HC5 Antisociale Persoonlijkheidsstoornis Flashcards
(31 cards)
Antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASPS) - DSM categorisch
Een diepgaand patroon van gebrek aan achting voor en schending van de rechten van anderen, vanaf het vijftiende jaar aanwezig en tot uiting komend in diverse situaties.
(niet in staat zich te conformeren aan de maatschappelijke norm, oneerlijkheid, impulsiviteit, prikkelbaarheid en agressiviteit, roekeloze onverschilligheid voor de veiligheid, constante onverantwoordelijkheid en ontbreken van spijtgevoelens)
ASPS - DSM dimensioneel
Criterium A, problemen in:
* Identiteit: Egocentrisme, identiteit hangt op aan macht
* Zelf-directie: Doelen stellen gebaseerd op persoonlijk voordeel, geen prosociale interne standaarden, niet voldoen aan normatief ethisch gedrag opgelegd door wet of cultuur
* Empathie: Geen medeleven voor gevoelens, noden en lijden van anderen, geen spijt na iemand te kwetsen of mishandelen
* Intimiteit: Onvermogen tot mutueel intieme relaties, enkel uitbuiting, bedrog, dwang, gebruik van intimidatie en dominantie om anderen onder controle te houden
Criterium B, met name problemen in:
* Manipulatief gedrag, ongevoeligheid, onbetrouwbaarheid, vijandigheid (allen Antagonisme), riskant gedrag, impulsiviteit en onverantwoordelijk gedrag (allen Disinhibitie)
ASPS in de DSM-5 Sectie III (dimensioneel)
ASPS diagnose
- Gedragsstoornis < 15 jaar pre-conditie voor ASPS (in DSM-5 Sectie II)
- Kritiek vanwege focus criteria (in Sectie II) op antisociaal gedrag en criminaliteit i.p.v. onderliggende persoonlijkheids- en interpersoonlijke problematiek
Suggereert dat schenden normen samenleving = mentale ziekte - Psychopathie wordt gezien als extreme vorm van ASPS
- Ca. 1/3 van mensen met ASPS heeft ernstige psychopathische trekken o.b.v. de PCL (Hare, 2003)
- Verband ASPS-psychopathie niet duidelijk gespecificeerd in DSM-5 Sectie II
Gedragsstoornis - DSM
Repetitief en persistent gedragspatroon waarbij basisrechten van anderen of sociale normen/regels worden geschonden, zoals blijkt uit drie (of meer) van de volgende kenmerken:
* Agressief gedrag ten opzichte van mensen of dieren
* Vernietiging van eigendom
* Bedrieglijkheid of diefstal
* Ernstige overtredingen van regels
ASPS Prevalentie
- Schattingen tussen 1-7% of population
- Mannen > Vrouwen
- Meest voorkomend gedurende jonge volwassenheid, symptomen nemen meestal af met leeftijd
- Tot 80% van populaties in gevangenissen kwalificeert voor een ASPS diagnose
- ASPS is voorspellend voor meer criminaliteit, geweld, recidive, herveroordeling en heropsluiting
- Maar let op: vicieuze cirkel voorspeller en uitkomst!
ASPS co-morbiditeit
- Middelenmisbruik
- Angst- en depressieve stoornissen
- Slechte fysieke gezondheid
- Vroegtijdige sterfte (suïcide en roekeloos gedrag)
Maatschappelijke kosten van ASPS
Sociale kosten
* Antisociale gedragingen hebben impact op familie en vrienden
* Afwezigheid/Instabiliteit in relaties en opvoeding
Financiële kosten
* Sociale en gezondheidsdiensten
* Strafrechtelijk systeem
* Schade aan slachtoffers en aan eigendom
* Werkeloosheid
* Gokproblematiek
* Middelengebruik
Etiologie van ASPS
Exacte etiologie is onbekend, maar:
* Problemen ontstaan al vroeg in het leven
* Hebben een genetische basis
* Zijn gelinkt aan afwijkingen in de hersenen
* Zijn relatief stabiel over tijd
Multifactoriaal construct met een basis in de genen en omgeving
Life-course persistent - Moffit
- Onstaat vroeg in het leven (< 10 jr)
- Basis in erfelijke of ontwikkelde neuropsychologische variatie
- Risicofactoren in de omgeving: slechte of ontoereikende ouderschap, verstoorde gezinsbanden, armoede, slechte relaties met leeftijdsgenoten en leraren
- Gebrek aan kansen om prosociale skills aan te leren
Interacties gedurende de ontwikkeling tussen individu en omgeving dragen gradueel bij aan persoonlijkheidsproblematiek
Adolescence-limited - Moffit
- Ontstaat gedurende de puberteit
- Maturity gap (biologische rijping vs. volwassen privileges)
- Normatieve ontwikkeling waarbij delinquentie wordt vertoond om autonomie te verkrijgen
- Sterke invloed van leeftijdsgenoten
- Antisociaal gedrag neemt af wanneer ze volwassen worden
Normatieve ontwikkeling met name door omstandigheden specifiek voor de adolescentie
Oregon Youth Study
- 206 jongens uit buurten met veel misdaad
- Gevolgd van 6 tot 26 jaar
- Geen adult-onset groep
- Duidelijk onderscheid tussen adolescence-limited (AL) en life-course-persistent (LCP) daders
- Relatief grote groep kinderen < 10 jr met problemen herstelt!
