Chức năng nhà nước Flashcards
(18 cards)
Chức năng nhà nước
Chức năng nhà nước là những mặt hoạt động cơ bản của nhà nước, phù hợp với bản chất, mục đích, nhiệm vụ của nhà nước và được xác định bởi điều kiện kinh tế xã hội của đất nước trong những giai đoạn phát triển của nó.
Chức năng nhà nước phụ thuộc vào
- Chức năng của nhà nước trước hết phụ thuộc vào điều kiện kinh tế xã hội cụ thể của đất nước trong từng thời kì phát triển của nó. Thực tế cho thấy, nhà nước phải làm gì, làm như thế nào, điều đó phụ thuộc rất lớn vào điều kiện hoàn cảnh cụ thể của đất nước, vì vậy, các nhà nước khác nhau có thể có chức năng khác nhau. Trong một nhà nước cụ thể, trong các giai đoạn phát triển khác nhau, số lượng chức năng, tầm quan trọng của mỗi chức năng, nội dung, cách thức thực hiện từng chức năng cũng có thể khác nhau.
- Chức năng của nhà nước cũng phụ thuộc vào bản chất, mục tiêu, nhiệm vụ của nhà nước. Tuy nhiên, chức năng của nhà nước cũng là sự thể hiện bản chất của nhà nước, thông qua những hoạt động của nhà nước, bản chất của nhà nước được thể hiện một cách đầy đủ, rõ nét nhất.
Hình thức thực hiện chức năng nhà nước
Chức năng nhà nước được thực hiện thông qua các hình thức cơ bản là: xây dựng pháp luật, tổ chức thực hiện pháp luật, bảo vệ pháp luật.
+ Thông qua hoạt động xây dựng pháp luật, hệ thống pháp luật được từng bước hình thành và hoàn thiện. Khi thực hiện các chức năng nhà nước ở từng lĩnh vực khác nhau, cần thiết phải có quy định chung, thống nhất để đảm bảo cho các mặt hoạt động của nhà nước được đồng bộ, nhịp nhàng và hiệu quả trên cả nước.
+ Pháp luật sau khi được ban hành nó thường không thể tự đi vào đời sống. Trong nhiều trường hợp, các cá nhân, tổ chức trong xã hội không tự thực hiện được các quy định trong hệ thống pháp luật. Vì vậy, nhà nước phải tiến hành các hoạt động cần thiết nhằm tổ chức cho các chủ thể trong xã hội thực hiện các quy định trong pháp luật, chẳng hạn, nhà nước tiến hành phổ biến pháp luật cho người dân, giải thích, tuyên truyền, động viên, khuyến khích tính tích cực của họ, tháo gỡ những khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện các quy định của pháp luật…
+ Trong quá trình thực hiện pháp luật, vì những lý do khác nhau, việc vi phạm pháp luật là khó tránh khỏi. Khi đó, nhà nước phải thực hiện các hoạt động nhằm xử lý người vi phạm, giáo dục cải tạo họ cũng như răn đe phòng ngừa chung nhằm bảo đảm tính tôn nghiêm của pháp luật, bảo đảm các yêu cầu của nhà nước được thực hiện một cách nghiêm chỉnh, triệt để, chính xác.
Phương pháp thực hiện chức năng nhà nước
Để thực hiện chức năng nhà nước, có hai phương pháp cơ bản là giáo dục, thuyết phục và cưỡng chế:
+ Giáo dục, thuyết phục là việc nhà nước sử dụng các biện pháp tác động lên ý thức con người, làm cho họ biết, hiểu, tự giác, chủ động, tích cực thực hiện các yêu cầu, đòi hỏi của nhà nước.
