Kustlandschappen van West-Nederland

Question 1

Zeegaten West-Nederland

Answer 1

Het Gat van Bergen
De Maas-Schelde monding (Militair, politiek en economisch interessant)

Question 2

10.000-5.000 v. Chr.

Answer 2

De zeespiegel stijgt zo snel dat de aanvoer van zand vanuit de zee en sediment vanuit de rivieren de stijging niet kunnen bijhouden
Gevolg: terugschrijdende kust (retrogradatie)

Question 3

Retrogradatie

Answer 3

Terugschrijdende kustlijn

Question 4

5.000 v. Chr. - heden

Answer 4

Zeespiegelstijging zwakt af en zand uit de zee, sediment uit de rivieren en veengroei kunnen de stijging bijhouden
Gevolg: getijdebekkens vullen zich en de kustlijn bouwt uit (progradatie)

Question 5

Progradatie

Answer 5

Uitbouwende kustlijn

Question 6

De Convexe kustboog

Answer 6

Tot ca. 1100 lag tussen Castricum en Texel een langgerekte, gesloten strandwalboog. Deze is rond 100 doorgebroken waardoor tussen Texel en Den Helder het Marsdiep ontstond

Question 7

Strandwallen

Answer 7

Duinen
Een door de branding opgeworpen, boven het zeeniveau liggende, zandbank. Een strandwal is langgerekt, enkele meters hoog en ligt evenwijdig aan de kust.
Vaak een reeks van 3-5 parallel lopende strandwallen met daartussen strandvlakten
Hoog, droog, bosrijk, nederzettingen, akkers, wegen.

Question 8

Strandvlakten

Answer 8

Een laagte tussen de strandwallen in
Laag, nat, open, weilanden

Question 9

De Oude Duinen

Answer 9

Ca. 10 km breede gordel van strandwallen die licht opgestoven zijn en daardoor een licht welvend karakter hebben. Vaak meerdere strandwallen achter elkaar.
Sommige liggen onder het veen
Bewoning vanaf de Late Steentijd, meest oostelijke strandwallen zijn het oudst en kennen de oudste vindplaatsen

Question 10

Strandwallenlandschap Vroege Middeleeuwen

Answer 10

Nederzettingen op de strandwallen
heem-namen
Bostoponiemen (holtland -> houtland -> holland)
In de strandvlakten groeide veen

Question 11

Geesten

Answer 11

Middeleeuwse open akkercomplex op een strandwal
Kleinschallig verkaveld
Vanaf de Vroege Middeleeuwen
Geest-toponiemen

Question 12

Nollen

Answer 12

Kleine duinen op de geesten

Question 13

Opbouw historisch cultuurlandschap strandwallen

Answer 13

Langgerekte strandwal die vaak in een punt uitloopt
Overgrote deel in gebruik als cultuurland (geesten)
Percelering vaak dwars over de strandwal
Doorgaande wegen aan weerszijde
Boerderijlint langs deze wegen
Dorp en kerk vaak op de uiteindes van de strandwal

Question 14

Wegenpatroon geesten

Answer 14

Doorgaande hoofdroute langs de binnnenduinrand of westflank van de geesten heette Heerenweg, Heerweg, Grote Weg, Koningsweg, Voorweg
Regionale functie, onderhoud door de graven van Holland

Secundaire weg parallel daaraan (oostflank strandwal) heette de Buurweg, Buurtweg, Binnenweg, Kleine weg of Achter weg.
Lokale functie, onderhoud door de boeren

Question 15

Jonge duinen

Answer 15

In de Middeleeuwen schrijdt de kustlijn 1-2km terug naar het oosten
Strandwallen en oude duinen gaan tussen 950-1300 grootschallig verstuiven vanwege kusterosie
Jonge duinen overdekken veel oude strandwallen, veel oude resten onder de jonge duinen

Question 16

Oorzaken Jonge duinen

Answer 16

Sterke kustafslag Zeeland zorgde voor veel aanvoer van zand over de zeebodem
Klimaatverandering zorgde voor meer stormvloeden -> winderosie
Invloeden van de mens op het oude duinlandschap, hierdoor werd dit kwetsbaar

Question 17

Loopduin

Answer 17

Een duin die zich langzaam aan verplaatst

Question 18

Paraboolduinen

Answer 18

Een loopduin waar een gat is ingeslagen

Question 19

Witte duinen

Answer 19

Grootschalig verstuivend duinlandschap, dichtst bij de kust

Question 20

Grijze duinen

Answer 20

Kleinschalig verstuivend duinlandschap met grassen en mossen tussen de witte en groene duinen

Question 21

Groene duinen

Answer 21

Vastgelegd duinlandschap met struwelen en bossen
Binnenduinrand

Question 22

Duinrellen

Answer 22

Een kort, snelstromend beekje waarin kwelwater uit de duinen kan afstromen naar het lager gelegen land

Question 23

12-13e eeuw

Answer 23

Kastelen langs de binnenduinrand
Stadsvorming en verstedelijking

Question 24

Duingebruiksrechten

Answer 24

In de Middeleeuwen behoorden tot het wildernisgeraal
Duinen grotendeels gesloten voor de bevolking
Graaf en adel gebruikte de duinen als jachtgebied en voor de fok van konijnen
Beheer d.m.v. jachtopzichters

Question 25

Konijnenwaranden

Answer 25

13e-19e eeuw Speciaal ingerichte terreinen voor de konijnenfokkerij Doel: vlees en bont in 17e eeuw rechten verkocht aan rijke stedelingen

Question 26

Vinkenbaan

Answer 26

17e-20e eeuw Hutjes waarin vinken worden gelokt, zodat er netten over heen gegooid werden en er veel tegelijk gevangen werden.

Question 27

Zeedorpen

Answer 27

Ontstaan 12e-13e eeuw Economie en samenleving gericht op visserij met nevenfunctie landbouw

Question 28

Zanderijen

Answer 28

17e-19e eeuw Grootschalige afgraving van zand in de duinen en strandvlakten voor stadsuitbreiding.

Question 29

Kalkbranderij

Answer 29

Schelpen worden omgezet naar pure kalk in kalkovens voor o.a. cement.

Question 30

Zandvaartenstelsel

Answer 30

Vaarten speciaal aangelegd voor het transport van zand als bouwmateriaal.

Question 31

Bloembollenteelt

Answer 31

Tweede helft 16e eeuw Aanvankelijk kleinschallig, vanaf 17e eeuw grootschallig Bollenschuren voor opslag van de bollen

Question 32

Geestgronden

Answer 32

Strandvlakten en duinen die op grote schaal zijn afgegraven om vlakke tereinnen met ideale grondwaterstand te krijgen voor de bloembollenteelt

Question 33

Duinlandjes

Answer 33

Talloze kleine akkertjes tussen de duinen waar bewoners van zeedorpen gebruik van maakten in de 18e-19e eeuw Rogge en aardappelen

Question 34

Karakteristieken kustlandschap West-Nederland

Answer 34

Konijnenwaranden Vinkenbaan Zeedorpen Zanderijen Bloembollenteelt Duinlandjes Villadorpen (vanaf 1900) Badtoerisme Drinkwaterwinning zoetwaterbel Atlantikwall