Week 8 Flashcards

(6 cards)

1
Q

Wat zij het BVerfG ookalweer- artikel Grimm

A
  • Er is géén sprake van een Europees volk
  • Er kan daarom ook géén sprake zijn van een grondwet in Europese zin ( juridische definitie
  • vooronderstelt politieke definitie en anders kan er geen sprake zijn van een grondwet)
  • de EU is géén autonome rechtsorde, want dat wat autonoom is, is niet de rechtsorde, maar het volk waar de rechtsorde een uiting van is
  • de EU is een rechtsgemeenschap, economische gemeenschap , maar geen politieke gemeenschap
  • statenverbond: samenwerkingsverdrag tussen soevereine staten als heel van het verdrag en in die zin dus niet sui generis
  • politieke eenheid bestaat altijd voorafgaand aan de rechtsorde (dualistische visie)
  • de rechtsorde is een afbeelding van het al bestaande volk als politieke eenheid als grondslag van de rechtsorde ( afbeeldingstheorie), representaties zijn afhankelijk van het volk en voegen niets toe. Eenzijdige afhankelijkheid
  • Duitsland en Nl etc hebben constitutie in volwaardige zin van het volk, de constitutie heeft ook de politieke kant van de constitutie in de zin van dat het gegeven is door een volk als politieke eenheid als grondwetgever, maar EU heeft geen constitutie nu het de politieke zijde daarvan mist. De EU kent slechts een soort half constitutioneel handvest dat in elkaar is gezet door een rechter, en niet door het volk. (de legaliteit , maar geen legitimiteit; legitimiteit van de EU komt slechts indirect van de lidstaten af, wel legitimiteit en juridisch gezien de volwaardige legaliteitscontrole van HVJEU)
  • Volk dat al bestaat als pouvoir constituant, daarna pas de pouvoir constitue: volk regeert zichzelf: zorgt voor democratische legitimiteit in een rechtsorde (dan pas legitimiteit in een rechtsorde: als een rechtsorde politieke constitutie heeft, EU heeft dit niet wat geen volk en dus geen legitimiteit)
  • Eerst een volk, dan pas een constitutie dat de belangrijktse principes en de samenbinding van dat volk afbeeld/kopieert en de rechtsorde
  • Representaties, de grondwet en wetgeving, voegen niets toe aan het al bestaande volk
  • Rechtsorde is legitiem indien het een goede afspiegeling is van wat het volk als politieke eenheid samenbindt
  • In die zin zijn wetten algemeen te noemen: ze laten zien wat ons als geheel samenbindt.

Het is gelet op deze opvatting duidelijk waarom het BVerfG zon grote problemen heeft met het EU recht:

  • Het EU recht heeft nou eenmaal een constitutie sinds van Gend en Loos en Costa Enel, maar hoe kan er sprake zijn van een constitutie zonder dat er voorafgaand aan deze constitutie een Europees volk bestond dat zichzelf deze constitutie heeft gegeven en daarin de belangrijkste principes van hun samenbinding hebben neergelegd? Er kan toch geen legitimiteit zijn als er een constitutie bestaat die niet is gegeven door een voorafgaand aan die constitutie bestaande politieke eenheid?
    -> Alternatieve visie laat wel zien dat dit kan: Volk bestaat niet bij voorbaat voorafgaand aan de constitutie, deze wordt enkel voorondersteld We cannot say we, someone has to say we on behalf of the we. De grondwet, en nadere representaties, zoals rechterlijke uitspraken maken juist dat wij onszelf als volk zijn en maken ons dus een samenhorigheid. Het is dus ook mogelijk, en dat is wat met de EU is gebeurd, dat het Europese volk pas tot stand komt na de constitutie, juist door de constitutie.
    -De grondwetgever is altijd het volk ( volkssoevereiniteit) dat al bestaat als politieke eenheid en hoe kan het in EU verband dat de grondwet hierbij tot stand is gebracht door een rechter? Deze is toch helemaal geen vertegenwoordigend orgaan?
    -> Alternatieve visie laatzien dat dit kan: Ook de rechter is een vertegenwoordigend orgaan en houdt zich bezig met politieke representatie ( concretisering van het algemeen belang) door hogere normen toe te passen en te scheppen, en zo dus het volk/ab toe te passen en te scheppen, bij het scheppen van de lagere norm ( de representaties). Het is dus mede de rechter die invulling geeft aan de constitutie en in die zin pouvoir constituant is, en dus bijdraagt aan het scheppen van een volk.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Het ontstaan van het Europese volk- Er is een Europees volk aanwezig, welke is ontstaan via politieke representatie in de alternatieve visie

