Serebro-vaskulyar Xəstəliklər

Question 1

Serebro-vaskulyar (beyin-damar) xəstəlikləri nədir

Answer 1

-baş beyini qanla təmin edən arterial damarlarda baş verən patologiyalar nəticəsində baş beynin qan dövranının pozğunluğu və bu pozğunluqlarla əlaqədar meydana çıxan müvafiq morfoloji və funksional dəyişikliklərə deyilir
-aterosklerozun beyin forması, hipertoniya xəstəliyinin beyin forması, ya da hər iki xəstəliyin birlikdə inkişaf etmiş beyin formaları nəzərdə tutulur

Question 2

Beyin qan damarlarının patologiyalarına nələr aiddir

Answer 2

beyin arteriyalarının aterosklerozu
hipertoniya xəstəliyi zamanı beyin arteriollarının hialinozu

Question 3

Serebro vaskulyar xəstəliklərin etiologiyası və xüsusiyyetleri

Answer 3

Polietioloji
xəstəliklərin başlanma səbəbləri risk faktorları hesab olunur, məs psixo-emosional gərginlik,neqativ stres vəziyyətlər
Patogenezinin əsasını aterosklerozun və hipertoniya xəstəliyinin patogenetik mexanizmləri təşkil edir
Sosial xəstəlikdir
ölüm hallarının təxminən 10%-inin səbəbidir

Question 4

aterosklerozun beyin formasında aterosklerotik dəyişikliklər əsasən harada olur və nəyə səbəb olur

Answer 4

Villizin arterial qan dövranında və orta beyin arteriyasında
damarların mənfəzlərinin daralmasına

Question 5

Hipertoniya xəstəliyi zamanı beyin arteriollarının divarında nə baş verir

Answer 5

hialinoz (arterioloskleroz)
arteriolların divarı qalınlaşır
elastikliyini itirir
mənfəzləri daralır

Question 6

işemik ensefalopatiya nəyə deyilir

Answer 6

beyin maddəsinin işemiyasına və xroniki hipoksiyasına
xroniki serebro-vaskulyar xəstəliklərin morfoloji əsasını təşkil edir

Question 7

işemik ensefaiopatiya əsasən harada baş verir

Answer 7

orta və ön beyin arteriyaları hövzəsində

Question 8

işemik ensefalopatiya zamanı nə baş verir

Answer 8

İşemiyaya və xroniki hipoksiyaya daha çox həssas olduqları üçün əsasən beyin yarimkürələri qabının piramid hüceyrələri, gicgah nahiyəsində hipokampın Zimmer zonasının neyronları və beyinciyin Purkinye hüceyrələri zədələnirlər
hüceyrələrin bəzilərində sitoplazmanın asidozu, siloplazmatik zülalların koaqulyasiyası, nüvənin büzüşməsi, daha sonra isə bu neyronların koaqulyasion nekrozu və apoptozu baş verir.
Nekrozlaşmış neyronların yerində qlial reaksiya baş verir, atrofiya inkişaf edir.
Beyin qabığının tədricən atrofiyalaşaraq nazikləşməsinə gətirib çıxarır

Question 9

işemik ensefalopatiya nəyə səbəb olur

Answer 9

yaddaş pozğunluğu və daha sonra isə ağıl zəifliyinə
arterial qan təzyiqinin stabil yüksəlməsinə

Question 10

Serebro-vaskulyar xəstəliklərin klinik-morfoloji xüsusiyyətlərindən və gedişindən asılı olaraq növləri

Answer 10

xroniki və kəskin

Question 11

klinikada beyin qan dövranının kəskin pozğunluqları, yəni kəskinserebro-vaskulyar xəstəliklər necə adlanır

Answer 11

insult

Question 12

Xroniki serebro-vaskulyar xəstəliklər nədir

Answer 12

baş beyin maddəsinin xroniki hipoksiyası nəticəsində inkişaf edir və baş beyin hüceyrələrinin, xüsusilə də beyin qabığı neyronlarının distrofik və atrofık dəyişikliklərindən ibarətdir.

