Kjarasamningar

Question 1

• Hver er skilgreiningin á kjarasamningi?

Answer 1

o Skriflegur samningur sem gerður er á milli stéttarfélags og atvinnurekanda, félags atvinnurekenda eða sambands atvinnurekenda um kaup og kjör og nær til allra þeirra launamanna sem vinna á félagssviði stéttarfélagsins

Question 2

• Er hægt að semja um kaup sem er lægra en kjarasamningur gerir ráð fyrir?

Answer 2

o Nei, þetta eru lágmarkskjör

 Sjá í þessu samhengi 7. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur

o Samningar um lagakjör eru ógildir. Félagsaðild skiptir ekki máli, né heldur hvort atvinnurekandi er í samtökum atvinnurekanda

Question 3

• ## Hvað gerðist í Hrd. G Torfason?þetta þarf að skoða betur

Answer 3

Hæstiréttur hefur hafnað því að samningur um yfirborgun fyrir dagvinnu leiði sjálfkrafa til þess að greidd sé um sambærilega yfirborgun fyrir yfirvinnu.

Question 4

• Hverjir eru aðilar að kjarasamningi?

Answer 4

o Stéttarfélög og atvinnurekendur, félög atvinnurekenda eða sambönd atvinnurekenda

Question 5

• Hver er með fyrirsvar við samningsgerð?

Answer 5

o Oftast samninganefndir

Question 6

• Geta einstakir atvinnurekendur verið aðilar að kjarasamningi?

Answer 6

o Sjá, sjá t.a.m RioTinto kjarasamningin

Question 7

• Hvað hefur samninganefnd umboð til að gera?

Answer 7

o Samninganefnd er oftast fyrirsvarsmaður í samningsgerð

o Hafa umboð til að:

 setja fram tillögur

 taka þátt í samningaviðræðum

 undirrita kjarasamning

Question 8

• Getur samningsnefnd framselt umboð sitt

Answer 8

o Svona semi

 Geta verið í samfloti með örðrum og myndað sameiginlega samninganefnd margra stéttarfélaga/atvinnurekenda

 Geta ákveðið sameiginlega atkvæðagreiðslu með örðrum stéttarfélögum um kjarasamninga

Question 9

• Hverjar eru helstu gerðir kjarasamninga?

Answer 9

o Aðalkjarasamningur
o Sérkjarasamningur
o Fyrirtækjasamningur

Question 10

• Hvað er aðalkjarasamningur?

Answer 10

o Heiti sem notað er um kjarasamninga um helstu grundvallaratriði
o Einstök verkalýðsfélög eða sambönd geta síðan gert sérkjarasamninga og vísað um grundvallaratriðin til aðalkjarasamnings

Question 11

• Hvað er sérkjarasamningur

Answer 11

o Kjarasamningur um sérkjör ákveðinna hópa en gildir ekki fyrir alla félagsmenn verkalýðsfélagsins – dæmi er sérkjarasamningur fyrir starfsmenn á hótelum og veitangahúsum

Question 12

• Hvað er fyrirtækjasamningur?

Answer 12

o Kjarasamningur við einstök fyrirtæki um kaup og kjör starfsmanna þess en gildir ekki fyrir alla félagsmenn verkalýðsfélagsins eða félaganna – Dæmi er RioTinto og Norðuráð

Question 13

• Hvað er vinnustaðasamningur kjarasamnings?

Answer 13

o Í aðalkjarasamningum eru ákvæði um að starfsmenn á afmörkuðum vinnustöðum geti samið um tiltekin atriði án aðkomu eða milligöngu samtaka launafólks eða samtaka atvinnurekenda – eru ekki kjarasamningar – viðkomandi stéttarfélög þurfa að tryggja samningurinn standist ákvæði laga og lágmarkskjör.

Question 14

• Hvað er dæmi um eitthvað sem þú finnur í vinnustaðasamningi?

Answer 14

o Í kjarasamningum ASÍ og SA frá 3. apríl 2019 var sett inn heimild í 5. kafla þar sem fjallað er um fyrirtækjaþátt og gaf starfsfólki á einstökum vinnustöðum möguleika á styttingu vinnuviku með gerð samkomulags þar um milli starfsmanna og stjórnenda.

Question 14

• Hvað er efni kjarasamnings?

Answer 14

o Kaup, þ.m.t. eingreiðslur og uppbætur

o Kjör, þ.m.t. veikindaréttur, orlof, matartími, trúnaðarmenn, félagsgjöld og uppsagnarfrestur, svo eitthvað sé nefnt

o Almenn atriði, þ.m.t. aðilar, gildistími og uppsagnarfrestur samningsins, forsendur og forgangsréttarákvæði

Question 15

• Hvernig er form kjarasamninga

Answer 15

o Þeir eru formsbundnir
 eiga að vera skriflegir, sbr. 6. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur

Question 16

• Af hverju eiga KS þeir að vera skriflegir?

Answer 16

o Tryggja aðgengi og sönnun

Question 17

• Hvenær taka kjarasamningar gildi?

Answer 17

o á undirskriftardegi, sbr. 3. mgr. 5. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur

 Nema samið um annað eða hann er felldur í atkvæðagreiðslu innan 4 vikna frá undirritun

Question 18

• Hvernig eru reglur varðandi atkvæðagreiðslur um kjarasamninga?