+ Cưỡng chế là việc nhà nước bắt buộc các cá nhân, tổ chức trong xã hội phải thực hiện nghiêm chỉnh các yêu cầu, đòi hỏi của nhà nước. Các biện pháp cưỡng chế nhà nước rất đa dạng, trong đó người bị cưỡng chế luôn phải gánh chịu sự bất lợi nào đó, có thể là bất lợi về thân thể, về tài sản, thậm chí cả tính mạng của họ…
Căn cứ vào phạm vi hoạt động của nhà nước
+ Các chức năng đối nội: những mặt hoạt động chủ yếu của nhà nước trong quan hệ với các cá nhân, tổ chức trong nước, chẳng hạn chức năng kinh tế, chức năng xã hội, chức năng trấn áp, chức năng bảo vệ trật tự pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
+ Các chức năng đối ngoại: những mặt hoạt động chủ yếu của nhà nước trong quan hệ với các quốc gia, dân tộc khác, chẳng hạn chức năng tiến hành chiến tranh xâm lược, chức năng phòng thủ, bảo vệ đất nước, chức năng thiết lập quan hệ ngoại giao, hợp tác quốc tế.
Căn cứ vào hoạt động của nhà nước trong các lĩnh vực xã hội
+ Chức năng kinh tế: Nhà nước thực hiện chức năng này nhằm củng cố và bảo vệ cơ sở tồn tại của nhà nước, ổn định và phát triển kinh tế.
+ Chức năng xã hội: toàn bộ hoạt động của nhà nước trong việc tổ chức và quản lý các vấn đề xã hội của đời sống như vấn đề về môi trường, giáo dục, y tế, lao động, việc làm, thu nhập của người dân, phòng chống thiên tai… Đây là các hoạt động góp phần củng cố và bảo vệ lợi ích chung của toàn xã hội, bảo đảm sự ổn định, phát triển an toàn và hài hòa của toàn xã hội.
+ Chức năng trấn áp: Trong điều kiện có đấu tranh giai cấp, chức năng trấn áp sự phản kháng của giai cấp bị trị là rất cần thiết nhằm bảo vệ sự tồn tại vững chắc của nhà nước, bảo vệ lợi ích về mọi mặt của giai cấp thống trị.
+ Chức năng tiến hành chiến tranh xâm lược: Đây là chức năng đặc trưng của các nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản giai đoạn chủ nghĩa đế quốc trở về trước. Các nhà nước đó thực hiện chức năng này nhằm xâm chiếm và mở rộng lãnh thổ, bóc lột nhân dân cũng như áp đặt sự nô dịch đối với các dân tộc khác.
+ Chức năng bảo vệ trật tự pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong xã hội: Đây là chức năng của các nhà nước nói chung. Thực hiện chức năng này, nhà nước phải sử dụng nhiều biện pháp, nhất là các biện pháp pháp lý nhằm phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác, đảm bảo ổn định, trật tự xã hội, bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của các chủ thể trong xã hội.
+ Chức năng bảo vệ đất nước: Đây là chức năng của mọi nhà nước. Trước đây, nhiều nhà nước thường phát động chiến tranh xâm lược nước khác, ngày nay, nhiều nhà nước vẫn tìm cách áp đặt ý chí của mình đối với nước khác. Trong điều kiện đó, các nhà nước phải thực hiện các hoạt động nhằm bảo vệ đất nước, chống lại các cuộc chiến tranh xâm lược cũng như các ảnh hưởng tiêu cực khác từ bên ngoài.
+ Chức năng quan hệ với các nước khác: Các nhà nước thực hiện chức năng này nhằm thiết lập các quan hệ kinh tế, chính trị, văn hóa… với các quốc gia khác để trước hết phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục… trong nước, qua đó có thể cùng nhau giải quyết những vấn đề có tính chất quốc tế.
Chức năng kinh tế
+ Từ khi hòa bình, thống nhất đất nước, chức năng tổ chức và quản lý kinh tế trở thành chức năng quan trọng nhất của nhà nước.
+ Hiện nay, Việt Nam phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, vì vậy nội dung, cách thức thực hiện chức năng này có những điểm khác với trước đây. Thực tiễn đòi hỏi nhà nước phải có những chính sách và hoạt động phù hợp để phát triển kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ngày càng nâng cao mức sống của nhân dân.
+ Chức năng kinh tế của Nhà nước ta bao gồm hai mặt là tổ chức kinh tế và quản lý kinh tế.
