Úttaugakerfið Flashcards
Adrenvirk lyf:
Blönduð verkun (alfa og beta)
- Adrenalín, noradrenalín, efedrín, amfetamín
Viðmiðunarskömmtun adrenalíns:
- Í vöðva (im): 1,0 mg
- Í æð (iv): 0,1 mg
- Í hjarta: 0,1mg
> Algengast og venjulega heppilegast er að gefa adrenalín í vöðva
„Hrein“ beta verkun (adrenvirk lyf):
- Ísóprenalín var notað sem astmalyf
- Adrenalín var einnig notað við astma
- Galli: myndast fljótt þol og þarf þá alltaf stærri skammta og koma þá aukaverkanir (t.d. á hjarta og blóðrás)
- Ísóprenalín verkar á hjartað og lungnapípurnar, en minna á æðakerfið
- Það er skárra astmalyf en adrenalín (hvorugt notað lengur)
- “Sérhæfð” beta-2 verkun: Salbútamól, terbútalín. Mikið notuð sem lyf, m.a. við astma og til að valda slökun í legi.
- “Sérhæfð” beta-1 verkun: Prenalteról, notað við hjartabilun (svipað og dóbútamín)
„Hrein“ alfa verkun (adrenvirk lyf)
- Metaramínól, etilefrín.
- Tiltölulega lítið notagildi. Alfa-1 virk lyf eru notuð við þvagleka (stress incontinence).
Hvaða lyf er mikilvægast í ofnæmislosti?
- Adrenalín (gefið í ofnæmislosti)
Hvaða lyf valda æðasamdrátti (Alfa)?
- Adrenalín
- Nefdropar
- Staðdeyfilyf
Hvað er mydriasis (Alfa)?
- Víkkun á ljósopi augans
> Notað við skoðun á augnbotnum (dæmi: phenylephrine)
> Ef bólga er í lithimnu augans (iris) getur verið hætta á samvexti iris og augasteins. Með því að víkka ljósopið minnkar sú hætta.
> Einnig er hægt að nota andkólínvirk lyf til að víkka ljósop augans, t.d.atrópín.
Klínískt mikilvægar verkanir - Beta
Æðavíkkun (beta2):
- Hjartabilun, blóðrásartruflanir.
Hjarta (beta1):
- Hjartabilun, hjartalost (dóbútamín, prenalteról).
- Ekki hægt að nota nema í stuttan tíma vegna þolmyndunar.
Víkkun lungnapípna (beta2):
- Astma, ofnæmislost.
Slökun legs (beta2):
- Yfirvofandi fósturlát, ótímabær fæðing, erfið fæðing (til að hvíla konuna).
- Hægt er að stoppa (seinka) fæðingu með beta2 örvandi lyfjum.
Hverjir eru fjórir megin flokkar and-adrenvirk lyfja?
- Alfa-blokkar: Blokka alfa-viðtaka með samkeppnisblokkun. Ekki mjög mikilvægur flokkur.
- Beta-blokkar: Blokka beta-viðtaka með samkeppnisblokkun.Mjög mikilvægur flokkur.
- Blönduð verkun: Blokka bæði alfa- og beta-viðtaka.
- Dæmi er amiodarone, carvedilol og labetalol - Lyf sem minnka magn þess noradrenalíns sem losað er úr adrenvirkum taugum: Ýmist beint eða með því að hindra upptöku noradrenalíns í geymslubólur. Þessi lyf eru lítið notuð vegna mikilla aukaverkana.
- Dæmi er reserpín og guanetidin.
Hvað gera Alfa-blokkar?
Blokka alfa-viðtaka með samkeppnisblokkun.
- Ekki mjög mikilvægur flokkur.
Fentólamín: Elsti alfa-blokkinn.
- Hefur komið að litlu gagni því það er álíka kröftugur alfa-1 og alfa-2 blokki. Veldur aukinni virkni sympatíska kerfisins.
Prazosin: Alfa-1 blokki.
- Gagnlegt lyf við háum blóðþrýstingi.
Hvert er notagildi alfa-blokka?
- Gegn háþrýstingi eru notaðir alfa-1 blokkar (prazósín) sem valda víkkun á bæði slagæðum og bláæðum.
- Við hjartabilun, alfa-1 blokkar.
- Við lélegri blóðrás í útlimum, alfa-1 (kannski alfa-1/alfa-2) blokkar. Hefur ekki reynst mjög gagnlegt.
Hvað gera Beta-blokkar?
Blokka beta-viðtaka með samkeppnisblokkun.
- Rétt er að þekkja a.m.k. 1 blokka með ósérhæfða verkun (t.d. própranólól) og 1 með sérhæfða verkun (t.d. atenólól eða metóprólól).
Beta blokkar - ábendingar
- Hár blóðþrýstingur (arterial hypertension)
2.Hjartaöng (angina pectoris)
3.Hjartsláttaróregla (þ.m.t. tachycardia)
4.Hjartabilun
5.Handskjálfti - Mígreni
- Gláka
Beta blokkar - aukaverkanir
Aukaverkanir í >1%:
- Þreyta og slappleiki (3-5%), gengur oftast yfir á 1-2 vikum.
- Hægur hjartsláttur.
- Kaldir útlimir (alfa-verkun án mótvægis frá beta).
- Svefntruflanir, martraðir.
- Öndunarerfiðleikar.
Aukaverkanir 0,1-1%:
- Niðurgangur.
- Ógleði og uppköst.
- Þunglyndi (venjulega vægt).
Aukaverkanir <0,1%:
- Blóðflögufækkun.
- Ofskynjanir.
- Útbrot lík psoriasis.
- Augnþurrkur.
Beta-blokka varúð?
- Astmi getur versnað
- Sykursýki getur versnað
- AV-blokk getur vernsað