Answer 18

o 5. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur

 Minnst 20% þátttaka nema ef póstatkvæðargreiðsla er viðhöfð, þá gildir hún óháð þátttöku

 Rafrænar eru í lagi – sjá bókun ríkissáttasemjara og reglugerð ASÍ

Question 19

• Er fjallað um atkvæðagreiðslu um kjarasamninga opinberra starfsmanna í lögum?

Answer 19

Nei

Question 20

• Hvað gerðist í Fd. atkvæðagreiðsla opinberra starfsmanna

Answer 20

o Dómurinn taldi að þótt ekki sé fjallað um slíkt í lögum að þau sjónarmið sem liggja til grundvallar varðandi atkvæðagreiðslu á almennum vinnumarkaði eigi jafnt við um atkvæðagreiðslu um gildi kjarasamninga fyrir opinbera starfsmenn. Ákvæðunum beitt með lögjöfnun um gildi kjarasamninga opinberra starfsmanna

Question 21

• Hvernig virka gildistímar kjarasamninga?

Answer 21

o Eiginlega alltaf samið um hann
o Ef ekki gildir 6. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur – þ.e. eitt ár og 3 mánaða uppsagnarfrestur – framlengist ef honum er ekki sagt upp.

Question 22

• Hvernig er kjarasamningsgerð í framkvæmd?

Answer 22

o samningaðilar koma sér saman um viðræðuáætlun, ef ekki komin þegar 10 vikum áður ern samningur rennur út skal ríkissáttarsemjari gefa út áætlun, sbr. 23. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur

o Viðræður hefjast með umræðu um þróun kaupmáttar, verðlags, atvinnustigs o.fl.

o Stéttarfélögin leggja fram kröfugerð

o SA legggur sjaldnast fram kröfugerð í upphafi viðræðna en svarar gjanan kröfum með kröfum

o Skipaðar eru samningsnefndir – undirnefndir

o Ræddir eru þeir liðir kröfugerðar sem ekki eru launaliðir

o Gagnaöflun vegna kostnaðar

o Undirnefndir skila af sér – reynt að finna hvað unnt er að ná samkomulagi og hvar mun deilt

Question 22

• Hvernig virkar uppsögn kjarasamnings ef honum er sagt upp á gildistíma

Answer 22

o Það er ekki lagarammi um það hvernig ákvörðun um uppsögn er tekin, ræðst af venjum úr framkvæmd

o Almennt 6. gr. lögð til grundvallar

o Skrifleg, uppsagnarfrestur tilgreindur eða þrír mánuðir

Question 23

- Af hverju er deilum vísað til sáttasemjar?

Answer 23

o Aðalaega til þess að fá formlega milligöngu sáttasemjar  Þá á ég við að menn eru að reyna auka þungann í kröfum aðila og sýna óánægju með gang viðræðna og viðbrögð atvinnurekenda o Líka til að hefja undirbúning fyrir boðun verkfalls – enda má ekki boða verkfall nema árángurlausar viðræður hafi átt sér stað fyrir milligöngu sáttarsemjara

Question 24

- Hvernig túlkum við kjarasamninga?

Answer 24

o Ber að hafa það í huga að þeim er ætlað að gilda til lengri tíma og ná til risa hóps af fólki o Ef ákvæði eru óljós ber að túlka þau þröngt o Almennt eftir orðanna hljóðan og framkvæmd og venju

Question 25

- Hvað gerðist í Fd. fjarvera vegna talgalla?

Answer 25

o Stefnandi krafðist þess að ákvæði KS um fjarveru vegna veikinda barna yrði túlkað þannig að það næði til fjarveru vegna skutls á barni með talgalla til talþjálfunarmeðferðar o FD sýknaði og sagði varðandi umdeilt ákvæði væri gamalt og ekki upphaflega verið ætlað svo vítt gildissvið. Ákvæðið hefði ekki verið túlkað svona í framkvæmd og ef það vildi láta ná til þessara atvika hefðu samningsaðilar hefðu verið gerðar breytingar á orðalagi þegar samningurinn var endurnýjaður.

Question 26

- Hvað gerðist í Fd. Ferðakostnaður?

Answer 26

o Deilt um hvernig ætti að ákveða ferðakostnað sem KS kvað á um. o Dómurinn segir að þar sem ekki er fjallað um hvernig fyrirkomulagi ætti að vera háttað kæmi til skoðunar hvort unnt sé að beita fyllingu til að skýra ákvæðið. o Í einni grein var talað um að semja ætti í hvert skipti en ekki í umdeildu greininni og þ.a.l. ætti að miða við ferðakostnaðarnefnd ríkisins

Question 27

- Hvað gerðist í Fd. Fonsi ehf.

Answer 27

o Atvinnurekandi vanrækti að efna kjarasamningsskuldbundnar launahækkanir um 2,5%. Laun starfsmanna voru umfram lágmarkslaun skv. kjarasamningi og sagt þeim að þeim yrði sagt upp ef þeir afsöluðu sér ekki hækkuninni. Fd. benti á að um væri að ræða almenna launahækkun sem verður að skilja svo að átt sé við um regluleg laun, ekki bara lágmarks. Sú túlkun sem atvinnurekandinn lagði í ákvæðið myndi grafa undan grundvelli kjarasamninga almennt.