+ Trước hết, nhà nước thừa nhận sự tồn tại của các thành phần kinh tế đang vận động và phát triển trong nền kinh tế. Nhà nước khẳng định: “Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo” (khoản 1 Điều 51 Hiến pháp năm 2013). Điều đó nhằm phát huy mọi nguồn lực, tận dụng được nhiều yếu tố tích cực của các thành phần kinh tế. Mặc dù các thành phần kinh tế đều bình đẳng, tuy nhiên, thông qua vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế nhà nước, nhà nước có thể giữ vai trò chủ động trong quản lý và điều hành nền kinh tế quốc dân.
+ Nhà nước có chính sách ưu tiên phát triển đối với những ngành nghề mang lại lợi nhuận thấp; thực hiện việc khuyến khích đối với những cá nhân, tổ chức kinh tế tạo được nhiều công ăn việc làm cho người lao động hay họ sử dụng được những người lao động yếu thế (người khuyết tật, thể trạng kém).
+ Nhà nước thực hiện quản lý kinh tế thống nhất nhưng cũng đã chú trọng tới những vùng địa phương có điều kiện tự nhiên, địa lý đặc biệt. Từ đó xây dựng những vùng đặc quyền kinh tế, khu kinh tế để phát huy được thế mạnh của các địa phương.
+ Tùy vào tình hình thực tiễn, nhà nước sử dụng các công cụ tài chính - tiền tệ tác động có hiệu quả vào nền kinh tế, sử dụng chúng làm đòn bẩy kích thích kinh tế tăng trưởng. Nhà nước đã sử dụng hợp lý thuế, phí để điều tiết nền kinh tế; quy định về phân phối sản phẩm xã hội, về giá, lương, tiền hợp lý để đảm bảo công bằng xã hội..
Chức năng chính trị
+ Đây là chức năng rất quan trọng của Nhà nước ta hiện nay khi mà các thế lực thù địch vẫn nuôi dưỡng âm mưu chống đối nhà nước, chống đối công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội một cách tinh vi, phức tạp.
+ Nhà nước phải kiên quyết nghiêm trị mọi sự phản kháng của bất cứ lực lượng chống đối nào nhằm bảo vệ thành quả cách mạng, giữ vững an ninh chính trị, đảm bảo ổn định trật tự xã hội, phát triển đất nước, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.
+ Tuỳ theo đặc điểm tình hình cụ thể mà nhà nước có thể sử dụng nhiều biện pháp khác nhau, trong đó, cần phát huy sức mạnh của toàn xã hội, hết sức chú trọng xây dựng các lực lượng vũ trang chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
+ Trong điều kiện ngày nay, đòi hỏi Nhà nước ta phải không ngừng đề cao cảnh giác, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm minh bất cứ hành vi phản kháng, chống đối nào.
Chức năng xã hội
- Về văn hoá
- Về giáo dục
- Về y tế và phát triển nguồn nhân lực
- Về khoa học công nghệ
- Về vấn đề dân tộc, tôn giáo
- Về bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai, ứng phó thảm hoạ
Về văn hoá
Việt Nam xây dựng chủ nghĩa xã hội từ một đất nước nghèo nàn lạc hậu, trình độ dân trí thấp. Vì thế, một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhà nước là xây dựng nền văn hóa mới, con người mới nhằm phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh.
Để thực hiện nhiệm vụ trên, trước hết nhà nước đã bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Bằng việc bảo vệ, tôn tạo các di tích văn hóa, danh lam thắng cảnh, phát triển các lễ hội nhà nước đã góp phần nâng cao sự hiểu biết cho nhân dân, làm cho nhân dân ý thức được trách nhiệm của mình trước cộng đồng.
Bên cạnh đó, việc hình thành con người mới xã hội chủ nghĩa là việc làm được nhà nước quan tâm đặc biệt. Nhà nước thường xuyên chăm lo đến đời sống tinh thần của người dân nhằm hình thành nhân cách tốt cho thế hệ trẻ, có tấm lòng bao dung, sẵn sàng sẻ chia để từ đó có lối sống lành mạnh, góp phần giảm thiểu những hiện tượng tiêu cực trong xã hội.
