Bản chất pháp luật Flashcards
(17 cards)
Bản chất của PL
- Pháp luật là một hiện tượng vừa mang tính giai cấp vừa mang tính xã hội.
- Bản chất của pháp luật do cơ sở kinh tế xã hội và những điều kiện tồn tại, phát triển của nó quy định.
Tính giai cấp của pháp luật thể hiện ở chỗ
Pháp luật là sự thể hiện ý chí của gia cấp thống trị/ lực lượng cầm quyền trong xã hội, là công cụ điều chỉnh quan hệ giữa các giai cấp, các lực lượng trong xã hội theo chiều hướng bảo vệ lợi ích, bảo vệ quyền và địa vị thống trị của lực lượng này. Nói cách khác, ý chí của lực lượng cầm quyền được nâng lên thành pháp luật.
Nguyên nhân - tính giai cấp
- Do chiếm ưu thế về mọi mặt trong xã hội, giai cấp thống trị thông qua nhà nước tìm mọi cách đặt ra các quy phạm pháp luật có lợi cho giai cấp mình. Thông qua nhà nước ý chí của giai cấp thống trị được thể hiện tập trung, thống nhất hợp pháp hoá thành ý chí nhà nước. Ý chí đó được cụ thể hoá thành các quy tắc xử sự cụ thể do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền của nhà nước ban hành hoặc thừa nhận. Nhờ có sức mạnh của nhà nước bảo đảm, những quy tắc xử sự đó trở thành bắt buộc với mọi thành viên trong xã hội. Dưới góc độ này, pháp luật thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích cho giai cấp thống trị hay lực lượng cầm quyền trong xã hội.
- Pháp luật điều chỉnh về mặt giai cấp các quan hệ xã hội, hướng dẫn các quan hệ xã hội phát triển theo một “trật tự” phù hợp với ý chí của giai cấp thống trị, nhằm bảo vệ lợi ích và củng cố địa vị của giai cấp thống trị. Vì vậy, trong pháp luật có nhiều quy định thể hiện tính giai cấp của nó như: quy định thừa nhận và bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền thống trị về chính trị và tư tưởng của giai cấp thống trị…
Tính xã hội của pháp luật thể hiện ở chỗ
Pháp luật là sự thể hiên ý chí chung của cả xã hội, là công cụ điều chỉnh các quan hệ xã hội, nhằm thiết lập và giữ gìn trật tự xã hội, bảo vệ lợi ích chung của cả cộng đồng, vì sự phát triển chung của cả xã hội.
Tính xã hội
- Pháp luật là quy tắc ứng xử của con người, là phép đối nhân, xử thế trong quan hệ giữa người với người trong đời sống hàng ngày. Pháp luật xuất hiện là do yêu cầu, đòi hỏi của đời sống cộng đồng, để điều chỉnh hành vi con người, điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. Pháp luật là sự mô hình hóa những nhu cầu khách quan, phổ biến trong xã hội. Xã hội, thông qua nhà nước, ghi nhận những cách xử sự hợp lý, khách quan, phổ biến nghĩa là những cách xử sự được cộng đồng chấp nhận, phù hợp với lợi ích và yêu cầu của cộng đồng.
- Pháp luật là công cụ cơ bản để tổ chức và quản lý đời sống cộng đồng nhằm thiết lập, củng cố và bảo vệ trật tự xã hội trên các lĩnh vực của đời sống. Pháp luật là phương tiện để thực hiện những mục đích chung, bảo vệ những lợi ích chung, lợi ích của quốc gia, dân tộc, vì sự tồn tại và phát triển của toàn xã hội. Dưới góc độ này, pháp luật là những chuẩn mực chung của xã hội, thể hiện ý chí và phản ánh lợi ích chung của toàn xã hội.