Question 13

Kəskin serebro-vaskulyar xəstəliklər nədir

Answer 13

beyin qan dövranının kəskin şəkildə pozulmalarından ibarətdir. Klinikada isə bu xəstəliklər beləcə də, yəni”Beyin qan dövranının kəskin pozğunluğu” adlanır.

Question 14

Kəskin serebro-vaskulyar xəstəliklərin baş verməsinin bilavasitə səbəbləri

Answer 14

1. Beyin damarlarının, xüsusilə də arteriolların və kiçik kalibrli arteriyaların uzun müddətli spazmı.
2. Beyin damarlarında tromboz.
3. Beyin damarlarının, həmçinin daxili yuxu və onurğa arteriyalarının (preserebral arteriyalar) trombemboliyası.
4. Hialinozla əlaqədar elastikliyini itirmiş beyin arteriollarının hipertonik kriz zamanı cırılması

Question 15

kəskin serebro-vaskulyar xəstəliklərin təsnifatı

Answer 15

A. Baş beynin işemik insultu.
1. İşemik infarkt.2. Hemorragik infarkt.3. Qarışıq infarkt.
B. Baş beynin hemorragik insultu.-Parenximatoz və ya beyin daxili qansızmalar.
1. Hematoma. 2. Hemorragik hopma.3. Subaraxnoidal qansızma.
C. Baş beynin hipertonik (hemorragik) insultönü dəyişiklikləri.
1. Hipertenzion ensefalopatiya (tranzitor işemiya).2. Lakunar dəyişikliklər.3. Subkortikal leykoensefalopatiya.

Question 16

Baş beynin işemik insultu

Answer 16

-əvvəllər baş beynin infarktı deyilirdi
-tromboz və ya trombemboliya nəticəsində beyindaxili (serebral) və beyinə qədərki (preserebral) arterial damarların mənfəzinin tutulması ilə əlaqədar baş beyin maddəsinin hansısa bir hissəsinin nekrozlaşmasına deyilir.
-baş beynin bütün hissələrində və müxtəlif ölçülərdə ola bilər
-ən çox baş beyin yarımkürələrinin boz maddəsində və qabıqaltı nüvələr nahiyəsində olduğu üçün beynin aparıcı yollarının destruksiyasına və bununla da iflicə səbəb olur.

Question 17

Baş beynin işemik insultu səbəb

Answer 17

-Adətən serebral ateroskleroz mənşəli olur və beyin damarlarının aterosklerotik dəyişiklikləri fonunda baş verir
-Bəzən isə tromboembolik sindromlar (miokardın transmural və ya subendokardial infarktları, ziyilli və yapolipoz-xoralı endokarditlər və sair), beyin damarlarının kənardan sıxılması vədigər hallarda inkişaf edə bilir

Question 18

İnfarktın inkişaf mexanizmindən və nekroz ocağının xarakterindən asılı olaraq baş beynin işemik insultlarının növləri

