Sterahormón

Question 1

Hvar eru barksterahormónar myndaðir?

Answer 1

Nýrnahettum

Question 2

Hvaða hlutverki gegna sterar í líkama?

Answer 2

• Stjórna efnaskiptum, hækka bs, niðurbrot proteina, fitusöfnun, ónæmisbæling
• hluti dægursveiflu
• taugaboðefni
• þáttur í streitusvörun líkama

Question 3

Barksterar skiptast í tvennt

Answer 3

• Sykurvirkir-Hýdrókortísón-cortisol
• Saltvirkir-Aldósterón (áhrif á nýru)

Question 4

Kynhormón skiptast í þrennt

Answer 4

• Östrógen (östradíól)
• Andrógen (testósterón)
• Gestagen (prógesterón)

Question 5

Stjórnun stera

Answer 5

• búnir til og losaðir frá nýrnahettum eftir þörfum
• myndaðir úr kólesteróli
• mestur styrkur að morgni
• Hypothalamus (CFR corticotrophin-releasing factor)
• Fremri heiladingull (ACTH Adrenocorticotrophic hormone)

Question 6

HPA öxullinn og dægursveifla og streita

Answer 6

• undirstúka framleiðir mikið CRH á næturnar, byrjar um miðnætti
• Afleiðing er toppur af ACTH + kortisól að morgni venjulega milli kl 6-9
• minni framleiðsla yfir daginn og í lágmarki eftir kl 18
• í streitu er framleitt beint ACTH og kortisól hækkar nánast strax

Question 7

Afhverju er hiti lægri að morgni en kvöldi?

Answer 7

Dægursveiflan er háð ljósi - Suprachiasmatic nucleus (SCN) sem er tengdur undirstúku og þar með hitastjórnun og stýrihormónum kortisól og melatónín

Question 8

Hver er verkunarmáti sykurstera?

Answer 8

• Bindast viðtækjum í umfrymi sem eru til staðar í nánast öllum frumum
• viðtakinn virkjast og binst öðrum
• fer í kjarnann og binst við DNA
  > bælandi áhrif á umritunarþætti
  > hvetjandi áhrif á myndun efna
• Hafa áhrif á allar gerðir af bólgusvörun, sama hver orsökin er

Question 9

Verkun sykursteralyfja
- áhrif á frumur

Answer 9

• Neutrofílar
• T-frumur
• fibroblastar
• osteoblastar

Question 10

Verkun sykursteralyfja
- áhrif á boðefni

Answer 10

• minnkað myndun prostaglandína
• minnkuð myndun frumuhvata (cytokína)
• minnkuð framleiðsla complementa
• minnkuð myndun nitric oxide
• minnkar histamín losun
• minnkuð myndun IgG (minna viðbragð við sýkingum)

Question 11

Hvenær eru sykursterahormónar sem lyf notað?

Answer 11

• Innkirtlavandamál (vanstarfsemi nýrnahetta)
• önnur vandamál (ónæmisbæling eða bæling á bólgusvörun)

Question 12

Hver eru lyfjahvörf sykurstera?

Answer 12

Gefin á ýmsan hátt til að fá almenna dreifingu
- um munn
- í vöðva
- í æð

Question 13

Hvernig eru sykursterar notaðir í staðbundinni notkun?

Answer 13

• í liði
• í augu: smyrsli og dropar
• á húð: krem, smyrsli
• í nef
• í lungu
• í munn
• í eyru
• í endaþarm
• í leggöng

Question 14

Uppbótarmeðferð þegar…?

Answer 14

Vanstarfsemi á nýrnahettum
- Addison sjúkdómur
- þarf uppbót með sykursterum og stundum saltsterum
- Dæmi: Hydrocortisone og Fludrocortisonum (Florinef) - meiri saltsteraeieiginleikar en hydrocortisone

Question 15

Hverjar eru aukaverkanir sykursteralyfja?

Answer 15

Bæling á svörun við sýkingu eða áverka
- hættara við sýkingum
- alarlegri sýkingar
- tækifærissýkingar
- minni merki um sýkingar
- streitusvörun við áreiti ein og áverka eða aðgerð er minnkuð

Bæling á steramyndun líkamans
- við langvarandi meðferð
- getur verið lífshættulegt
- þarf að minnka skammta yfir lengri tíma

Áhrif á efnaskipti
- bein
- sykurbúskapur
- vöðvar
- fitudreifing

Question 16

Hverjar eru aukaverkanir sykursteralyfja á stoðkerfið?

Answer 16

• Beinþynning
• vöðvarýrnun
• minnkaður vöxtur barna

Question 17

Hverjar eru aukaverkanir sykursteralyfja á húðina?

Answer 17

• húðþynning
• sár gróa illa
• marblettir

Question 18

Hverjar eru geðrænar aukaverkanir sykursteralyfja ?

Answer 18

• oflæti
• vellíðan
• vanlíðan
• geðsveiflur
• svefnleysi
• þunglyndi
• geðrof

Question 19

Hverjar eru aukaverkanir sykursteralyfja á fituvefi?

Answer 19

• aukin kviðfita
• buffalo hump
• moon face
• þyngdaraukning

Question 20

Hverjar eru aukaverkanir sykursteralyfja á augu?

Answer 20

• ský á augasteini
• gláka

Question 21

Hverjar eru aðrar aukaverkanir sykursteralyfja?

Answer 21

• hár bþ
• hækkaður bs
• aukin matarlyst
• bjúgur

Question 22

Hver er verkun bólgueyðandi stera?

Answer 22

Blokka verkun fosfólípasa-A2 sem og koma þannig í veg fyrir myndun arakídonsýru úr fosfólípíðum (í frumuhimnu). þannig verkar bólgueyðandi sterar skrefi ofar í keðjunni sem myndar bólgumiðla eins og t.d prostaglandin

Question 23

Hvernig steri er Prednisolone og hverjar eru ábendingar fyrir því?

Answer 23

Sykursteri

Ábendingar:
- Prednisolon er ætlað til meðferðar við sjúkdómum þegar bólgueyðandi- og ónæmisbælandi áhrif eru æskileg. þýðir í raun víðtækar ábendinar eins og við ofnæmi, astna, útbrotum, sem uppbótarmeðferð fyrir kortisól eða við öðrum bólgusjúkdómum

Question 24

Hver er meðferðarskammtur Prednisolone?

Answer 24

Frá 5-60mg
- allt eftir því hvað á að meðhöndla.
- oft stutt meðferð með háum skömmtum fyrst og svo trappað niður

Question 25

Hverjar eru algengar aukaverkanir Prednisolone?

Answer 25

• Sýkingar vegna ónæmisbælandi áhrifa sterans
• truflun á bs (sykursteri)
• í langtímameðferð: cushings einkenni (fita á miðbúk, moonface)
• árásagirni
• þunglyndi

Má líkja þessu við að vera í langvarandi fight-flight viðbragði

Question 26

Hvert er klínískt mikilvæg frábending Prednisolone?

Answer 26

sýkingar