- Pháp luật là phương tiện để giải quyết khía cạnh “xã hội” của đời sống xã hội như phòng chống và khắc phục hậu quả chiến tranh, thiên tai, phòng chống dịch bệnh, hỗ trợ người lang thang, cơ nhỡ… Nói cách khác, pháp luật luôn hàm chứa các giá trị xã hội phổ biến, thuộc về con người. Pháp luật luôn phản ánh điều kiện kinh tế, xã hội, những quan niệm đạo đức truyền thống tốt đẹp, thuần phong, mỹ tục… của dân tộc.
Pháp luật Việt Nam được xây dựng trên
+ Cơ sở kinh tế: các quan hệ sản xuất gắn với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo
+ Cơ sở xã hội: liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức
+ Cơ sở tư tưởng: Chủ nghĩa Mac-Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh
- Tính xã hội là thuộc tính nổi bật của pháp luật Việt Nam hiện nay
+ Pháp luật không chỉ là quy tắc ứng xử của mọi tổ chức và cá nhân trong các lĩnh vực của đời sống xã hội mà còn là cơ sở quan trọng để đảm bảo an ninh, an toàn cho mỗi người, đảm bảo ổn định, trật tự xã hội.
+ Pháp luật là phương tiện quan trọng nhất, có hiệu quả nhất để tổ chức và quản lý hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội vì một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.
+ Pháp luật là phương tiện để liên kết mọi tầng lớp dân cư, hợp lực, chung lòng, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc bảo vệ chủ quyền quốc gia và các lợi ích quốc gia khác.
+ Pháp luật là công cụ để nhà nước và xã hội thực hiện chính sách uống nước nhớ nguồn, đền ơn, đáp nghĩa, quan tâm, chăm lo cho những người ở vị thế yếu như người già, trẻ em, người khuyết tật, người lang thang, cơ nhỡ, thực hiện việc xoá đói, giảm nghèo, hỗ trợ người bị thất nghiệp, hướng đến việc bảo hiểm y tế và bảo hiểm xã hội toàn dân…
+ Pháp luật không đơn thuần là sản phẩm “độc quyền” của nhà nước mà đó là sự kết tinh những giá trị cao quý trong xã hội, dựa trên nền tảng dân chủ, nhân đạo, nhân văn, lương tri và tình người.
- Pháp luật Việt Nam vẫn thể hiện tính giai cấp.
+ Xã hội Việt Nam hiện nay tồn tại nhiều giai tầng với những mục tiêu và lợi ích mặc dù không đối lập nhưng vẫn hàm chứa sự khác biệt nhất định. Bởi vậy, cho dù thế nào thì pháp luật vẫn phải thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích cho các giai tầng đó.
+ Mặt khác, các thế lực thù địch, phản động vẫn nuôi dưỡng âm mưu chống phá nhà nước, chống phá chế độ một cách lâu dài, dai dẳng. Trong điều kiện đó, pháp luật là công cụ tốt nhất để bảo vệ nhà nước, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền lợi của nhân dân lao động.
Bản chất của pháp luật Việt Nam còn thể hiện quan các đặc điểm
- PL của thời kì quá độ đi lên CNXH
- PL là cơ sở, hành lang pháp lý cho sự vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN
- PL thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của nhân dân
- PL là sự thể chế hoá chủ trương, chính sách của ĐCSVN
- PL xác lập cơ sở pháp lí cho việc xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân
- PL được xây dựng trên nền tảng đạo đức, truyền thống tốt đẹp, những thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam
- PL đang trong quá trình hoàn thiện và phát triển
- PL chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các yếu tố quốc tế
Một là, pháp luật Việt Nam hiện nay là pháp luật thuộc thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Đó là thời kì có sự đấu tranh phức tạp giữa cái cũ và cái mới, diễn ra khá lâu dài với nhiều bước phát triển, nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã hội đan xen. Hiện nay, đất nước ta đã ra khỏi tình trạng nước nghèo, kém phát triển, đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Điều kiện kinh tế xã hội đó chi phối mạnh mẽ pháp luật nước ta hiện nay.