A

-> Dit gebeurt via de teleologische interpretatie van het HVJEU: iets is middel om doel (gemeenschappelijke markt te bereiken) , rechtstreekser werking noodzakelijk middel tot het bereiken van de interne markt (doel)

Van Gend en Loos- direct effect- rechtstreekse werking
Instellen van gemeenschappelijke markt/ Algemeen belang in EU/ politieke identiteit EU: marktburgers -> rechtstreekse werking/ het verdrag als meer zien dan een normaal internationaal verdrag dat geldt tussen de verdragsluitende partijen maar een verdrag waarbij ook de burgers rechten en plichten ontlenen uit het verdrag- meer dan alleen pacta sund servanda.

Rechtstreekse werking is een briljante strategie om de gemeenschappelijke markt te bevorderen
Hoe formuleert het HVJEU deze rechtstreekse werking in haar teleologische interpretatie
-Rechtstreekse werking is een implicatie van het verdrag/was al gelegen in het verdrag/ was al gelegen in het AB van de EU/ EU burgers hadden dus al de politieke identiteit als marktburgers. Dit is in het verleden al afgesproken. In het verleden is afgesproken dat het instellen van de gem markt/ het algemeen belang van de EU: het gemeenschappelijke van de gemeenschappelijke markt EU sterkt tot rechtstreekse werking waardoor de EU politieke identiteit van marktburgers is gaan bestaan en ik expliciet dat nu alleen maar. Dit was er al.

——————————————- > Toepassingsaspect Kelsen: Ik pas de betekenis die al is gelegen in de hogere norm/ het algemeen belang: de gemeenschappelijke markt toe in van Gend en Loos en daarmee kom ik tot rechtstreekse werking. Ik voeg hiermee niks toe aan het AB/verdrag/ de politieke identiteit in de EU. Ik expliceer slechts wat er al is. Ik doe dus niks geks. Ik doe gewoon waartoe ik bevoegd ben, ik pas enkel het het AB: gem markt toe daarvan is rechtstreekse werking. Ik ben slechts een geconstitueerde macht, ik pas alleen het verdrag/AB toe, en vertegenwoordiger van een al bestaand volk/ en al bestaande politieke identiteit van marktburgers op basis van een al bestaand algemeen belang. Ik schep geen nieuwe identiteit. Ik schep geen nieuwe samenbinding. Ik ben geen politiek orgaan. Het algemeen belang/ gemeenschappelijke markt bestond al voorafgaand aan mijn uitspraak en voorafgaand behoorde al tot het algemeen belang van de EU/ het instellen van de gemeenschappelijke markt dat dit zou strekken tot rechtstreekse werking. En EU-burgers hebben dus altijd al de politieke identiteit van marktburgers gehad. Ik expliceer alleen wat er al was.
Echter, de cirkelredenering laat zien dat het niet Kelsen is die gelijk heeft in zijn analyse, maar de alternatieve visie: Scholten, illustreert het beste wat hier nu gaande is met deze teleologische interpretatie

De cirkelredenering: laat zien dat Scholten gelijk heeft met zijn alternatieve visie

Hoe het HVJEU het brengt
->
Uitgangspunt/premisse: Het doel van het EEG-verdrag is het instellen van de gemeenschappelijke markt

Conclusie: we moeten het verdrag zien als meer dan een normaal internationaal verdrag welke slechts verplichtingen schept tussen de verdragsluitende mogendheden/ rechtstreekse werking.

Dit is echter een cirkelredenering: Het kan ook omgedraaid worden
Uitgangspunt/premisse: Rechtstreekse werking/ het verdrag zien als meer dan enkel een overeenkomst tussen de verdragsluitende mogendheden
Conclusie: Instellen van gemeenschappelijke markt.