ASPS - genetische invloeden
Erfelijkheid: 40-60%
* Genetische invloeden sterker voor life-course-persistent daders vergeleken met adolescent-limited daders
* Genetische invloeden sterker voor CU trekken dan voor antisociaal gedrag
ASPS - omgevingsinvloeden
- Psychosociale ontbering
- Kindermisbruik
- Afwezigheid van of verwaarlozing door ouders
Maar: moeilijk om omgevings- en genetische invloeden te onderscheiden, omdat ouders ook genen delen met kind
Gen x omgevingsinteracties ASPS, MAOA
MAOA groot effect als er mishandeling is geweest. triggert genetische gevoeligheid.
Associaties tussen kindermishandeling en antisociaal gedrag afhankelijk van MAOA
- Lage-activiteit variant gevoeliger voor effecten van mishandeling dan hoge-activiteit variant
- Originele studieresultaten zijn gerepliceerd
Neurobiologie van ASPS
ASPS is gelinkt aan hersenstructuur en functioneren
* ASPS groep ~11% minder grijze massa volume vergeleken met psychiatrische controlegroep
* Lagere autonomische activiteit (hartslag + huidgeleiding) tijdens sociale stressoren
Prefrontale-Amygdala-Striatum Model van ASPS
Structurele en functionele afwijkingen in deze structuren kunnen kernproblemen verklaren:
* Prefrontale cortex – Zelf-controle
* Amygdala – Verminderde ontwijking (avoidance) van straf en negatieve stimuli
* Striatum – Verhoogde gevoeligheid voor belonende stimuli
ASPS en hechting
Gewelddadige criminelen (gevangenis populatie) vaker een dismissieve hechtingsstijl dan niet-gewelddadige mensen met een PS
* Meta-Analysis: Onveilige hechting gelinkt aan meer psychopathie en CU trekken maar niet meer antisociaal
gedrag
Laag niveau angst ASPS
CU traits, genen spelen meer mee, instrumentele agressie
Hoog niveau angst ASPS
Reactieve agressie, hyperaware, geen CU traits, negatieve gebeurtenissen kindertijd
Beoordeling van ASPS
Identificatie en behandeling van co-morbide stoornissen!
* Diagnose: Structured Clinical Interview for DSM-5 Personality Disorders: SCID-5-PD
* Risico: Historical Clinical Risk-20 (HCR-20) of Violence Risk Appraisal Guide (VRAG) Risico voor anderen en voor zelf (bijv. suïcide preventie)
* Beoordeling neuropsychologische problemen (bijv. trauma aan het hoofd door roekeloos gedrag)
* Ernst psychopathie (PCL-R)
* Patiënten met verhoogde niveaus van psychopathie zijn moeilijker te behandelen en minder ontvankelijk voor behandeling
Behandeling ASPS
Nog altijd diepgeworteld geloof dat ASPS onbehandelbaar is -> afwijzing bij mentale gezondheidszorg
Complicerende factoren bij behandeling
* Drugs and alcohol misbruik
* Chaotische levensstijl
* Verhoogd risico op geweld en manipulatie tijdens behandeling
* Weinig evidence-based behandelprogramma’s beschikbaar
* Behandeling vaak opgedragen door rechtbank, als deel van gevangenisstraf of ambulant
RNR model
Risk
- Behandel individuen met hoogte risico
Need
Focus op dynamische criminogene factoren
- Criminele houdingen
- Middelengebruik
- Impulsiviteit
Responsibility
- Geef behandelingen die betrokken dader maximaliseren
Behandelaanpak ASPS
CGT + training sociale skills en probleemoplossing
Baseer op RNR model