Hai là, pháp luật là cơ sở, hành lang pháp lý cho sự vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Pháp luật thừa nhận sự tồn tại của nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế; xác lập địa vị pháp lý cho các loại hình doanh nghiệp; thừa nhận và bảo vệ quyền tự do kinh doanh; phát triển đồng bộ các loại thị trường; tôn trọng quy luật cung cầu; bảo đảm tự do cạnh tranh, chống độc quyền, chống gian lận trong sản xuất và phân phối, bảo vệ quyền lợi của nhà sản xuất, người tiêu dùng… Tuy nhiên, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta còn khá mới mẻ, nhiều vấn đề còn đang trong quá trình tìm tòi. Chính vì vậy, hệ thống thể chế pháp lý cho sự tồn tại và vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đang được từng bước xác lập và hoàn thiện.
Ba là, pháp luật thể hiện ý chí và bảo vệ lợi ích của nhân dân, đó là hệ thống pháp luật của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân mà nền tảng là giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.
Chính vì vậy, pháp luật của ta là pháp luật thực sự dân chủ vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chù rộng rãi của nhân dân lao động.
Bốn là, pháp luật là sự thể chế hóa chủ trương, đường lối chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hiến pháp đã xác lập vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với nhà nước và xã hội. Để thực hiện sự lãnh đạo của mình, Đảng đề ra chủ trương, đường lối chính sách về phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng… Trên cơ sở đó, Nhà nước thể chế hóa thành pháp luật, tổ chức thực hiện và bảo vệ pháp luật, làm cho đường lối của Đảng đi vào đời sống, thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển.
Năm là, pháp luật xác lập cơ sở pháp lý cho việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
Định hướng xây dựng nhà nước pháp quyền ở nước ta đã được ghi nhận trong Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001). Trong công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền, pháp luật giữ vị trí rất quan trọng. Pháp luật quy định quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; thừa nhận, bảo đảm và bảo vệ các quyền con người, quyền công dân; quy định việc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, xác lập cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước; củng cố và mở rộng dân chủ xã hội; giáo dục ý thức tôn trọng pháp luật, xây dựng lối sống theo pháp luật trong xã hội…
Sáu là, pháp luật được xây dựng trên nền tảng đạo đức, truyền thống tốt đẹp, những thuần phong mỹ tục của dân tộc Việt Nam.
Đó là lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo, sự vị tha, tinh thần tập thể, không chấp nhận chủ nghĩa cá nhân cực đoan, tinh thần đoàn kết, đạo lý uống nước nhớ nguồn, tinh thần tương thân tương ái, đùm bọc sẻ chia, đề cao các giá trị gia đình, tôn trọng người già, coi trọng việc học hành, tinh thần tôn sư trọng đạo, cần cù, tiết kiệm…
Bảy là, pháp luật đang trong quá trình phát triển, hoàn thiện.
Công cuộc đổi mới đất nước càng trở nên toàn diện và đi vào chiều sâu càng đòi hỏi sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật. Sự phát triển trên nhiều mặt của đời sống xã hội làm cho phạm vi điều chỉnh của pháp luật ngày càng mở rộng. Các quan hệ kinh tế xã hội vận động, biến đổi nhanh chóng đòi hỏi hệ thống pháp luật phải được bổ sung, sửa đổi thường xuyên, đáp ứng kịp thời yêu cầu của cuộc sống.
Tám là, pháp luật chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của yếu tố quốc tế.
Hiện nay, Việt Nam đang tham gia sâu rộng vào quá trình hợp tác, hội nhập quốc tế, giao lưu quốc tế về kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học kĩ thuật… ngày càng rộng, sự ảnh hưởng của truyền thông quốc tế ngày càng lớn. Những yếu tố đó có tác động mạnh mẽ đến pháp luật nước ta, đòi hỏi các quy định pháp luật Việt Nam phải phù hợp với những chuẩn mực chung của các nước trong khu vực cũng như trên thế giới.