Dit laat zien dat het HVJEU met haar teleologische interpretatie niet alleen toepast wat er al was, maar dat het mede door rechtstreekse werking in te stellen, zij de gemeenschappelijke markt juist schept. Wat het HVJEU hier dus doet is mede de betekenis van de gemeenschappelijke markt/ ab / scheppen en is dus het algemeen belang aan het concretiseren in plaats van dit alleen toe te passen, laat de cirkelredenering zien. En in die zin past het HVJEU niet alleen het algemeen belang in EU (instellen gemeenschappelijke markt) en de politieke identiteit van marktburgers die daarmee gepaard gaat toe, maar schept zij mede het algemeen belang in de EU (wat is de gemeenschappelijkheid van de gemeenschappelijke markt) en schept zij zo dus samenbinding en politieke identiteit in de zin van marktburgers.
-> Zij handelen overeenkomstig de analyse van scholten- de alternatieve visie op politieke representatie

EG vedrag/ gemeenschappelijke markt/ AB en de politieke identiteit van marktburgers die daarmee gepaard gaat -> rechtstreekse werking ( pijler 1): toepassen hogere norm bij scheppen van de lagere – verdrag moet uiteraard een plausibule lectuur zijn voor rechtstreekse werking en het verdrag liet de mogelijkheid tot het instellen van rechtstreekse werking open. En rechtstreekse werking moet passen binnen de vooronderstelde politieke identiteit van marktburgers. (politieke eenheid wordt voorondersteld in verdrag van Rome; daar is vervolgens het gemeenschapsrecht en uiting van)

Rechtstreekse werking/van Gend en Loos -> EG-verdrag/ wat is gemeenschappelijke aan gemeenschappelijke markt/ AB -> en schept zo dus politieke identiteit in EU in de zin van marktburgers( pijler 2: door rechtstreekse werking in te stellen en is in van Gend en Loos geeft het HVJEU mede betekenis aan de gemeenschappelijke markt/ EG verdrag/ AB in EU door te bepalen wat het gemeenschappelijke is aan de gemeenschappelijke markt en zo schept het HVJEU dus het algemeen belang van de EU en dus de politieke identiteit/ hetgeen de Europese individuen samenbindt: marktburgers: vooronderstelde politieke eenheid in verdrag van Rome krijgt nu pas echt invulling: politieke eenheid in de zin van marktburgers: groep burgers die samen optrekt ter realisatie van de gemeenschappelijke markt. )

De cirkelredenering laat dus zien dat het argument van het HVJEU bullshit is:
Wat HVJEU zegt te doen met haar teleologische interpretatie
Rechtstreekse werking is een noodzakelijke voorwaarde voor het instellen van de gemeenschappelijke markt. Wie gemeenschappelijke markt zegt, zegt rechtstreekse werking. In het verleden is afgesproken dat de gemeenschappelijke markt/ het AB van Europa ertoe sterkt om het verdrag meer te zien dan een overeenkomst tussen de verdragsluitende partijen en dat de politieke identiteit van EU burgers dus een van marktburgers is. Ik heb alleen dit nadrukkelijk geëxpliceerd maar dit is al aanwezig in het verdrag (komt neer op wat Kelsen zegt). Ik doe dus niks geks. Ik was mijn handen in onschuld, ik ben geen politiek orgaan: ik expliceer alleen wat er al was, ik schep niets nieuws en in die zin ben ik dus slechts pouvoir constitué en vertegenwoordiger van een al bestaand volk/ bestaande politieke identiteit. Dit is in het verleden al afgesproken, maar daar hebben wij nu helaas geen toegang meer toe ( Marleu-Ponty: verleden dat nooit een heden was), maar dit is altijd al het algemeen belang van EU geweest en het EU volk heeft altijd al een samenbinding gehad op grond van marktburgerschap en daar leidt ik nu die rechtstreekse werking uit af.

