Negatieve kant; we gebruiken taal om te liegen, manipuleren en bedriegen, het zorgt voor vooroordelen en geweld, door taal staan we stil bij pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden; we vergelijken, beoordelen, bekritiseren en veroordelen onszelf en anderen
63
Experientiele vermijding
ACT berust op de veronderstelling dat menselijke taal psychologisch lijden bij ons veroorzaakt. Eén manier waarop dit gebeurd is door ons in een worsteling met onze eigen gedachten en gevoelens te brengen, via een proces dat experiëntie vermijding wordt genoemd. Waarschijnlijk het grootste evolutionaire voordeel van de menselijke taal was het vermogen om te anticiperen en problemen op te lossen. Deze aanpak werkt goed in de materiële wereld (een wolf voor je deur? Schiet hem dood of jaag hem weg. Droge grond? Bemesten en nat maken). Aangezien deze probleemoplossende aanpak goed werkt in de buitenwereld, is het niet meer dan normaal dat we de neiging hebben om deze toe te passen op onze innerlijke wereld (gedachten, gevoelens, herinneringen, sensaties en driften). Maar helaas creëren we maar al te vaak extra lijden voor onszelf als we ongewenste privé-ervaringen proberen te vermijden of kwijt te raken (vrijwel elke verslaving begint als een poging om ongewenste gedachten en gevoelens te vermijden of kwijt te raken). —> hoe meer tijd en energie we besteden aan het vermijden of kwijtraken van ongewenste privé-ervaringen, des te groter de kans dat we op de lange termijn psychologisch zullen lijden (angststoornissen; preoccupatie met het proberen angst te vermijden of ervan af te komen, waardoor de angst alleen maar groter wordt).
64
Onderzoek experientiele vermijding
Uit onderzoek blijkt dat een hogere experiëntiële vermijding geassocieerd is met negatieve uitkomsten (angststoornis, depressie, middelenmisbruik, lagere kwaliteit van leven, risicovol seksueel gedrag, borderline PS, PTSS). Natuurlijk zijn niet alle vormen van experiëntiële vermijding ongezond (één glas wijn drinken om 's avonds te ontspannen); ACT richt zich alleen op experiëntiële vermijdingsstrategieën die cliënten in een zodanige mate gebruiken dat ze kostbaar, levensverstorend of schadelijk worden. ACT noemt dit 'emotionele controlestrategieën' , omdat het pogingen zijn om controle uit te oefenen op hoe we ons voelen. Deze emotionele controle- strategieën zorgen ervoor dat we ons beter voelen. Ze kunnen op korte termijn werken, maar zijn op de lange termijn vaak kostbaar en zelfdestructief; ACT biedt cliënten een alternatief voor experiëntiële vermijding m.b.v. verschillende therapeutische interventies
65
Waarom therapie?
Over het algemeen komen cliënten naar therapie om de emotionele controle weer terug te krijgen. (ze willen af van hun depressie, angstgevoelens, traumatische herinneringen) Bij ACT wordt niet geprobeerd deze privé-ervaringen te verminderen, te veranderen of te vermijden, maar leren cliënten de impact en invloed van ongewenste gedachten en gevoelens te verminderen door ehectief gebruik van mindfulness. Cliënten leren om te stoppen met vechten tegen hun persoonlijke ervaringen, maar om zich ervoor open te stellen, er ruimte voor te maken en ze zonder moeite te laten komen en gaan.
66
ACT-interventies concentreren zich dus rond twee hoofdprocessen:
1. Het ontwikkelen van acceptatie van ongewenste privé-ervaringen die buiten de persoonlijke controle vallen 2. Betrokkenheid en actie om een gewaardeerd leven te leiden
67
Er zijn hierbij verschillende kern-ACT-interventies:
- agenda onder ogen zien - controle is het probleem, niet de oplossing
68
Agenda onder ogen zien
hierbij wordt de agenda van emotionele controle van de cliënt op zachte en respectvolle wijze ondermijnd. Cliënten identificeren de manieren waarop ze hebben geprobeerd om van ongewenste privé-ervaringen af te komen of deze te vermijden. Vervolgens wordt hen gevraagd per methode te beoordelen: 'Heeft dit uw klachten op de lange termijn verminderd?' Wat heeft deze strategie je gekost in termen van tijd, energie, gezondheid, vitaliteit, relaties? Heeft het je dichter bij het leven gebracht dat je wilt?'
69
Controle is het probleem, niet de oplossing
het bewustzijn van cliënten vergroten dat de emotionele controlestrategieën grotendeels verantwoordelijk zijn voor hun problemen, en dat zolang ze gefixeerd zijn op het proberen te controleren hoe ze zich voelen, ze gevangen zitten in een vicieuze cirkel van toenemend lijden; hierbij zijn er een aantal metaforen: - drijfzand - strijdschakelaar
70
Drijfzand
hoe meer je worstelt in drijfzand, hoe sneller je wordt meegezogen. Dit is ook van toepassing op moeilijke gevoelens: hoe meer we proberen ze te bestrijden, hoe meer ze ons overweldigen
71
Strijdschakelaar
stel je voor dat er in ons hoofd een 'strijdschakelaar' zit. Als deze aan staat, strijden we tegen alle fysieke of emotionele pijn die op ons pad komt; welk ongemak we ook ervaren, we zullen ons best doen om ervan af te komen of het te vermijden. Maar als onze strijdschakelaar uit staat, hebben we geen moeite met alle emoties die we ervaren, hoe onaangenaam deze emoties ook zijn. o Schoon ongemak —> zonder strijd komen we op een natuurlijk niveau van fysiek en emotioneel ongemak. In ACT noemen we dit 'schoon ongemak' o Vuil ongemak —> zodra we echter met deze ongemakken beginnen te worstelen, nemen onze ongemakken snel toe. Dit extra lijden noemen we ‘vies ongemak’ —> Als de strijdschakelaar op aan staat, raken we niet alleen emotioneel van streek door onze eigen gevoelens, maar doen we ook alles wat we kunnen om ze te vermijden of ervan af te komen, ongeacht de kosten op de lange termijn
72
6 kernprincipes ACT artikel
1. Defusie 2. Acceptatie 3. Contact met huidige moment 4. Het observerende zelf 5. Waarden 6. Toegewijde actie —> Elk principe heeft zijn eigen specifieke methodiek, oefeningen, huiswerk en metaforen
73
Defusie
leren om gedachten, beelden, herinneringen en andere cognities waar te nemen zoals ze zijn; niets meer dan stukjes taal, woorden en afbeeldingen. In tegenstelling tot wat ze kunnen lijken; bedreigende gebeurtenissen, regels die moeten worden nageleefd, waarheden en feiten
74
Acceptatie
ruimte maken voor onaangename gevoelens, sensaties, driften en andere persoonlijke ervaringen; ze toestaan te komen en gaan zonder ermee te worstelen, voor ze weg te rennen of ze onnodige aandacht te geven
75
Contact met het huidige moment
volledig bewust zijn van je hier-en-nu-ervaring, met openheid, interesse en ontvankelijkheid; concentreren op en volledig betrokken zijn bij wat u ook doet.
76
Het observerende zelf
toegang krijgen tot een transcendent zelfgevoel; een continuïteit van bewustzijn dat onveranderlijk, altijd aanwezig en ongevoelig voor schade is. Vanuit dit perspectief is het mogelijk om direct te ervaren dat je niet je gedachten, gevoelens, herinneringen, driften, sensaties, beelden, rollen of fysieke lichaam bent. Deze verschijnselen veranderen voortdurend en zijn randaspecten van jou, maar ze zijn niet de essentie van wie je bent
77
5. Waarden (artikel)
verhelderen wat het belangrijkste is, diep in je hart; wat voor soort persoon je wilt zijn; wat voor jou belangrijk en betekenisvol is; en waar jij voor wilt staan in dit leven.
78
Toegewijde actie
doelen stellen, geleid door uw waarden, en effectieve actie ondernemen om deze te bereiken
79
De ACT-therapeutische relatie
ACT-training helpt therapeuten de essentiële kwaliteiten van compassie, acceptatie, empathie, respect en het vermogen om psychologisch aanwezig te blijven te ontwikkelen. Bovendien leert ACT therapeuten dat ze, dankzij de menselijke taal, in hetzelfde schuitje zitten als hun cliënten; ze hoeven dus geen verlichte wezens te zijn of 'alles op orde te hebben'.