Tuy nhiên, việc xây dựng nền văn hóa mới, con người mới phải được thực hiện thống nhất, hài hòa trong phạm vi cả nước, tránh việc làm tràn lan gây lãng phí của cải xã hội.
Về giáo dục
Thực hiện việc tổ chức và quản lý giáo dục hiện nay, nhà nước phải tiến hành một cách toàn diện, từ nội dung, chương trình học, đến thời gian học cũng như phương pháp dạy và học hiện nay.
Nhà nước phải chú trọng việc đào tạo và chế độ đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ giáo viên; tạo ra những người thầy có phẩm chất, năng lực sư phạm và trình độ chuyên môn vững vàng để thúc đẩy sự nghiệp giáo dục ngày càng đi lên.
Nhà nước phải tiếp tục thực hiện chính sách phổ cập giáo dục phổ thông; thực hiện xã hội hóa trong giáo dục; có chính sách học phí, học bổng thỏa đáng; đẩy mạnh hợp tác quốc tế về giáo dục…
Về y tế và phát triển nguồn nhân lực
Nhà nước đã và đang mở rộng mạng lưới y tế, chú trọng đào tạo đội ngũ thầy thuốc; hiện đại hóa các cơ sở khám chữa bệnh, kết hợp y học hiện đại với y học cổ truyền; đảm bảo vệ sinh và an toàn thực phẩm…
Nhà nước có chính sách dân số hợp lý, tránh gia tăng dân số quá nhanh, nhưng phải đảm bảo mức sinh thay thế; bảo đảm việc làm đồng thời cải thiện điều kiện làm việc cho người lao động; giải quyết đúng đắn vấn đề thu nhập của người lao động; thực hiện chính sách bào hiểm xã hội toàn dân…
Về khoa học công nghệ
Hiện nay những thành tựu tiến bộ của khoa học và công nghệ thế giới đã tạo ra những bước đột phá cho việc phát triển nhiều lĩnh vực của xã hội. Để theo kịp thời đại, Nhà nước ta phải đầu tư một cách thỏa đáng cho việc phát triển khoa học, công nghệ; xây dựng các cơ sở nghiên cứu khoa học, nhất là những trung tâm nghiên cứu khoa học lớn; bồi dưỡng những người làm công tác nghiên cứu khoa học; phát hiện tài năng trẻ để đào tạo, đồng thời phải thực hiện chính sách đãi ngộ hợp lý đối với những người tài, khuyến khích họ tận tâm nghiên cứu khoa học, phục vụ đất nước, tránh tình trạng lãng phí, chảy máu chất xám đã từng xảy ra. Đồng thời, cần phải thực hiện tốt việc hợp tác với các nước khác để tiếp thu những tiến bộ của khoa học công nghệ tiên tiến của nước ngoài, ứng dụng nhanh các thành tựu khoa học, công nghệ vào việc phát triển đất nước.
Về vấn đề dân tộc, tôn giáo
Nhà nước có chính sách tôn giáo, dân tộc hợp lý, đảm bảo sự phát triển hài hòa của mọi vùng miền trong cả nước. Đặc biệt là chính sách ưu tiên phát triển ở những vùng sâu, vùng xa, nơi sinh sống của nhiều đồng bào thiểu số.
Về bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tại, ứng phó thảm hoạ
Đây là chức năng rất quan trọng của nhà nước trong giai đoạn hiện nay. Nhà nước xác định bảo vệ môi trường là điều kiện sống còn, nhà nước quy định nghĩa vụ của mọi tổ chức, cá nhân, nhất là các doanh nghiệp trong việc bảo vệ môi trường. Nhà nước có chính sách khai thác và sử dụng tài nguyên một cách hợp lý, tiết kiệm; chống ô nhiễm và suy thoái môi trường; bảo vệ môi trường, cải thiện môi trường. Nhà nước quy định các biện pháp chế tài nghiêm khắc đối với các hành vi gây ô nhiễm môi trường… Nhờ có các biện pháp tổng thể và đồng bộ mà sự phát triển kinh tế đã được kết hợp chặt chẽ với bảo vệ và cải thiện môi trường, bảo đảm công bằng và tiến bộ xã hội.