Wat de HVJEU daadwerkelijk doet met haar teleologische interpretatie : paradoxale tijdsstructuur
-> vanuit het heden een betekenis projecteren naar het verleden, omwille van de toekomst.
Wat de cirkelredenering laat zien is dat Scholten gelijk heeft in zijn analyse. De cirkelredenering laat zien dat het HVJEU ook met zijn uitspraak mede de gemeenschappelijke markt / AB schept en dat dit dus niet al was afgesproken. Dat in die zin dus het HVJEU ook de politieke identiteit betekenis geeft en schept: schept daadwerkelijk identiteit als marktburger. Het HVJEU schept een nieuwe betekenis, maar zij zegt achteraf dat deze er al was en dat zij dus niets anders gedaan hebben dan toepassen van de hogere norm bij het scheppen van de lageren, toegepast hebben wat er al in het EG verdrag en het algemeen belang van EU besloten lag en in die zin slechts pouvoir constitue zijn en vertegenwoordiger zijn van een al bestaand volk/ al bestaande politieke eenheid van marktburgers. Terwijl dus in de werkelijkheid zij mede invulling hebben gegeven aan wat het gemeenschappelijke is aan de gemeenschappelijke markt via van Gend en Loos, zo dus aan politieke representatie hebben gedaan en het volk in Europa hebben geïdentificeerd in de zin van marktburgers.

Scholten: Het recht is er, doch het moet gevonden worden, in de vondst zit het nieuwe
—————- -> indirect te herleiden tot: het volk is er, doch het moet gevonden worden, in de vondst zit het nieuwe.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Waagstuk HVJEU

A

Wat het hof hier dus daadwerkelijk doet is niet alleen de gemeenschappelijke markt/ algemeen belang / identiteit als marktburgers toepassen bij het instellen van rechtstreekse werking, dit was helemaal nog niet afgesproken ,maar via rechtstreekse werking in van Gend en loos geeft zij juist invulling aan het algemeen belang in EU: wat is de gemeenschappelijkheid van de gemeenschappelijke markt

-> De rechter doet hier dus aan politieke representatie, werpt zich op als vertegenwoordiger van een Europees volk
-> De rechter maakt van het EG-verdrag een grondwet: pouvoir constituant
-> De rechter geeft invulling het algemeen belang en schept zoiets als een Europees volk / Europese politieke identiteit. Meer specifiek in de zin van marktburgerschap

Vooronderstellen AB/GEM markt/ identiteit marktburgers Rechtstreekse werking
Rechtstreekse werking -> Gem markt/ AB/ identiteit EU volk als zijnde marktburgers.

Het HVJEU handelt hier onbevoegd! Dit kan helemaal niet binnen een democratie. De rechter is immers slechts pouvoir constitué. Het volk is de pouvoir constituant en deze bestaat immers ookal voorafgaand aan de grondwet.

Echter, doordat de lidstaten rechtstreekse werking en voorrang hebben aanvaard in hun aqquis commanutaire en dit hebben aanvaard en dus hebben opgenomen, hun schouders eronder hebben gezet, lijkt het achteraf gezien alsof het HVJEU enkel heeft toegepast wat er al was en dus niet pouvoir constituant is, maar slechts pouvoir constitué en dat dus het EG verdrag inderdaad al een grondwet was voorafgaand aan de uitspraak en de politieke identiteit van de EU ( marktburgerschap) er inderdaad al was voorafgaand aan de uitspraak.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

De paradox van politieke representatie/ de paradox van constituerende macht

A

We weten inmiddels dat één volk voorafgaand aan de rechtsorde niet bestaat. Dit was juist een zwak punt aan de zijde van het BverfG toen zij het Maastricht arrest wees. De politieke eenheid en samenhorigheid van een volk is niet bij voorbaat gegeven. Er bestaat juist een wederzijdse afhankelijkheidsrelatie tussen het volk en de rechtsorde. We kunnen dit samenvatten in : we cannot say we, someone has to say we. Een groep mensen kan niet op voorhand ‘wij’ zeggen en zich als een eenheid begrijpen. Het zijn juist de representaties die maken dat iets een volk wordt en dat wij daadwerkelijk gaan zien wat hetgeen is dat ons samenbindt. Natuurlijk vooronderstel je een volk om te kunnen representeren ( preambule verdrag van Rome), maar het zijn uiteindelijk de representaties ( Voornamelijk van Gend en Loos en Costa enel door het HVJEU) die maken dat het collectief zich daadwerkelijk als een politieke eenheid gaat zien. = de alternatieve visie op politieke representatie.

