week 3 - de visie van Koopmans – kritiek op het BVerfG Flashcards
(4 cards)
Wat zijn de algemene standpunten Koopmans?
- Het gehele Maastricht arrest van het BVerfG getuigt van veroudert denken
- Er is geen Europees volk (overeenkomst met het BVerfG)
- Echter, er zijn ook geen nationale volkeren, althans in de definitie van het volk zoals het BVerfG deze aangeeft. Dit volksbegrip is niet meer van deze tijd. We leven in een multiculturele samenleving en is helemaal geen relatieve homogeniteit meer (tegenstelling met het BVerfG)
Destructie en constructie van het Maastricht arrest
1) Loskoppeling van democratie en volkssoevereiniteit:
- Het volksbegrip dat het BVerfG hanteert is verouderd. Koopmans stelt dat de gedachte van volkeren belachelijk is. Er zijn geen volkeren, geen Europees volk én geen volkeren van de lidstaten. Art 20 lid 2 is dus ook geen nietszeggend artikel. Samehorigheid, gemeen-schappelijkheid en samenbinding zijn tegenwoordig ver te zoeken. EU en lidstaten zijn heterogeen.
We moeten democratie dus loskoppelen van volkssoevereiniteit, want er is geen volk meer als hoogste macht en indien we deze invulling van democratie blijven hanteren betekent dat dus ook dat er geen sprake meer is van een democratie. Elke poging om democratie te laten stoelen op de aanwezigheid van een volk is een mislukking. Politieke eenheden bestaan niet meer.
- Democratie moet opgevat worden als een deugdelijke procedure. De noodzaak vervalt dan om een Europees volk te vooronderstellen wil er sprake zijn van een democratie (tegenstelling BVerfG) Met deze opvatting is er dan dus ook geen democratisch tekort meer in de EU want het maakt helemaal niet uit dat er geen Europees volk is; dit is volgens Koopmans immers geen voorwaarde voor een democratie.
Niet een volk is essentieel om te spreken van een democratie maar de waarborging van een zuiver procedureel rechtsvormingsproces (transparantie etc.)
- Het Europarlement is dus wel een democratisch parlement: hoeder van een zuiver rechtsvormingsproces en het waarborgen van een deugdelijke procedure. Representatie van een Europees volk is volgens Koopmans dus niet nodig om te spreken van een democratie en het Europarlement als een democratische institutie. We hebben geen politieke representatie nodig in onze democratie (Koopmans stelt dus wel dat politieke representatie het vertegenwoordigen van een relatief homogeen volk is: overeenkomst met BVerfG)
Legaliteit (het volgen van een procedure) verschaft hier dus legitimiteit. (Tegenstelling BVerfG: legaliteit en legitimiteit vallen niet samen. Legitimiteit wordt niet verschaft door legaliteit maar door een volk als grondwetgever)
2) Ontkoppeling van recht en staatssoevereiniteit- ontkoppeling van de autonome rechtsorde van de staatsorde – bekritiseren van het primaat dat het BVerfG aan de staat toekent):
- We hebben geen Europees volk/politieke gemeenschap/politieke eenheid/ bondsstaat nodig boven de Europese instellingen om te kunnen spreken van een autonome rechtsorde (tegenstelling BVerfG: in een democratie kan een rechtsorde slechts autonoom zijn indien er een relatief homogeen volk is dat ten grondslag ligt aan deze rechtsorde- bondsstaat)
- De EU is in die zin Sui Generis: beroept zich niet op een Europees volk/politieke eenheid/ bondsstaat als voorwaarde van autonomie ( tegenstelling BVerfG)
- Erosie van de natiestaat: recht en staat hoeven niet aan elkaar gekoppeld te worden.
- Rechtspluralistische visie: staat is niet de enige bron van recht. Recht zonder bondsstaat en dus ook recht zonder volk
We hebben geen staatssoevereiniteit nodig om verder te gaan met de EU als autonome rechtsorde. We kunnen verder zonder politieke eenheid/politieke gemeenschap dat aan de EU ten grondslag ligt. Bondsstaat en statenverbond zijn niet de enige opties. De EU is een autonome rechtsorde zonder bondsstaat (Tegenstelling BVerfG) Bondsstaat met Europees volk als politieke eenheid ten grondslag is niet de enige manier om te kunnen spreken van een autonome rechtsorde
Wat de EU nodig heeft voor haar autonomie is:
1) rechtseenheid: Deze rechtseenheid wordt gerealiseerd door het verdrag als juridische constitutie en het HVJEU die via een volwaardige legaliteitscontrole de eenheid in de EU waarborgt. We hebben juridisch gezien een constitutie gezien de legaliteitscontrole van het HVJEU. Politiek gezien hebben we geen constitutie nodig. Een juridische constitutie is voldoende voor de EU als autonome rechtsorde (tegenstelling BVerfG: juridische constitutie vooronderstelt een politieke definitie. BVerfG heeft heel sterk beroep gedaan op de noodzaak van politieke opvatting van constitutie. Deze gedachte vervalt door de ontkoppeling van Koopmans. We hebben volgens Koopmans geen constitutie in politieke zin nodig om te kunnen spreken van een autonome rechtsorde)
2) Federalism as multi level governance: Checks and balances, le pouvoir arrete le pouvoir, meerdere bronnen van gezag, verschillende competenties op nationaal en EU-niveau, niet – hiërarchische samenwerkingsverbanden tussen machtscentra
Evaluatie op de standpunten van Koopmans
1) Kan er een democratie zijn die niet stoelt op volkssoevereiniteit, maar louter procedureel van aard is?
- ten eerste is er wel sprake van relatieve homogeniteit/ samenhorigheid: er is geen verzorgingsstaat zonder solidariteit. Men ontkomt er niet aan om een eenheid te vooronderstellen die als grondslag voor een rechtsorde dient. In een democratie heet deze eenheid een volk.
Kritiek BVerfG op ontkoppeling 1:
- Je ontkomt niet aan de notie van volk/ volkssoevereiniteit voor een democratie.
Ook de procedurele opvattingen van een democratie vooronderstellen de notie van een politieke eenheid. Uiteindelijk is alles, ieder criterium dat we hanteren voor een democratisch instituut, ook procedurele eisen terug te voeren op een gemeenschap en een geheel
- De meerderheidsregel: meerderheid en minderheid van wat: van een geheel. + Het feit dat wij ondanks faliekant tegengestelde opvattingen alsnog bereid zijn om ons aan de meerderheidsregel te onderwerpen laat zien dat we toch op een bepaalde manier een eenheid zijn en samenhorigheid hebben. Als Noord-Korea mee wilde doen zouden we ons namelijk hoogst waarschijnlijk niet willen onderwerpen aan de meerderheidsregel omdat we bang zijn dat zij dan misschien winnen en zij dus niet zoals ons zijn.
- Mensenrechten: Mensenrechten veronderstellen politieke eenheid/relatieve homogeniteit: wij allen denken dat de waarden van het individu onaantastbaar is. Mensenrechten vooronderstellen dus ook een inhoudelijke eenheid over de mening omtrent de menselijke waardigheid.
- Politieke representatie doet er wel toe in een democratie
Kijk naar Angela Merkel die zonder overleg met het Duitse volk vluchtelingen heeft binnengelaten en de onrust die daardoor is ontstaan: Duitsers willen als volk zijnde zelf bepaalde materiele maatstaven hanteren.
Kritiek BVerfG op ontkoppeling 2:
Koopmans beroept zich op federalism as multi-level governance voor een autonome rechtsorde en niet de staatsorde met een politieke eenheid. Echter. Koopmans beroept op federalism and levels of governance en checks and balances vooronderstelt ook een politieke eenheid/relatief homogeen volk. Checks and balances -> belang als geheel beschermen, volk als geheel beschermen -> manier om het volk als geheel te blijven koesteren en de minderheid in bescherming te nemen tegen de meerderheid -> geen checks and balances als er geen geheel is dat voorafgaat aan de checks and balances en door de checks and balances beschermd moet worden.
BVerfG wint het van Koopmans: je ontkomt niet aan de notie van een volk om te spreken van een democratie en om te spreken van een autonome rechtsorde.
Maccormick: De EU als commonwealth
- de EU is Sui generis: de EU is niet helemaal soeverein, want lidstaten blijven lidstaten en willen geen deelstaten worden. Anderzijds zijn de lidstaten ook niet meer helemaal soeverein, want de lidstaten hebben nou eenmaal soevereine rechten overgedragen aan de EU (tegenstelling BVerfG)
- Het begrippenkader van het BVerfG is inderdaad ouderwets: of statenverbond of bondsstaat, maar Koopmans heeft geen goed alternatief gegeven over wat nou dan wel precies de EU en haar lidstaten zijn: impasse.
- De EU is geen bondsstaat, maar Duitsland is ook geen bondsstaat in de zin van volkssoevereiniteit. De lidstaten en de EU zijn beide niet helemaal soeverein (Overeenkomst Koopmans)
- De EU en haar lidstaten zijn beide common wealths. – beide volkeren, al is het wel op een andere manier ( geen zero sum game) – sui generis
-> geen bondsstaten, maar ook geen statenverbond: uitweg.
-> beide autonoom met autonome bron van gelding
-> EU is politieke gemeenschap, niet in de vorm van een staat
Kenmerken van een commonwealth:
1) Group of people
2) Common good: gedeeld belang
3) institutionele vergelijking: Groep is bereid om institutioneel vorm te geven aan dit algemeen belang in de vorm van een constitutioneel arrangement (verdrag, constitutie, instituties die in het leven zijn geroepen ter behartiging gedeeld belang.)
Commonwealths kennen volkeren: Groep mensen die samen optrekt ter verwezenlijking van een gedeeld belang.
Lidstaten en EU hebben dus volkeren. (Tegenstelling Koopmans, tegenstelling BVerfG)
Eu is dus autonome rechtsorde, heeft eigen bron, eigen legitimiteit, politieke gemeenschap al dan niet in de vorm van een staat, democratische rechtsorde ( autonome rechtsorde losgekoppeld van staatsorde: overeenkomst Koopmans, wel tegenstelling tot BVerfG)
Lidstaten zijn ook autonome rechtsorde: eigen bron van gelding, eigen legitimiteit, eigen volkeren, eigen identiteit , democratische rechtsorde
-> Geen zero sum game: EU volk en volk lidstaten: nationaal recht en gemeenschapsrecht hebben beide eigen bron van gelding.
Europees volk wel ander soort volk dan volk van de lidstaten
Lidstaten: dikke notie van volk, sterk samenhorigheidsgevoel, etnisch volk, taal cultuur, geschiedenis etc. Thic sense of belongings
EU: zakelijkere notie van volk, voltrekken gemeenschappelijke markt, politiek burgerschap als notie volk, republikeinse volksopvatting, civic demos ( we hebben dus niet zon dikke notie van een volk nodig zoals in een natiestaat om te kunnen spreken van een volk
EU en lidstaten hebben dus beide volkeren: je ontkomt niet aan de gedachte van een volk als politieke eenheid wil er sprake zijn van democratie (overeenkomst BVerfG), echter, de invulling van het volk in de EU is wel anders dan de invulling in de lidstaten.