Answer 18

1. İşemik infarkt
2. Hemorragik infarkt
3. Qarışıq infarkt

Question 19

Baş beynin işemik infarktı

Answer 19

-Baş beyin maddəsinin bütün paylarında və mənfəzi tutulan damarın kalibrindən asılı olaraq müxtəlif ölçülərdə ola bilir.
-qısa müddətdə nekrozlaşan neyronların yerində kollikvasion nekroz
Mikroskopik
-2-3 sutka sonra nekroz ocağının ətrafında demarkasiyası zonası
-Bir neçə sutkadan sonra nekroz ocağının periferik hissələrində makrofaqlardan ibarət infiltrasiya
-Makrofaqların sitoplazmalarında faqositoza uğradılmış lipidlər və mielinlərin parçalanma məhsullarından ibarət çoxlu qranullar olur–>”qranulyar(dənəvər) şarlar”
Makroskopik
-Makroskopik dəyişikliklər infarkt baş verdikdən təxminən 1 sutka sonra aydın görünə bilinir.
-Ağ infarktdır.
-Bu nahiyədə beyin maddəsi parlaqlığını itirərək nisbətən tutqunlaşır və şişkinləşir, bıçaqla kəsdikdə bıçağa yapışır, az elastiki olur, konsistensiyası kövrək və xəmirvari, rəngi ağımtıl-boz rəngdə olur.
-Kollikvasion nekrozla əlaqədar infarkt nahiyəsi tədricən yumşalır.-“beynin boz və ya ağ yumşalması”
-Nekroz hidrolitik autolizə uğrayır və yerində kista əmələ gəlir və həmişəlik olaraq qalır. (Kista kənardan ağımtıl-boz rəngli nazik kapsula ilə əhatə olunur.)
-İşemik infarkt ocağı çox kiçik olarsa, onun yerində kista yox, qlial çapıqcıq da qala bilər

Question 20

Baş beynin hemorragik infarktı

Answer 20

-Adətən beyin damarlarının trombemboliyası nəticəsində beyin qabığında, çox az hallarda isə qabıqaltı nüvələr nahiyəsində inkişaf edir.
-əvvəlcə ağ infarkt baş verir, sonra isə nekroz ocağına qanın axması nəticəsində qırmızı infarkta çevrilir
Mikroskopik
-nekrozlaşmış neyronlar arasında sərbəst yerləşmiş təzə eritrositlər görünür.
Hemorragiyanın səbəbi
-işemik infarkt baş verdikdən bir neçə gün sonra həmin nahiyədə damarlardakı ikincili nekrotik dəyişikliklərlə əlaqədar inkişaf edir və diabrozin və ya diapedez xarakterli olur.
-Yaxud da işemik nekroz ocağının ətrafındakı demarkasiya zonasındakı paralitik genişlənmiş və kəskin doluqanlı damarlardan eritrositlərin diapedezi hesabına

Question 21

İşemik infarktla hemorragik infarktın fərqi

Answer 21

hemorragik infarktın yerində hemorragik insultlarda olduğu kimi beynin qırmızı yumşalması baş verir və divarı paslı kista qalır

Question 22

Baş beyində ağ infarktın qırmızı infarkta çevrilməsi, yəni hemorragik insultun formalaşmasına nə səbəb olur

Answer 22

beyin qan dövranında əhəmiyyətli dərəcədə pozğunluq, venoz durğunluq, xəstələrdə aparılan antikoaqulyant terapiya və s

Question 23

Baş beynin qarışıq infarktı

Answer 23

-Həm işemik infarkt, həm də hemorragik infarkt ocaqlarından ibarət olur.
-Adətən baş beyin yarım kürələrinin boz maddəsində baş verir.

Question 24

Baş beynin hemorragik insultu

Answer 24

-baş beyinə qansızma ilə xarakterizə olunan kəskin qan dövranı pozğunluğudur
-ən çox hipertoniya mənşəli olub, xüsusilə də hipertonik krizlər zamanı baş verir. Bəzən beyin damarlarının aterosklerozu fonunda da inkişaf edir.

Question 25

Baş beynin hemorragik insultu morfoloji xarakterindən və lokalizasiyasından asılı olaraq növləri

Answer 25

Hematoma Hemorragik hopma Subaraxnoidal qansızma

Question 26

parenximatoz və ya beyin daxili hemorragik insultlar nədir

Answer 26

-serebral apopleksiya da deyilir. -Hematoma və hemorragik hopma aiddir -beyin maddəsində baş verdikləri üçün belə adlanırlar

Question 27

Hematoma

Answer 27

-Hipertoniya xəstəliyi fonunda inkişaf edir. Səbəbi -Mikroanevrizmalar-Uzun müddətli hipertonik kriz zamanı baş beyin arteriollarının və kiçik arteriyalarının bifurkasiya nahiyələrindəki divarında baş verən zədələnmə (alterasiya) yerində mikroanevrizma inkişaf edir və bu mikroanevrizmanın divarının cırılması baş verir -Malformasiyalar-damar divarında nisbətən daha iri miqyaslı - varikoz genişlənmələr və ya hemangiomalar tipli dəyişikliklər Yerləşməsi -Adətən qabıqaltı nüvələr (görmə qabarı, daxili kapsula)nahiyəsində və beyincikdə olur. -Cırılan damarın kalibrindən asılı olaraq hematomaların ölçüləri də müxtəlif ola bilirlər. -Böyük sahəni əhatə edən hematomalar zamanı qan beyin mədəciklərinə də keçə bilir (yan mədəciklər,III və IV mədəciklərə)-- >mütləq ölümlə nəticələnir. - Beyin maddəsində baş verən qanaxma bəzən beyin qabığını keçərək yumşaq qişa altına yayılır(əsasən beyin əsası nahiyəsində) -Çox az hallarda qanaxma ilkin olaraq yumşaq qişanın özündə baş verə bilər(əsasən beyin əsası nahiyəsində), onda geniş sahədə subaraxnoidal qansızma baş verir, əksər hallarda ayaqcıqlararası sisterna da qanla dolmuş olur Patogenez -Qanaxma nahiyəsindəki neyronlar nekrozlaşır, beyin toxuması destruksiyaya uğrayır. -"beynin qırmızı yumşalması" - Beyin toxumasının parçalanma məhsulları (nekrotik kütlə) və qan laxtaları ilə dolu boşluq-ocaq yaranır. -Sonrakı günlər qanaxma ocağının periferik hissələrində çoxlu qliya hüceyrələri, yəni qlioz reaksiya və makrofaqlardan ibarət siderofaqlar meydana çıxır. Astrositlərin və kapilyar divarındakı endotellərin proliferasiyası qeyd edilir. - Qan laxtaları və destruksiya məhsulları sorulmağa başlayır. -Tədricən konsistensiyası daha da yumşalan bu ocaqda sonradan kista yaranır. -Qlioz reaksiya nazik kapsulaya çevrilmiş olur. - Eritrositlərin hemolizi və yerli hemosiderozla əlaqədar kistanın divarını təşkil edən nazik kapsulanın iç səthi pas rəngində, içərisindəki duru möhtəviyyat isə bozumtul rəngdə olur

Question 28

Hemorragik hopma

Answer 28

-hipertoniya xəstəliyi fonunda və hipertonik krizlər zamanı beyin maddəsində baş verir. -petexial qansızmalar - damarlardan massiv diapedez qanaxmanın baş verməsi nəticəsində meydana çıxır. - damar mənfəzindən kənara çıxan eritrositlər damarətrafı sahələrdə beyin maddəsinin struktur elementləri, neyronlar arasına girir və beyin maddəsinə hopurlar -makroskopik olaraq bir-biri ilə birləşən ayrı-ayrı kiçik qansızma ocaqları görünür. Bu ocaqların yerində sonradan beynin qırmızı yumşalması baş verir və kista əmələ gəlir. -adətən qabıqaltı nüvələr (görmə qabarı, Varoli körpüsü) nahiyəsində baş verir.

Question 29

Hematomalardan fərqli olaraq hemorragik hopma zamanı

Answer 29

-qanaxma mikroanevrizmanın əmələ gəlməsi və cırılması nəticəsində deyil, damarlardan massiv diapedez qanaxmanın baş verməsi nəticəsində meydana çıxır. -insult ocağının sərhədləri (hüdudları) dəqiq olmur

Question 30

Subaraxnoidal qansızma

Answer 30

-beyin maddəsinə deyil, baş beynin hörümçəktoruna bənzər qişasının altına patoloji qansızma nəzərdə tutulur. -qeyri-travmatik və ya spontan subaraxnoidal qansızma da deyilir. -Adətən yumşaq qişada olan nisbətən iri kalibrli damarların arterial və ya arterio-venoz anevrizmalarının cırılması nəticəsində baş verir. -anevrizmalar təkcə aterosklerotik mənşəli deyil, digər xarakterli patologiyalar (iltihab, travmatik, anadangəlmə və s.) nəticəsində də inkişaf edə bilərlər. -yumşaq qişa damarlarının şişləri və ya şişəbənzər törəmələri, kiçik xoreya, sistem vaskulitlər, leykozlar, müxtəlif infeksion mənşəli hemorragik meningitlər, intoksikasiyalar və sair. zamanı da rast gəlinir 25% hallarda isə subaraxnoidal qansızmaların səbəbi naməlum qalır

Question 31

Baş beynin hipertonik insultönü dəyişiklikləri

Answer 31

-Hemorragik xarakterli olan bu dəyişikliklərə klinikada bəzən "mikroinsult" da deyilir -Hipertoniya xəstəliyi fonunda və hipertonik krizlər zamanı baş verir.

Question 32

Hipertonik insultönü dəyişikliklərin xarakterindən və lokalizasiyasından asılı olaraq növləri

Answer 32

hipertenzion ensefalopatiya lakunar dəyişikliklər subkortikal leykoensefalopatiya

Question 33

Hipertenzion ensefalopatiya

Answer 33

-qısa müddətli hipertonik kriz zamanı spazma uğramış beyin damarlarının özündə, damarətrafı sahələrdə və bu damarlara müvafiq beyin maddəsində kəskin işemik dəyişikliklərlə xarakterizə olunur (kriz uzun müddətli olduqda damarların divarında anevrizma əmələ gəlir, bu isə hematoma ilə nəticələnir) - hipertonik kriz zamanı qısa müddətli və kəskin spazmla əlaqədar baş beynin arteriollarının və kiçik arteriyalarının divarında plazmorragiya, fibrinoid nekroz və hipertonik kriz üçün xarakter digər dəyişikliklər baş verir - Damarların ətrafında ödem (perivaskulyar ödem), xırda diapedez qansızma ocaqları -damarların qanla təchiz etdiyi beyin toxumasında isə kəskin işemik və hipoksiya dəyişiklikləri, ödem (hüceyrəətrafı - perisellülyar ödem), bəzi qrup neyronlarda işemik-distrofik dəyişikliklər -Bu dəyişikliklər müvəqqəti və geridönən olduqları üçün hipertenzion ensefalopatiyaya baş beynin tranzitor işemiyası da deyilir -klinikada hipertonik kriz əlamətlərindən başqa müvəqqəti olaraq beynin kəskin qan dövranı pozğunluqları əlamətləri ilə və bəzi zəif lokal paralitik fəsadlarla da müşaiyət olunur. -Damarətrafı sahələrdə meydana çıxmış diapedez qansızma ocaqlarının yerində sonradan hemosiderin toplantıları (yerli hemosideroz) yaranır. -ən çox beyin qabığının ikinci, üçüncü sıra hüceyrələrində, uzunsov beynin somatik və vegetativ nüvələrində baş verir.

Question 34

Lakunar dəyişikliklər

Answer 34

-qabıqaltı nüvələr nahiyəsində,xüsusilə də damarətrafı sahələrdə köhnə diapedez qansızma ocaqlarını göstərən və divarları pas rəngində olan xırda kistalar

Question 35

Subkortikal leykoensefalopatiya

Answer 35

-Qabıqaltı nüvələr nahiyəsində neyronların kiçik çıxıntılarının - aksonların destruksiyası, onların mielin qişalarının destruksiyası (demielinizasiya) və arteriolların divarında hialinoz

Question 36

məhkəmə-tibbi praktikada baş beynə qanaxmaların, xüsusilə də subaraxnoidal qansızmaların mənşəyini və xarakterini dəqiqləşdirmək zərurəti meydana çıxır,Ona görə də hemorragik insultlarla travmatik mənşəli baş beyin qansızmaları, o cümlədən də patoloji subaraxnoidal qansızmalarla travmatik subaraxnoidal qansızmalar arasındakı diferensial fərqli xüsusiyyətlər və onların xarakter morfoloji cəhətləri hansılardır? Sualı axıra qədər oxudun plus anladınsa rakiplerin düşünsün😂

Answer 36

1.Kəllə-beyin travmaları zamanı qansızma adətən birinci növbədə baş beynin yumşaq qişasında, sonra isə, daha ağır hallarda beyin maddəsində başverir. Hemorragik insultlar zamanı isə əksinə, qansızma ilk növbədə beyin maddəsində, xüsusilə də qabıqaltı nüvələr nahiyəsində və beyincikdə olur,daha ağır hallarda isə baş beynin yumşaq qişasına da yayılır 2.Travma zamanı baş beynə qansızmadan başqa adətən qansızmaya müvafiq nahiyədə başın tüklü hissəsində dəridə və dərialtı toxumada qançır,kəllə sümüklərində sınıqlar, baş beynin yumşaq qişasında zədələnmələr olur.Hipertoniya xəstəliyi zamanı isə bu travmatik dəyişikliklər olmur, baş beynə qansızmadan başqa hipertoniya xəstəliyi üçün xarakter makroskopik və mikroskopik dəyişikliklər müəyyənləşdirilir (ürəyin hipertrofiyası, arteriolların, ocümlədən də baş beyin arteriollarının hialinozu və sklerozu və sair), hipertonik krizin xarakter morfoloji dəyişiklikləri qeyd edilə bilir 3.Travmatik subaraxnoidal qansızmalar ləkəşəkilli və ya məhdud-diffuz şəkildə məhdud xarakterli olurlar. Çünki mexaniki travmalar zamanı adətən kiçik və ya orta kalibrli damarlar zədələnir. Kəllə əsası sümüklərində sınıq olmazsa beyin əsasının patologiyasız iri arterial damarları cırıla bilməz. Patologiyalar zamanı isə adətən iri və ya orta kalibrli damarlar partladığı üçün subaraxnoidal qansızmalar da diffuz xarakterli olurlar 4.Travmatik subaraxnoidal qansızmalar zamanı ayaqcıqlararası sisternalar çox nadir hallarda qanla dolur. Patologiya mənşəli subaraxnoidal qansızmalar zamanı isə, xüsusilə də beyin əsasındakı arterial damarların anevrizmalarının partlaması zamanı çox əksər hallarda ayaqcıqlararası sisternalar qanla dolmuş olur. 5.Baş beyin qanaxmalarının mənşəyinin xarakterini aydınlaşdırarkən şəxsin yaşının, onda serebro-vaskulyar xəstəliklər və ya digər damar patologiyalarının olması haqqında tibbi sənədlərin və anamnestik məlumatların,hadisənin baş vermə şəraitinin öyrənilməsi və s. bu kimi məlumatların əldə edilməsi də mühüm əhəmiyyət kəsb edə bilir Dipnotlar-->1.ölümə səbəb ola biləcək baş beyin qanaxmaları patologiya (serebro-vaskulyar xəstəlik) ilə travmanın bu və ya digər dərəcədə qarşılıqlı rolu və müştərək əhəmiyyəti nəticəsində də inkişaf edə bilər. 2.hemorragik insult travmatik mənşəli baş beyin qanaxmasından bir neçə gün sonra ikincili olaraq da inkişaf edə bilər və ölümə gətirib çıxara bilər

Question 37

Hemorragik insultun ağırlaşmaları

Answer 37

Baş beynin dislokasiyası Baş beynin ödem İfliclər Qanın beyin mədəciklərinə keçməsi