Vooronderstellen politieke identiteit als marktburgers / gemeenschappelijke markt -> Rechtstreekse werking
Maar door dit te vooronderstellen:
Rechtstreekse werking -> politieke identiteit als marktburgers/ gemeenschappelijke markt

Echter, de alternatieve visie op politieke representatie identificeert een paradox. De alternatieve visie legt dus bloot dat er slechts een voorondersteld volk bestaat binnen de representaties en dat dit dus telkens moet worden bewezen in veranderde context door de representaties. In die zin articuleren de representaties ( bijvoorbeeld het HVJEU in van Gend en Loos) telkens in veranderde context wat het algemeen belang is en dus hetgeen dat ons samenbindt en in die zin zijn zij de pouvoir constituant van een nieuw volk. Machten kunnen dus fungeren als pouvoir constituant en een nieuw volk scheppen, zo blijkt uit de alternatieve visie en het feit dat de politieke eenheid voorafgaand aan representaties slechts voorondersteld is en dus telkens door de handelingen van overheidswege in veranderde context bevestigd en opnieuw gearticuleerd moet worden. Echter, in een democratie ligt dit uiteraard buiten de bevoegdheden van bijvoorbeeld een rechter. In een democratie wordt het volk dat al bestaat als politieke eenheid gezien als pouvoir constituant. De machten bevinden zich hiermee op een waagstuk. Een macht is altijd pouvoir constituant en schept een nieuw volk omdat zij telkens een bijdrage levert met haar representaties aan wat in veranderde context de vooronderstelde eenheid samenbindt door telkens met haar representaties in veranderde context mede betekenis te geven aan het algemeen belang, maar zij kan alleen succesvol pouvoir constituant zijn en een nieuw volk scheppen indien de representaties succesvol waren en inderdaad een bijdrage hebben geleverd aan dat wij ons als een collectief zien. Dan lijkt het namelijk achteraf alsof de macht, in dit geval het HVJEU, met zijn representaties niets heeft toegevoegd, maar slechts heeft gearticuleerd en heeft toegepast wat er al was en in die zin geen pouvoir constiuant was maar slechts pouvoir constitue en een vertegenwoordiger van een al bestaand volk en in die zin achteraf gezien dus intra viris heeft gehandeld.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

We zien hier dus duidelijk hoe het volk van EU tot stand is gekomen.

A
  • Preambule verdrag van Rome: we vooronderstellen een volk, in HVJEU Van Gend en Loos wordt dit volk voorondersteld als marktburgers, en daar wordt rechtstreekse werking uit afgeleid
    Echter, door rechtstreekse werking wordt er daadwerkelijk pas invulling gegeven aan het algemeen belang en worden wij pas echt tot marktburgerss gemaakt en wordt er dus pas daadwerkelijk een politieke eenheid in de EU in de zin van marktburgers geschapen
    Het volk is er, doch het moet gevonden worden, in de vondst zit het nieuwe ( Scholten)

-> EU volk in de zin van marktburgers, tot stand gebracht door het HVJEU in Van Gend en Loos
-> Constitutioneel handvest, tot stand gebracht door HVJEU in Van Gend en Loos en costa Enel
—- ->volk bestaat dus niet voorafgaand aan de rechtsorde, we cannot say we, we vooronderstellen slechts een volk om uiting te geven aan onze representaties, maar moeten dit telkens in veranderde context bewijzen en benadrukken. Daadwerkelijk zijn het de representaties, waaronder dus bijvoorbeeld de grondwet of een rechterlijke uitspraak, die maken dat wij ons daadwerkelijk tot een eenheid gaan zien en dus een volk gaan vormen.
-> Alternatieve visie laat zien dat dit kan. Het zijn de representaties die een volk scheppen, een rechter is tevens vertegenwoordigend orgaan ( doet aan articulatie van het algemeen belang en dus aan politieke representatie) en kan dus fungeren als pouvoir constituant en in naam van een volk een grondwet tot stand brengen. Het volk hoeft niet voorafgaand te bestaan aan de rechtsorde. Dit is slechts voorondersteld en het is de rechtsorde die juist telkens het belang in veranderde context articuleert en op die manier dus telkens de politieke identiteit van het vooronderstelde volk daadwerkelijk schept.

