Rivierenlandschap

Question 1

Uit welke 3 delen bestaat het rivierengebied?

Answer 1

Maasterrassengebied, centrale rivierengebied, benedenrivierengebied

Question 2

Maasterrassengebied

Answer 2

Pleistocene rivierterrassen waar de maas zich diep in heeft uitgesneden, laagste terras is van Holocene ouderdom

Question 3

Centrale rivierengebied

Answer 3

Holoceen rivierkleilandschap van stroomruggen en kommen, gevormd door de Waal, Rijn, Maas en IJssel

Question 4

Benedenrivierengebied

Answer 4

Rivierlandschap wat sterk beïvnloed is door eb- en vloedbewegingen van de zee (perimarien gebied). Ook wel het gebied van de Zuid-Hollandse waarden (wertha: door rivieren ingelsloten land). Belangrijke historische steden: Rotteradam, Gouda, Dordrecht; plek waar rivier- en zeehandel elkaar ontmoeten

Question 5

Formatie van Kreftenheye

Question 6

Donken

Answer 6

Waar pleistocene rivierduinen door de hoger gelegen holocene kleilaag uitsteken. Liggen vaak aan de oostkant van riviervlaktes door zuidwesterstormen.

Question 7

Terrassenkruising

Answer 7

Punt waar insnijding over gaat in sedimentatie. Insnijding in het oosten/zuiden: rivier komt steeds lager te liggen. Sedimentatie in het westen: rivier komt steeds hoger te liggen. De terrassenkruising is het punt dat een rivier stopt met het insnijden en overgaat in sedimentatie. Dus met andere woorden, het punt waar de rivier meer materiaal afzet dan het erodeert aan het landschap

Question 8

4 typen rivieren

Answer 8

Vlechtende (pleistoceen), meanderende (holoceen), anastamoserende (holoceen, perimarien) en rechte rivieren (holoceen)

Question 9

Vlechtende rivieren

Answer 9

Breed uitwaaierend, hoge stroomsnelheid, bevoren ondergrond, deel van het jaar droog, pleistoceen

Question 10

Meanderende rivieren

Answer 10

Buitenbochten: erosie (afkalving)
Binnenbochten: sedimentatie (aanslibbing en ophoging)
De rivier verplaatst zicht hierdoor langzaam opzij en stroomafwaarts

Question 11

Kronkelwaarden

Answer 11

Afzettingen in de binnenbochten van meanderende rivieren

Question 12

Hoefijzermeer

Answer 12

Wanneer buitenbochten van meanderende rivieren elkaar steeds verder gaan raken door erosie kan de complete meanderboog worden afgesneden. De oude meander blijft geïsoleerd liggen als een hoefijzermeer.

Question 13

Anastomoserende rivieren

Answer 13

Holoceen, perimarien gebied. De rivier breekt vaak door zijn oevers heen en vertakt zich dan in talrijke smallle geulen. Vooral in vroeg-Holoceense Hollandse waarden.

Question 14

Rechte rivier

Answer 14

Lage stroomsnelheid, Holoceen, herhaaldlijke vorming van nevengeulen (hanken). Een meanderende rivier is beter bevaarbaar dan een rechte rivier; één ononderbroken vaargeul vs. overstekende vaargeul.

Question 15

Holoceen rivierenlandschap (tot 1000 AD)

Answer 15

Onbedijkt, de rivier kon bij hoogwater uit de oever treden. Komgebieden waren onverkaveld, afwisseling van halfnatuurlijke graslanden en zachthoutooibossen. Stroomruggen kenden een opener landschap met nederzettingen, akkers en hardhoutooibossen

Question 16

Hardhoutooibossen

Answer 16

Eik, iep en es

Question 17

Zachthoutooibossen

Answer 17

Wilgen

Question 18

Ooibos

Answer 18

Een op natuurlijke wijze ontstaan bos langs rivieren.

Question 19

Hanken/nevengeulen

Answer 19

Een nevengeul is een min of meer parallel aan de hoofdstroom van een rivier of beek lopende watergang.

Question 20

Crevasses

Answer 20

Natuurlijke overstromingsgeul van de meanderende rivier

Question 21

Prehistorische bewoningsgeschiedenis

Answer 21

bewoning op de pleistocene rivierduinen: steentijd. Vanaf de bronstijd werden stroomgordels en zandige crevasses ook interessant

Question 22

Woerd

Answer 22

Opgehoogde woongrond (soort van terp)

Question 23

De limes

Answer 23

Grens van het Romeinse rijk met Germanië

Question 24

Dorestad

Answer 24

International handelsstad in de 7e-9e eeuw, scharnierpunt tussen christelijke zuiden en niet-christelijke noorden

Question 25

Fasering Middeleeuwse bedijking

Answer 25

Fase 0: onbedijkte oeverwallen Fase 1: bouw van de haakvormige zijdwenden bovenstrooms van het dorp (10e-11e eeuw) Fase 2: sluiting van de dijkring (ontstaan van dorpspolders). Ontwatering met behulp van lokale weteringen en sluisjes (11e - 12e eeuw) Fase 3: Collectieve aanleg van een doorgaande banddijk en collectieve ontwatering d.m.v. kommen via achterweteringen (13e - 14e eeuw) Fase 4: de afwatering van komgebieden werd verbeterd door het graven van weteringen en de aanleg van sluizen. D.m.v. dwars- en achterkaden werd een groot gebied in compartimenten verdeeld.

Question 26

Weteringen

Answer 26

Zelf afgegraven afwatering

Question 27

Stroomruggen

Answer 27

Hooggelegen, dicht bij de rivier Zandig-zavelig, kalkhoudend, bruin Halfopen tot gesloten landschap bewoning, akkerbouw en veeteelt Onregelmatige blokverkaveling Kronkelige doorgaande wegen

Question 28

Komgebieden

Answer 28

Laaggelegen, ver van de rivier Zware klei, grijs Open landschap Weiland en hooiland Regelmatige strokenverkaveling Rechte, vaak doodlopende wegen Ook wel poldervaaggronden

Question 29

Kromakkers

Answer 29

S- en C- vormige akkers door vroegere ploegtechnieken: in de zware grond moest de os vroeg beginnen aan de draai aan het einde van het perceel

Question 30

Ontginnging van de komgronden

Answer 30

Tussen de 12e en 14e eeuw zijn de komgronden ontgonnen op grote schaal d.m.v. weteringen en vervolgens ontgonnen. Zware kleigronden: veel sloten, vaak strookvormige percelen

Question 31

T-boerderij

Answer 31

Een voorhuis met daarachter het bedrijfsgedeelte (de poot van de T) met een overhangende achterkap

Question 32

Opkamer, vloedschuur, verhoogde stal

Answer 32

Verhoogd tegen het water. Wonen, oogst opbergen en vee houden

Question 33

Karakteristieke voor de omgeving

Answer 33

Eendenkooien, zalmvisserij, baksteen fabricage, fruitteelt

Question 34

Grienden

Answer 34

Natte gronden voor de verbouwing van wilgen, gebruikt voor manden, omheining etc.

Question 35

Dwarsdijken

Answer 35

Op de oostgrens van dorpen/gebieden werden vaak dwarsdijken aangelegd om het bovenstroomse rivierwater te keren. Direct ten westen onstronden dan grote problemen met waterafvoer (stagnatie)

Question 36

Aantastingen van rivierdijken, oorzaken

Answer 36

golfoverloop en overslag, erosie buitentalud, afschuiving, onderloopsheid

Question 37

Talud

Answer 37

Het schuine vlak van een dijk

Question 38

Aanwas (voor het dorp)

Answer 38

sediment uit een rivier dat aan het bestaande land vast nieuw land sedimenteert

Question 39

Opwas (voor de eigenaar van het gebied)

Answer 39

Sediment uit een rivier dat als nieuw eiland sedimenteert in de rivier

Question 40

Dijkdoorbraken

Answer 40

Onstaan diepe kolk (gat) door het water bij de dijkdoorbraak; doorbraakkolk

Question 41

Overslaggronden

Answer 41

Het zand dat uit kolken over het achterland is uitgespoeld

Question 42

Wiel, waal of Waaij

Answer 42

Ter plekke van vroegere dijkdoorbraken liggen vaak nog doorbraakkolken; klein meer

Question 43

Knotwilgen

Answer 43

Stonden op de dijken ter versteviging van het dijktalud

Question 44

Overlaat

Answer 44

Bewust gecreërde lage plek in de dijk die bij extraam hoog water overstroomt en rivierwater naar grote onbewoonde komgebieden leidt. (Noordwaard bij de Biesbosch)