Nhà nước hoạch định chủ trương, chính sách nhằm ngăn ngừa những hiện tượng dẫn đến khủng hoảng kinh tế - xã hội, đồng thời, chủ động, tích cực khắc phục khủng hoảng kinh tế xã hội cũng như ứng phó với những thảm họa có thể xảy ra. Nhà nước thực hiện rất nhiều chính sách hỗ trợ khi xảy ra những thiệt hại cho nhân dân trong nông, lâm, ngư nghiệp…
Chức năng bảo vệ trật tự pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức trong xã hội
+ Thực hiện chức năng này, trước tiên nhà nước ban hành pháp luật quy định cách thức xử sự của tất cả các thành viên trong xã hội khi tham gia vào các quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh. Pháp luật quy định cho các chủ thể những hành vi được làm, những hành vi phải làm cũng như những hành vi bị cấm. Đồng thời pháp luật cũng quy định trách nhiệm của nhà nước trong việc tổ chức thực hiện và đảm bảo cho quy định của pháp luật được thực hiện trong thực tế.
+ Cùng với việc quy định trong pháp luật, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền còn tích cực, chủ động thực thi nhiệm vụ của mình, đảm bảo các điều kiện thực tế cho các chủ thể thực hiện quyền và nghĩa vụ của họ.
+ Đồng thời, các cơ quan nhà nước, nhà chức trách có thẩm quyền luôn kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm minh mọi vi phạm pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước, của cộng đồng cũng như của mọi cá nhân, tổ chức trong xã hội.
+ Bên cạnh đó nhà nước còn tiến hành nhiều hoạt động khuyến khích, động viên công dân tích cực tham gia phòng, chống các hiện tượng vi phạm pháp luật; kiểm tra giám sát hoạt động của nhà nước trong thực hiện các quyền lợi của công dân, qua đó phát huy sức mạnh to lớn của mọi tầng lớp nhân dân trong việc xây dựng một xã hội ổn định và phát triển.
Chức năng bảo vệ đất nước
+ Bất kì nhà nước nào cũng luôn phải chú trọng thực hiện chức năng bảo vệ đất nước. Trong điều kiện tình hình thế giới có nhiều biến động phức tạp, nguy cơ chiến tranh xâm lược vẫn tồn tại, nhà nước Việt Nam cũng như toàn xã hội đều phải luôn nâng cao tinh thần cảnh giác, sẵn sàng đối phó với mọi tình huống có thể xảy ra.
+ Để thực hiện chức năng này, nhà nước phải không ngừng củng cố nền quốc phòng toàn dân; xây dựng lực lượng quân đội chính quy, tinh nhuệ, hiện đại và tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với nhân dân; quy định nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc đối với công dân; phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; xây dựng thế trận an ninh nhân dân; kết hợp kinh tế với quốc phòng an ninh, quốc phòng an ninh với kinh tế; sử dụng các diễn đàn quốc tế để bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ đất nước..
Chức năng quan hệ với các nước khác
+ Nhà nước ta đã đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại. Nhà nước thực hiện chính sách hòa bình, hợp tác với tất cả các nước trên cơ sở tôn trọng độc lập, hòa bình, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, các bên bình đẳng cùng có lợi.
+ Khi tham gia bất cứ diễn đàn quốc tế nào Nhà nước ta cũng luôn xem xét trước tiên đến lợi ích của quốc gia để cân nhắc việc tham gia ở mức độ phù hợp. Hợp tác, hòa nhập để phát triển nhưng vẫn giữ vững độc lập, chủ quyền, tránh phụ thuộc về kinh tế có thể dẫn đến phụ thuộc về chính trị.
+ Điều kiện thế giới ngày càng diễn biển phức tạp, khó lường, đòi hỏi nhà nước và toàn xã hội phải hết sức tỉnh táo trong quan hệ đối ngoại, đảm bảo hợp tác, phát triển mà vẫn giữ vững độc lập chủ quyền quốc gia.