-> Wel paradox: de rechter kan alleen een nieuw volk scheppen en fungeren als pouvoir constitué en dus in een democratie ultra vires handelen, als achteraf blijkt dat iedereen deze uitnodiging heeft aanvaard en de rechter uiteindelijk dus achteraf gezien intra viris heeft gehandeld, slechts pouvoir constitué was en vertegenwoordiger was van een al bestaand volk.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Europees volk identiteit als marktburgers door HVJEU na van Gend en Loos

A

Van Gend en Loos heeft in de EU een Europees volk geschapen en wel in de zin van marktburgers.
Voor van Gend en Loos waren de EU burger slechts economische actoren die gebruik maakten van de vier vrijheden. Daar bleef het bij. De lidstaten moesten faciliteren dat de burgers gebruik konden maken van die vrijheden.
Na van Gend en Loos werd de prejudiciële procedure voor burgers ingevoerd. De burgers in de EU konden nu dus kwesties aan de rechter voorleggen en mede bepalen wat de gemeenschappelijkheid van de gemeenschappelijke markt is en wat dus het algemeen belang is in de EU en doen dus aan politieke representatie en stellen zo dus vast wat hetgeen is wat hun als EU burgers samenbindt: Minimaal niveau van collectieve wetgeving in EU door EU volk als marktburgers- autonome rechtsorde.

Er ontstond dus een reflexieve houding/politieke reflexiviteit: Burgers in de EU bepalen mee wat het algemeen belang van de EU is en wat de gemeenschappelijkheid van de gemeenschappelijke markt is: typerend voor een politieke gemeenschap.

EU burgers zijn na van Gend en Loos echt marktburgers geworden en er is een civic demos ontstaan: de EU is een commonwealth met een civic demos: een groep mensen dat samen optrekt ten behoeve van een gemeenschappelijk belang: het bepalen van de gemeenschappelijke markt. Burgers doen daarvan af van gend en Loos immers ook aan mee.

-> Wederzijdse afhankelijkheid tussen volk en rechtsorde, er bestaat geen volk voorafgaand aan de rechtsorde en aan de representaties. We vooronderstellen een volk als marktburgers in dit geval, maar het zijn de representaties die daadwerkelijk het volk als marktburgers in dit geval scheppen> EU volk is tot stand gekomen via de alternatieve visie op politieke representatie.
Dus het ontstaan van het Europese volk
-> Niet voorafgaand aan Grondwet en representaties zoals BverfG en Grimm stellen
-> Juist door de grondwet en door de representaties ontstaan
-> 2 pijlers

1) Europees volk als marktburgers vooronderstelt/ voorondersteld dat AB in EU strekte tot rechtstreekse werking en dus marktburgerschap  Van Gend en Loos – dit is wat het HVJEU zegt dat het gedaan heeft: pouvoir constitué, vertegenwoordiger van al bestaand volk als martkburgers.
Maar door dat te vooronderstellen  betekenis projecteren naar het verleden en:

2) Van Gend en Loos daadwerkelijk politieke identiteit/ EU volk in de zin van martkburgers geschapen
-> laat cirkelredenering zien
-> HVJEU als pouvoir constituant van een nieuw volk, volk van een commonwealth: civic demos, martkburgers, maar achteraf doordat lidstaten deze opvatting aanvaard hebben in accuis communataire lijkt het alsof de HVJEU slechts pouvoir constitué was, alsof het EG verdrag altijd al het karakter van een grondwet heeft gehad, dat er altijd al een politieke identiteit als marktburgers in de EU heeft gelegen en dat de HVJEU dus intra viris heeft gehandeld en slechts pouvoir constitué was en vertegenwoordiger van een al bestaand volk.

Eindstand
- Eu is commonwealth: sui generis
- EU volk in de zin van martkburgers: civic demos: groep burgers die samen optrekt ter realisatie van algemeen belang: gemeenschappelijke markt
- Geschapen door HVJEU in Van Gend en loos: reflexieve houding na prejudiciele procedure
- Geen dikke notie van volk in natiestaat, maar wel volk
- Niet voorafgegaan aan de R.O GW, maar juist door de R.O/GW geschapen.
- Volk vooronderstelt in verdrag van Rome preambule ( pijler 1), daadwerkelijk met het gemeenschapsrecht (HVJEU van Gend en Loos, 3 TFEU) het volk als politieke eenheid laten bestaan. – We cannot say we, someone has to say we

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly