bk6010main Flashcards

Question

Voorbeeld Sloop?

Answer 1

Stationspostkantoor Amsterdam, 1968, door Merkelbach & Elling opgeleverd. In 2001 ging de postdistributie met vrachtwagen, waardoor het gebouw leeg kwam te staan en kon het Oosterdokseiland her-ontwikkeld worden. Later bleek dat het gebouw in staat was gerenoveerd te worden en gebruikt te worden.

Answer 2

Rijksmuseum Amsterdam, 1885, van Pierre Cuypers Transformatie door Cruz en Ortiz: nieuwe entreehal, nieuwe gebouwen, herinrichting terrein, grondige verbouwing, nieuwe installaties. Architectuur wordt gerespecteerd. Op sommige plaatsen wordt daarbij ook de interieurafwerking van Cuypers hersteld (deels vrijgelegd, maar grotendeels gereconstrueerd). Restauratiewerk door Van Hoogevest Architecten.

Answer 3

1. Observatie: tekeningen, bronnen, literatuur en gegevens over het gebouw zelf 2. gegevens selecteren: analyseren en schematiseren.wat jou vragen kunnen beantwoorden en wat relevant is. 3. Conclusie: minmap, collages en samenvatting. Verbanden tussen alle analyses 4. Uitgangspunten: bepalen de restauratie, sloop of transformatie

Answer 4

1. Ruimte, gebouw en omgeving. Bepaalt de functies. Licht, lucht, kleur, maat, textuur, geluid, etc. 2. Structuur: draagconstructie, maatstaven. De structuur is aanwezig in het volume, in de vorm, in de maatsystematiek, in de constructie, in de textuur, in ruimte en in de materie. Word bepaald door de ruimte, vorm, grenzen van de ruimte en materie. En installatie is secundair systeem. CONTEXT NIVEAU: 3. Opdracht: wat was de functie waar kan het in de toekomst dienen, ontstaan, PVE, regels, wetten, uitvoering, uiteindelijke verschijningsvorm en sociale aspecten (betekenis gebouw) 4. Locatie: stedenbouwkundige situatie, historisch alleen aspecten die relevant zijn (uitvoering en uiteindelijke verschijningsvorm), toekomst beeld en sociale/culturele aspecten een belangrijke rol. 5, Architect: wat zij voor oog hadden of het bureau en wat ze gehandhaafd hebben om tot dit ontwerp te komen. 6. Typologie: worden gebouwen geordend naar een aantal gemeenschappelijke overeenkomsten. ABCD- Onderzoeksmethode op meervoudige wijze: eerst functie type en dan ruimte type (routing). 7. Ontwerpproces: De vraag waarom het toen zo is gemaakt staat centraal. Factoren die een veranderde rol spelen: veranderde bouwwereld, Bouwteams, aanbestedingsprocedures, welstandscriteria en overleg instanties over regels, eisen en wetgeving en kosten. DETAIL NIVEAU 8. Materie: concretisering van structuur en ruimte, gevoel, beleving, Licht, kleur, textuur, oppervlak, klank, straling, geur, maat en gewicht zijn factoren die bepalend zijn voor de beleving van de materialen. De materiaaltoepassing is veelal een graadmeter van de tijdloosheid van een gebouw. 9. Voorzieningen: installaties en bepalen ook de ruimte. Structuur in hoofd of eigen. In herontwerp spelen ze een grote rol. LAGEN IN DE TIJD: Respect voor het gebouw. Aan de hand van analyse kunnen verantwoorden waarom bepaalde onderdelen een transformatie, renovatie of herinrichting nodig hebben. De drie lagen in de tijd zijn onderscheidt in: - Ontstaan, tot en met de oplevering; - Bestaan, van oplevering tot het moment waarop we het gebouw op dit moment analyseren; - Ver(der)gaan, het vervolg na nu.

Answer 5

Erasmus Medich Centrum Rotterdam. Architect SJ Emden, Choicy, R. Eysinga. Het eerste deel van de hoogbouw werd in 1969 opgeleverd. Het totale plan werd op een stramien van 14,40 x 7,20 meter ontworpen en bestaat uit: 1 De Hoogbouw; geprefabriceerde betonnen draagconstructie. 2 De Klinische Wetenschappen; geprefabriceerde betonnen draagconstructie. 3 Twee Laagbouwstroken inclusief parkeerdekken; 4 De Laagbouw aan de oostzijde tussen de stroken met collegezalen en een kantine; en 5 De Laagbouw westzijde met college- en examenzalen. Gebouwen staan constructief los van elkaar. Gebouw omsloten door de parkeerplaats op begane grond en 1ste verdieping. De 2de verdieping had aansluiting met alle onderdelen. In 1994 opgeleverde Sophia Kinderziekenhuis werd op dit niveau ontsloten. Gevels ook geprefabriceerd. Interieur zoveel mogelijk in het zicht gelaten. Binnenwanden werden als demontabel systeem uitgewerkt en sanitaire units werden geprefabriceerd in het werk gemonteerd.

Answer 6

– De beschermde gezichten werden groter in omvang en tegelijk kwam ook negentiende- en vroeg twin-tigste-eeuwse uitleg voor bescherming in aanmerking;– Ook buiten de beschermde gezichten werden de historische structuur en historische objecten geïnventa-riseerd en (ten minste) in een historische paragraaf van structuur- en bestemmingsplannen beschreven.

Answer 7

Het begrip cultuurhistorie is opgerekt. Eerst alleen kastelen, kerken kunst en raadhuizen. Erfgoed werd opgevat als onderdeel van een collectie, een verzameling objecten in een denkbeeldig museum. De waardering voor het verleden werd uitgebreid tot latere tijdvakken en alledaagse bouwkunst, zoals fabrieken en volkshuisvesting, evenals de stads- en dorpsgezichten. Naarmate de levenscyclus van gebouwen korter wordt, neemt de behoefte toe om steeds jongere objecten en gebieden te beschermen. De lat lag eerst laag en in 20ste eeuw groeide de lijst.

Answer 8

Het verdwenen geloof in de betere toekomst; vroeger was alles beter. Als er nog sprake is van een utopie, dan zal die eerder in het verleden dan in de toekomst zijn te vinden. Dit is te typeren als backward utopia. Oorzaak is Globalisering, individualisering en virtualisering van het alledaagse leven wakkeren het verlangen naar geborgenheid en herkenbaarheid aan. Gevolg is dat we alles proberen te bouwen zoals vroeger, maar detaillering laat zijn werk na. Voorbeelden: grachten terug halen in Utrecht, Breda, Drachten en Amsterdam. Dit zag je ook terug in de Valkhof in Nijmegen.

Answer 9

Bourtange ging terug naar het jaar 1742, in Heusden herleeft het jaar 1774. De blauw printen werden hergebruikt. De gereconstrueerde vestingen bieden een authentieke historische ervaring en in het geval van Heusden ook een aantrekkelijke woonomgeving.

Answer 10

Is het verleden alleen maar te suggereren. Plaatsen als Brandevoort, Bataviastad en Esonstad bieden een historische ervaring, die vrij is van authenticiteit en historische gelaagdheid. Daarmee krijgt het verleden meer van een exotische reisbestemming dan van een verwijzing naar herkomst

Answer 11

Vanuit de auto worden grootschalige structuren zichtbaar, zoals het rivierengebied, de polders en waterlinies. Nadelen: kleine steden romdom de grote stad worden gebouwd en die weinig met de oude binnenstad te maken hebben of de historische waarde ervan. Groene Hart of andere landschappen gemakkelijk afgedaan als een achterhoedegevecht.

Answer 12

daarmee spant men het paard achter de wagen. Als er onderzoek wordt uitgevoerd, dan dient dat, wil het zinvol zijn, voorafgaand aan het ontwerp plaats te vinden. De vraag is dan, wie dat onderzoek het beste kan uitvoeren. Is dat de ontwerper zelf, zoals dat lang gebruikelijk was in de monumentenzorg en nog steeds bij parken en tuinen (en vaak ook bij schilderijen, beeldhouwwerken etc.)? Of moet dat een (onaf- hankelijke) deskundige zijn?

Answer 13

De maatschappelijke context van Nederland veranderd. Tegenover het rijke verleden van Piet Hein en de Pelgrim Fathers staat een schamel heden. Delfshaven Rotterdam, bestaat uit 10 nationaliteiten. Het verleden is alleen terug te zien aan de molen, waar men soms gebruik van maakt. De bewoners identificeren zich niet met de stad. Het samenbindende verhaal is verbrokkeld en sluit niet meer aan op de maatschappelijke werkelijkheid.

Answer 14

De verandering van ons werkveld is de ruimte zelf. De huidige context wordt gedomineerd door de twintigste eeuw. De naoorlogse welvaartsstaat vormt de basis van het hedendaagse Nederland. Het gaat om industriegebieden, buitenwijken, snelwegen, ruilverkavelingen, recreatielandschappen, het Deltaplan en de Zuiderzeewerken. Alles wat na 1940 is ontstaan kunnen we niet interpreteren of waarderen.

Answer 15

De decentralisatie en het terugtreden van de overheid. Door de decentralisatie krijgen gemeenten meer taken en bevoegdheden. Een voordeel is dat cultuurhistorie op een laag schaalniveau prima in de planvorming is te integreren. Het gevaar bestaat echter dat verantwoordelijkheden vermengen. Dat gebeurt wanneer gemeenten de cultuurhistorische kaders voor hun eigen ruimtelijk handelen bepalen De overheid concentreert zich in de ruimtelijke ordening op kerntaken: het beleid, hoofdlijnen en regie. Rotterdamse Lijnbaan: Dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting van de gemeente ondersteunt de plannen voor een ingrijpende herontwikkeling, zonder de monumentenzorg erbij te betrekken. De integratie van cultuurhistorie in de gebiedsontwikkeling kan niet zonder de mogelijkheid om waardevolle bouwwerken of structuren wettelijk te beschermen. Een van de instrumenten is de Belvederebeleid van 1999, maar deze is niet goed genoeg voor herontwikkeling.

Answer 16

RMIT heeft niet als prioriteit enkele architecten alles over restauraties te leren, maar om alle architecten gevoel voor context en geschiedenis bij te brengen.

Answer 17

Brasilia is een ‘backward utopia’ van de 20ste eeuw. Geliefd, duurzaam woonmilieu met toekomst. Ontworpen door Lucio Costa. De monumentenzorg ontstond in het licht van de moderne stad en valt op door de originele interpretatie van historische essenties.Salvador: De monumenten geven geen beeld van goed of fout, maar naar oorsprong van vrij en democratisch Brazilie. Brasília en Salvador zijn extreme voorbeelden van ‘behoud door ontwikkeling’; cultuurhistorie is deel van de moderne samenleving.

Answer 18

Fabrieken, woon- complexen, leegstaande kerken en kantoren van tamelijk recente datum horen samen met nieuwbouwwij- ken van enkele decennia geleden net zo bij monumentenzorg als eeuwenoude kastelen, raadhuizen, grach- tenpanden en kerken. De grens met de moderne stedenbouw en architectuur is steeds meer aan het ver- vagen.

Answer 19

Door de synthese van heden en verleden is van de aanbevelingen van het CIAMcongres van Athene in 1933. Functiescheiding werd erg populair in de 20ste eeuw. CIAM pleitte ook voor: wonen, werken, recreatie, verkeer en historische stadsbeelden. Brasilia hield zich vast aan de 5de. Het gaat er om de erfenis van alle zuilen en stromingen te beoordelen op zijn programmatische, esthetische, compositorische en economische bruikbaarheid voor de toekomstige stad. In Nederland werd er achterdochtig gezocht naar modernisme om afstand te doen van het oude. Dat is natuurlijk niet het antwoord. Contrasterende werken betekenden niet dat we los kwamen van het verleden. Terwijl ze in Brasilia dat gebruikte om te ontwikkelen in de toekomst met het ook op het verleden.

Answer 20

De bestaande kwaliteiten te beschrijven en in kaart te brengen. Een tekening volstaat niet alleen, je moet het je eigen maken, de typologie, morfologie, de betekenis, maatschappelijk betekenis. Elke plek heeft unieke kwaliteiten en deze moeten zichtbaar gemaakt worden. Tweede voorwaarde: in het ontwerp de potentiele kwaliteiten voor de toekomst te benoemen. Niet iedere plek kan dezelfde ingreep aan. Architecten kunnen zorgvuldig en eerlijk zijn, maar toch reconstrueren, imiteren of verplaatsen.

Answer 21

Het Justus van Effenblok, wooncomplex van M. Brinkman, Rotterdamse wijk Spangen is nu een rijksmonument sinds 1985.

Answer 22

- Door het samenvoegen van twee bouwblokken ontstond een groot bouwblok met veel ruimte in het binnenterrein. - En de ontsluiting van de bovenwoningen verloopt aan de binnenkant van het blok. - Alle woonblokken omsloten aan de binnenkant. De BG hadden een eigen tuintje. - Centrale gebouw voorzien van voorzieningen - Architectonisch en stedenbouwkundig was het een experiment.

Answer 23

- de kleine woningen samengevoegd en nieuwe installaties toegevoegd. - Centrale hal had zijn functie verloren en is opnieuw gekiemd. - De oorspronkelijk aangestorte bovenstraat werd vervangen door een prefab constructie en de ramen werden door aluminium renovatiekozijnen. (later geen succes)

Answer 24

Rond 2000 behoefte opnieuw aan te pakken: te krappe huizen, niet duurzaam, slecht uiterlijk, slechte renovatie van de jaren 80. Prijsvraag gewonnen door van Molenaar & Van Winden architecten en Hebly Theunissen architecten. Nieuwe visie: 100% monument, verleden, heden en toekomst worden integraal benaderd. 100% monument buitenkant: originele staat, binnenterrein met sterke zeggingskracht en ruimte voor presentatie van de ontstaansgeschiedenis. 100% nu voor binnen: modern, ruimtelijk en flexibel. - Gevels RC-waarde 4,5

Answer 25

Uit onderzoek is voort gekomen, dat problemen zijn ontstaan, op plaatsen die veranderd zijn, t.o.v. het originele ontwerp. Voorbeeld: opentrappenhuis met fietsenstalling. Deze was onveilig geworden door hang jongeren. Dit werd gewijzigd naar het oorspronkelijke ontwerpuitgangspunten met de huidige structuur. Op deze manier kon het architectonisch en stedenbouwkundige concept behouden blijven.

Answer 26

Door diverse onderzoeken zijn er aantal resultaten naar voren gekomen: Proefreiniging voor het metselwerk en dooi-vries onderzoek. Dit veranderde door plaatsing van Multipor gasbetonisolatie (18mm) met lage dichtheid. De vocht van binnen naar buiten en andersom word door het materiaal zelf geregeld. (Later is dit niet toegepast, omdat veel scheurvorming gaf).De diepe negge die in de raamopening ontstond gaf een karakteristieke beeld.

Answer 27

ij sloop worden delen van het bestaande of het geheel verwijderd. Restauratie, renovatie, transformatie en sloop kunnen tegelijkertijd op één project van toepassing zijn!

Answer 28

Door diverse De jaren 80 aluminiumkozijnen zijn uiteindelijk vervangen voor oorspronkelijke beeld, namelijk houten. Omdat de huidige kozijnen grof waren gesneden. Doormiddel van tekeningen en foto’s zo geod mogelijk gerestaureerd. Maar door de grote schade, konden ze niet originele hout gebruiken. De ramen konden zoals oorspronkelijk draaien, rollen en vallen. Nieuwe systemen zijn toegepast met dubbel glas en dorpel.

Answer 29

De eerste wooncomplex met een collectieve CV- installatie. De nieuwe energie installatie is wederom collectief en in het oude systeem terug gebracht. Er is wel een koud-en warmte opslag in de bodem met pomp. Een in de dakbedekking van het badhuis geïntegreerd warmtedak zorgt voor warm tapwater en wordt gebruikt om zomers de warmtebron in de bodem te regenereren.

Answer 30

Omdat het een energie neutraal complex is. Dit komt door de neutraal gezoneerde vloerverwarming- en koeling, vraaggestuurde ventilatoren (in de gevel), draadloze aflezer van de warmtemeter enz. Alles word door het Justus van Effenblok bedrijf bijgehouden en op deze manier regelen de huishoudens alles. Geen sprake van prijsverhoging, omdat ze energie neutraal zijn.

Answer 31

1. Duurzaamheid staat centraal. Door de renovatie is het oude beeld weer terug. Het gebouw functioneert weer, zoals het moet en kan meegaan met de tijd. Men kan van de historische waarde weer genieten. 2. Gebruik van nieuwe innovatieve technieken, zoals een gietijzeren zweefvloer en vloerverwarming. Dit zijn materialen en technieken die passen bij het complex en moeten worden via kennis worden vergaard.

Answer 32

Huis Sonneveld, werd er technisch onderzoek gedaan naar de kleuren van het interieur. Dit onderzoek geeft een beeld van hoe belangrijk kleuren zijn voor reconstructie. Het huis moest gereconstrueerd worden naar het origineel en de juiste kleuren.

Answer 33

Ruimte, structuur

Answer 34

Omdat ze een beperkte bronnen hadden. Aan de hand van zwart/witte foto’s werden materialen en kleuren bepaald. Maar dat bleek lastiger te zijn dan ze dachten. De stoffering en meubelafwerkingen waren goed te onderscheiden, net als de bronzen en aluminium. Er werden ook familie leden gevraagd naar de kleuren: dit is onbetrouwbaar, omdat het subjectief is. Het waren juist aardkleuren met overwegend wit, grijs en zwart aangevuld met enkele accentkleuren die gedempt waren.

Answer 35

Kleurladder: laagje voor laagje krabben zodat alle verflagen zichtbaar worden tot aan de grondlaag aan toe. Elk vakje vertegenwoordigt een diepere laag zodat tenslotte een strook ontstaat die de gehele kleuropbouw op archeologische wijze blootlegt. Meer dan 200 ladders gekrabd! In een enkel geval werd tot pigmentonderzoek en een EDX analyse besloten, op deze manier kon de verftype ook naar voren komen.

Answer 36

Er werd voor de hedendaagse kleurenwaaier gekozen. De kleuren grijs en berge waren moeilijkst te bepalen. Er werden ICN en ACC pigmentonderzoek gedaan voor deze kleuren. De lichtinval en vervuiling zorgde ook voor verschillende kleurentinten.

Answer 37

De glans en oppervlakte structuur. Er waren 5 verschillende verfsoorten gebruikt. Deuren, betimmeringen en radiatoren werden voorgelakt aangeleverd op het werk. Vervolgens werden deze afgewerkt met een kleurlak op oliebasis in een zijdematte uitvoering. De wanden van de dienstruimtes en de badkamers zijn met een silicaat muurverf behandeld. Aluminiumkleurige metaalverf is toegepast op de stalen kozijnen, terwijl in de woonwerkkamer en de hoofdslaapkamer de stalen kozijnen, radiatoren en enkele wanddelen een gespoten bronskleurige afwerking kregen.

Answer 38

De traphal en gangen hebben een warm beige kleur met een lichtgeel op deuren van de verschillende verblijfsruimten. De kamers waar het echtpaar Sonneveld verbleef of haar gasten ontving, zijn uitgevoerd in aardkleuren, brons, bruin en beige tinten met daaraan toegevoegd een enkel kleuraccent in het meubilair, bijvoorbeeld lichtgeel in de hoofdslaapkamer of vermiljoen rood in de haardhoek van de werkkamer. Opmerkelijk is de toepassing van bronsmetaalglans op wanden, radiatoren en stalen ramen in deze vertrekken, met name als achtergrond voor de zit- en rustplekken. Een andere kleurgroep is te vinden in die vertrekken waar fellere kleuren zijn toegepast bij het vaste meubilair en de stofferingen, zoals in de studio voor de dochters, de eethoek of de kinderslaapkamers. De derde kleurgroep betreft de dienstvertrekken en verkeersruimten, die geheel in beige tinten zijn gehouden. In de dienstruimten is het beige afgestemd op de kleur van het tegelwerk en is er alleen de toevoeging van een diep rood als accentkleur op deuren en op meubilair. De hal, het trappenhuis en de gangen hebben lichtgele accenten op deuren naar vertrekken en groengrijs op kastdeuren en radiatoren tegen een beige-roze wandafwerking.

Answer 39

Latijnse betekenis van het woord monument is ‘herinnering’. Volgens monumentenwet 1988 behoren tot categorie ‘monument’: alle vervaardigde, onroerende zaken ouder dan vijftig jaar, die van algemeen belang zijn vanwege hun schoonheid, betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde. Daar kan aan worden toegevoegd dat een monument hoort te passen in een bepaalde context en in een bepaalde continuïteit.

Answer 40

De zuil van keizer Marcus Aurelius(tweede eeuw) bekroond door de apostel Paulus (zestiende eeuw). ‘Hergebruik’ van monumenten: Tempel (Antoninus en Faustina) op het Forum Romanum uit de tweede eeuw, met daarbinnen kerk van S. Lorenzo in Miranda, met zestien de of zeventiende-eeuwse gevel.

Answer 41

een conceptuele eis of een uitgangspunt binnen een groter kader, waarin waardestelling en authenticiteit een rol spelen. Hiermee kun je randvoorwaarde stellen voor functionele en technische eisen.

Answer 42

Bij het werkterrein van de conserveringstechnieken gaat het om het behoud van historische materialen en constructies. Een ingreep vindt alleen plaats wanneer er een technische aanleiding voor is: een vorm van achteruitgang tot een niet acceptabel niveau en een daaraan gerelateerd degradatieproces.

Answer 43

Materie, Voorzieningen

Answer 44

* Metselwerk * Baksteen * Mortel * Natuursteen * Hout * Beton

Answer 45

1. – Proces van vries-dooi cycli; 2. – Proces van zoutkristallisatie cycli; 3. – Proces van chemische omzetting (resulterend in de vorming van expansieve verbindingen: onder andere door droge en natte depositie van luchtverontreinigingen als SO2, NO2, vliegas, roet, ...); 4. – Proces van oplossen en uitlogen; 5. – Proces van wind en water erosie; 6. – Proces van hygroscopische vochtopname door zouten; 7. – Proces van biodegradatie; 8. – Proces van uitzetting en krimp onder invloed van vocht- en temperatuurwisselingen.

Answer 46

Zoutuitbloei – efflorescence: aanslag van zout op het materiaal Delaminatie – delamination: afbladeren van oppervlak (gebeurt in lagen) Afspringen van relatief dikke lagen – spalling : minimaal 3 mm laag dat eraf valt. Afzetting na uitdroging – encrustation due to leaching: Neerslag van uitgeloogde mortelbestanddelen. Poederen – powdering: deeltjes van baksteen en natuursteen, door bindmiddel los gekoppeld. Afzanden – sanding: deeltjes van mortel of steen, wanneer bindmiddel is aangetast. Verkruimelen – crumbling: materiaal valt in stukjes uit elkaar. Biologische groei – biological growth: organismen als planten erop groeien. Gipskorsten – black crust: Een korst is de chemisch omgezette laag van een materiaal, die dik en niet compact is en meestal niet goed hecht aan het onderliggende materiaal. IS morfologisch en kleur anders dan uitlogen.

Answer 47

– Eigen gewicht (en rustende belasting) in zware massieve constructies; – Zettingen; – Horizontale verplaatsingen door spatten van bogen, gewelven of kapconstructies; – Extreme gebeurtenissen, als aardbevingen, aardverschuivingen.

Answer 48

– Scheurwijdte en variatie daarvan over het verloop van de scheur; – Diepte van de scheur(en): oppervlakkig of door en door; – Richting van de scheur(en); – Combinatie van het scheurpatroon met vervormingen en verplaatsingen.

Answer 49

– Het gedrag van de scheur in de loop van de tijd; vergelijking van de schade met de schade zoals aangetroffen bij eerdere inspecties; monitoren (verder volgen in de loop van de tijd); – De bouwmaterialen waaruit de constructie is opgebouwd; – de gebruikte constructietechniek; – Gaat het bij de constructie met schade om een muur, kolom, boog, ...; – Welke constructieve elementen zijn verbonden met het beschadigde bouwdeel; – Welke ingrepen zijn in de loop der tijd uitgevoerd.

Answer 50

Belangrijk aspect van dit systeem is de hulp die wordt geboden bij visuele inspectie en opname van gebouwen in baksteenmetselwerk en natuursteen. Opnameonderzoek begint altijd met visuele inspectie. Om onderzoek te doen naar scheuren of schaden gaat er een proces, hoe verloopt dit?

Answer 51

``` Het is verstandig bij een opname gebruik te maken van een set eenvoudige instrumenten, zoals: – Fototoestel en verrekijker; – Flesje water, pipet en Karstenbuis; – Rolmaat; – Scheurwijdtemeter; – Priem; – Voeghardheidsmeter; – Kleine hoeveelheid HCl (verdund zoutzuur). ```

Answer 52

mogelijk suggesties te vinden voor mogelijke maatregelen, zoals met betrekking tot verschillende vormen van vochtbestrijding of met betrekking tot de keuze van beter zoutbestendige restauratiepleisters.

Answer 53

Om een goede basis te krijgen voor een eventuele ingreep, reparatie of restauratie zijn de volgende stappen noodzakelijk: – Een (bouw)historische beschrijving, inclusief interventies uit het verleden; mogelijke historische gebeurtenissen die kunnen hebben bijgedragen aan de huidige staat van conservering en de aangetroffen schade. Daarnaast is een waardestelling van belang; – Beschrijving van de technische staat van conservering, waartoe behoort: • Beschrijving van de schadetypen;• Evaluatie van de condities waaraan de constructie is blootgesteld; • Beschrijving en identificatie van de toegepaste materialen. – Diagnose en risicoanalyse; – Beslissing omtrent wat te behouden en wat te vervangen; – Documentatie van het bovenstaande en van de interventie.

Answer 54

– Technieken en materialen voor het bestrijden van optrekkend vocht; – Gevelreinigingstechnieken; – Hydrofoberen van gevels; – Antigraffiti behandeling van gevels; – Kathodische bescherming van ijzer (zoals wapening in beton of ankers en dergelijke in baksteen en natuursteen metselwerk); – Steenreparatie mortels voor reparatie van aangetaste natuursteen en baksteen; – Gebruik van speciale restauratiepleisters voor muren die met vocht en zouten zijn belast. Daarnaast behoort tot het gebied van de conserveringstechnieken ook de vraag welke soorten baksteen, natuursteen of mortel te kiezen bij restauratie.

Answer 55

Ooit was de toekomst utopisch en maakbaar. Het erfgoed mocht hooguit figureren als relict uit mindere tijden. Als er nog sprake is van een utopie, dan zal die eerder in het verleden dan in de toekomst zijn te vinden. Dit is te typeren als backward utopia. Globalisering, individualisering en virtualisering van het alledaagse leven wak- keren het verlangen naar geborgenheid en herkenbaarheid aan.

Answer 56

Het centrale plein van de Italiaanse stad Lucca. De orthogonale plattegrond van de binnenstad Turijn, ontstaan in de achttiende eeuw, toont op vergelijkbare wijze de oorspronkelijke Romeinse aanleg. Integenstelling tot afbreken van de stad, welke voorbeeld is dat? Housman’s boulevards in parijs.

Answer 57

In Frankrijk uitte dit zich onder meer in een ‘revival’ van het kasteeltype, onder leiding van de architect Violet-le-Duc. Op ruïnes werden nieuwe fantasiekastelen gebouwd, waarin de gelaagdheid van het ontstaan terug was te lezen. In Nederland, ook in de negentiende eeuw, bouwde Cuypers een ruïne om tot kasteel De Haar. Voorbeelden uit de twintigste eeuw, waarin het principe van de ‘gelaagdheid’ met grote sensibiliteit en bewust is gehanteerd, zijn te vinden in het werk van de Italiaanse architect Carlo Scarpa (ondermeer het Castel Vecchio-Museum in Verona en de Fondazione Querini in Venetië).

Answer 58

``` – de esthetische waarde van het gebouw; – de emotionele waarde; – de culturele waarde; – de sociale (maatschappelijke) waarde; – de gebruikswaarde; – de ecologische waarde; – de economische waarde; – de architectonische waarde; en, als laatste genoemd maar niet de minste, – de (cultuur-) historische waarde. ```

Answer 59

Consolidatie gaat uit van het behoud van de stedenbouwkundige structuren en ook zo veel mogelijk van behoud van de bestaande bebouwing. Eventueel noodzakelijke nieuwbouw krijgt een historiserend karakter.

Answer 60

lecht een enkel element wordt behouden/ingepast in de nieuwe structuur, het grootste deel van de bebouwing verdwijnt. Het gevaar is dat waardevolle architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten verloren gaan, sociale structuren onnodig kapot worden gemaakt, kapitaal wordt vernietigd, de hoeveelheid sloopafval onnodig groter wordt en dat er wezenloze en footloose architectuur wordt geproduceerd. En misschien wel het ergste is dat de maatschappelijke problematiek, die de aanleiding tot de hele aanpak vormde, vaak verplaatst wordt in plaats van aangepakt.

Answer 61

bestaande gebouwen en structuren dominant

Answer 62

symbiose van bestaande gebouwen en structuren en nieuw programma

Answer 63

nieuw programma dominant

Answer 64

de bestaande gebouwen of het nieuwe programma. Dat hangt af van de kwaliteiten en mogelijkheden van de gebouwen en de gewenste veranderingen en de mogelijke synthese daartussen.

Answer 65

huwelijk tussen bestaand en nieuw; oplossingen die ingaan op belangrijkste problemen en een aanspreken beeld opleveren.

Answer 66

1. Van opdracht naar ontwerpopgave 2. Verkenning mogelijkheden 3. Van ontwerpopgave naar concept 4. Van concept naar ontwerp 5. Van ontwerp naar uitvoering 6. Evaluatie

Answer 67

1. Document tot verleiding 2. Document van onderhandeling 3. Document van uitvoering

Answer 68

volledig handhaven van het oorspronkelijke gebouw

Answer 69

symbiose van vernieuwing en het bestaande gebouw

Answer 70

extreme make-over

Answer 71

• Differentiatie in eigendomsvorm,doelgroepen en woningtypen moet de buurt niet fragmenteren • Breed programma, eenheid wordt bewaard • Kwaliteiten van ontwerp van Dudok bewaren of versterken

Answer 72

• Identieke aanpak gevel, dak en ontsluiting • Intact houden gevels: reinigen en voegen metselwerk, kunststof kozijnen vervangen door hout met dubbel glas • Verbetering thermische isolatie • Droogzolders voor dakwoningen • Toevoeging liften in oksels haken • Akoestische isolatie wordt gewaarborgd door voorzetwanden aan de binnenzijde, koudebruggen worden grotendeels opgelost

Answer 73

Krimp, duurzaam en cultuurhistorie.

Answer 74

Grijze druk is de leeftijd boven de 65 jaar. Het hangt samen met denataliteit (geboortecijfer te laag is, waardoor vergrijzing ontstaat), migratiestromen, gezinsverdunning en krimp.

Answer 75

De mensen boven de 65 zullen tegen deze periode sterven, wat een behoorlijke aantal is. Hierdoor zal het weer stabiel worden.

Answer 76

Bestaande bevolkingsconcentraties hebben een aanzuigende werking. Dat zijn plekken met hoge concentratie voor werkgelegenheid. Jonge mensen trekken zich naar deze plekken, waardoor de geboorteoverschot toeneemt. En de geboortetekort neemt dan toe in de gebieden waar vergrijzing al bestaat. Voorbeelden zijn Oost-Groningen, Midden Limburg en Zeeuwse-Vlaanderen. Het heeft twee gevolgen: Gezinsverdunning, hopelijk tot 1,7 opgeschroefd worden. Openbaar vervoer en winkels komen onder druk bestaan, omdat er weinig mensen wonen. Een belangrijke ontwerpopgave in deze gebieden zal het in stand houden van de kwaliteit van de woon- en leefomgeving zijn. Zonder gerichte aanpak dreigt hier grootschalige leegstand, verpaupering, en zelfs het ontstaan van spooksteden en -dorpen.

Answer 77

Kringgebieden is de opgave van sloop en herbestemming. Dit komt door de bevolkingssamenstelling en de economische status. Nieuwbouwopgaven zal zich beperken tot de volgende steden: Enschede, Almere, Zwolle, Arnhem, Nijmegen, Eindhoven, Tilburg en Breda. De randgebieden zullen meeliften met de nieuwe ontwikkelingen.

Answer 78

In Afrika is de groei enorm, maar met lage levensverwachting. Terwijl Communistische Republiek China en in de Republiek India zullen nieuwe ontwerp en opbouwgaven hebben, door de groeiende economie, wat je in Afrika niet hebt.

Answer 79

Self-fulfilling prophecy: speelt voornamelijk in de achterhoek plaats. Men heeft genoeg werk en vacatures, maar studenten verhuizen toch elders voor een baan. Het gevolg is, dat de bedrijven ook mee moeten verhuizen, omdat ze geen medewerkers hebben. Dus een neerwaarts spiraal. Waterbedeffect: Verplaatsen van het probleem. Landelijk blijft het perspectief gelijk, dus stimuleren van werk in krimpgebieden, is verplaatsen van het probleem.

Answer 80

Duurzaam betekent oorspronkelijk dat het lang goed blijft. Duurzame huis gedegen gebouwd in materialen en met een constructie. En tweede betekenis is milieu bewust en ecologisch.

Answer 81

Nee, omdat duurzaamheid gaat ook gepaard met energiezuinige woning. Een duurzaam gebouw die lang meegaat, bezorgt niet perse minder afval, want alle verloren energie word hierin niet meegeteld. Evenals een nieuwe woning, waarbij je wederom nieuwe materiaal nodig hebt, is belastend voor het milieu. Het nadeel van het sloopafval en de nieuwe vervaardiging valt al na relatief korte tijd weg tegen de energiewinst. Overigens is dit een effect dat in de praktijk vaak voor een groot deel weer tenietgedaan wordt door de wijze waarop we het gebouw gebruiken. Energiebewust gedrag heeft een veel grotere impact dan energiebewust bouwen! Hoewel milieu-duurzaam herontwerp gecompliceerder is dan milieu-duurzaam nieuw bouwen.

Answer 82

NIEUWBOUW: Het is complexer, gebouw moet cradle-to cradle zijn, warmte- en koudeopslag en -terugwinning, winning van zonne-energie, warmte-isolatie en een uitgekiende ventilatie toegepast. Gebruik van bestaande infrastructuur. Nieuwbouw moet daarom zo veel mogelijk hand in hand gaan met verdichting en in krimpgebieden beperkt blijven. Functies moeten kunnen veranderen. HERCONSTRUCTIE: Cradle-to-cradle, handhaven van de materialen die meeste milieu last bezorgen, wat wordt toegevoegd geldt eigenlijk hetzelfde als voor nieuwbouw: zo veel mogelijk cadle-to-cradle, gebruik maken van de innovaties, flexibiliteit inbouwen en bestaande infrastructuur benutten.

Answer 83

Eerst kastelen, kerken, stadsmuren en -poorten, en soms een enkelbelangrijk woonhuis. Voorbeeld: Het gemeenlandshuis van Delfland (voormalig woonhuis) aan de Oude Delft in Delft in 1952. © Beeldbank van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Later: Allengs werd de belangstelling voor de cultuurhistorie breder, verruimde die zich tot boerderijen en molens, straatmeubilair, landschappen en parken, stads- en dorpsgezichten, gemalen, bruggen en sluizen, fabrieksgebouwen, pakhuizen en stationsgebouwen.voorbeeld: Tekening van de boerderij Middelhuyse, Holyweg 41 Vlaardingen (tekening Stichting Historisch Boerderijonderzoek, 1964)

Answer 84

Migratie van gezinnen naar buitenwijken en portiekwoningen. Etages van 12m zonder lift. Dit werd snel vervangen voor hogere flats, voorbeeld is het Bijlmer. In de jaren 70 door de industrialisatie en rationalisme besloot minister van Volkshuisvesting om naar de behoefte te bouwen: grondgebonden woningen. Midden jaren zeventig ging de kentering verder. Mede beïnvloed door de in 1968 opgerichte Stichting Nieuwe Woonvormen maakte het orthogonale plaats voor de schuine lijn en volgde men het ideaal van de tuinstad in de vorm van bloemkoolwijken met woonerven.

Answer 85

Door de populariteit aan wonen in oude woonwijken en oudbouw. Sanering en renoveren kreeg een grote impact. Later de quasi-herenhuizen van Helmond Brandevoort en de kastelen van Haverlee bij Den Bosch. Voorbeeld: De uit 1839 daterende (stads)school voor kinderen van minvermogende onbedeelde ouders aan de Markt in Vlaardingen, gefotografeerd in 1964 door Gerard Dukker. Thans in gebruik als woonhuis van de auteur.

Answer 86

Europese Monumentenjaar en Nieuwmarktrellen. Dit betekende: Daarin kwam het steeds groeiende verzet tegen de stadsvernieuwing tot uitbarsting. Mensen verhuisden naar nieuwbouwijken en de oude woningen kwamen niet leeg te staan. Er was lak aan renovatie voor deze woningen, zodat ze langer meegingen. Men wilde nieuwe huizen bouwen, die duur waren. Stadsbesturen streefden naar cityvorming. Stadcentrum plaats maken voor kantoren en winkels, geen huizen. De huizen rondom moesten gesloopt worden, hierdoor ontstonden er nieuwe organisaties die tegen sloop waren. Echter was het politiek hierop tegen, waardoor restauratie achterbleef en nieuwbouw steeg.

Answer 87

De restauratie van Paleis Het Loo (geopend als museum in 1984) was de laatste grote reconstruerende restauratie. Door prof.dr.ir. Coen L. Temminck Groll.

Answer 88

Oorzaak is krimp, duurzaamheid, migratie, denataliteit, gezinsverdunning. Merk op dat het niet de (min of meer toevallige) gemeentegrenzen zijn, die ontwikkelingen bepalen, maar de afstand (in tijd en gemak) tot voorzieningen en werkgelegenheid en de aantrekkelijkheid van woonomgeving en huizenaanbod. Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Enschede, Almere, Zwolle, Arnhem, Nijmegen, Eindhoven, Tilburg en Breda.

Answer 89

De steden eromheen kunnen meeliften, mits ze goede voorzieningen, aantrekkelijk woonmilieu en genoemde brandpunten kunnen aanbieden. De gemeentegrenzen zijn niet uit toeval ontstaan, dit heeft met voorzieningen, tijd, gemak en werkgelegenheid in de buurt te maken. Een voorbeeld is gemeente Delft. De universiteit draagt een grote rol hierbij. De studenten kunnen de ‘brandpunten’ vinden in Den Haag en Rotterdam. De concurrentie van de buitenwijken van deze twee steden groeit.

Answer 90

De bevolkingssamenstelling zal veranderen. Aantal seniorewoningen en herenhuizen zal toenemen, terwijl de vraag van scholen zal dalen. Bij grote krimp zullen heleboel gebouwen moeten slopen en nieuwe herontwikkeling plaats vinden. Voorbeeld is Delfzijl.

Answer 91

Met de cultuurhistorie, omdat het bijdraagt aan de identiteit van de omgeving. Het word als kwaliteit beschouwd. Denk aan boederijen in groningen of leegstaande kerken. En de leegstaande industriegebieden. Belangrijke punten van zorg zijn daarbij de functionele en economische dragers van dat cultuurhistorisch waardevolle. De boerderijen hebben weinig aan te bieden. De kerken kun je niet leeg laten staan, dus een functie aan toekenen. De industriegebieden zoals binckhorst kunnen herontwikkeld worden, omdat ze dicht bij het centrum zitten. De tijd en gemak speelt hier een grote rol: Binckhorst dicht bij de stad en dus een grote ruimte om te herontwikkelen.

Answer 92

- Bestuurlijk, juridisch en bouwmarkt: kantoorruimtes die leeg staan en herbestemmen, door de nieuwe type kantoren die zuinig en flexibel moeten zijn. De hindernissen zijn: het belastingstelsel, in de bouwregelgeving en het bestemmingsplan enz. - Het duurzaam maken van een gebouw, in plaats van duurzaam bouwen. Je moet wel denken aan d cultuurhistorische waarde, omdat men daar zich aan hecht. Voorbeeld: De (stads)school in Vlaardingen zou de isolatie aan de buitenkant worden geplaatst met HR++-glas, maar daarmee zou het beeld verdwijnen. Bij duurzaam herontwikkeling moet gebruik worden gemaakt van innovaties, maar ook de traditionele, vaak nog aanwezige potenties worden benut. Samenwerkingen is de sleutel. - Infrastructuur, voorzieningen (winkels,ziekenhuizen,station) en mobiliteit spelen ook een belangrijke rol. De mobiliteit en parkeren geeft de grenzen van verdichting, omdat men bepaalt hoeveel parkeerplaatsen per vierkante meter aanwezig moet zijn. - Verdichten moet hand in hand gaan met aandacht voor de kwaliteit van de woonomgeving: sport, recreatie, park, plein, licht, lucht en ruimte. Verdichting gaat gepaard met verbinding en voorzieningen. - De Nederlandse bouwpraktijk heeft in de Wederopbouwperiode een ongekende rationalisatie ondergaan ten koste van het vakmanschap: dit geldt ook voor renoveren. Hierdoor zijn er veel verschillen tussen oud en nieuw. Dus ook de verschillen tussen waarde van nieuw en oud.

Answer 93

Op de monumentale waarde van het monument en zijn context. Dat waren voornamelijk kleine steden en dorpen. Voorbeeld 1: Delfshaven (R’dam): gebied rond de Kolk. En voorbeeld 2: Drentse Orvelte: historische dorpskern en enkele direct daaraan grenzende weilanden. Alles werd gerestaureerd en werd een toeristische attractie.

Answer 94

- Beschermde gezichten kregen en grotere beeld en 19de en 20ste eeuw werken kwamen er ook bij. - Buiten de beschermde gebieden, kwam historische waarde aanbod. Kwam er een historische structuur- en bestemmingsplannen beschreven.

Answer 95

Eerst waren het lokale gemeentes en organisaties die zich bezig hielden, in 1999 kwam de nota Belvedere.

Answer 96

curator, de restaurator, iemand anders uit de museumstaf of door één of meer externen. De restaurator doet het onderzoek en vastgesteld in restauratierapport. Beslissingen worden soms genomen in samenspraak met de curator of met een begeleidingscommissie.

Answer 97

vanuit de volgende disciplines: archeologisch, historisch geografie en lokale geschiedenis. Dat laatste noemen we: Biografie van de landschap: meepraten en -denken van de cultuurhistorisch onderzoekers bij te totstandkoming van het landschapsontwerp. immaterieel cultuurhistorisch erfgoed betekent? Kunst, gedichten, liederen en schilderen over een landschap.

Answer 98

stedenbouwkundig-historische analyse van de stadsmorfologie weer. Eerste laag: vroeg- en pre-stedelijke structuren weergegeven: waterlopen, dijken, landwegen en de thans nog in bebouwing herkenbare verkavelingen. Tweede laag historisch waardevolle objecten (door bouwhistorici) Afb 27: Amsterdam afbeeld, waarvan in blauw is aangegeven dat deze plekken een historische waarde hebben. Stedenbouwers werken vooral samen met andere partijen om genoeg kennis te vervaardigen over het gebid.

Answer 99

voert zelf het onderzoek uit. Voordeel is, dat ze alles over het gebied te weten komen en deze kunnen terug laten komen in het ontwerp. Zij betrekken de architect bij het onderzoek. Deze methode word in grote maten door Historische interieur uitgevoerd. En in mindere maten door Historische gebouwen (monumenten): tot de jaren 80 door Rijksdienst voor de Monumentenzorg(architecten) vanaf 1989 ligt de rol bij de gemeente en dus deskundigen. Historische gebouwen: cultuurhistorische onderzoek word gedaan door een bouwhistorici. De architect is dan nog niet bekend. Onderzoek word geleid aan de hand van Richtlijnen Bouwhistorisch Onderzoek. Het nadeel is dat de afstand tussen het architect en onderzoek te groot is. Zij moeten net als landschapsarchitecten de architect betrekken bij het onderzoek.

Answer 100

Het onderzoek word gedaan door het architect, die niet deskundig genoeg is. Hierdoor zou het beeld en de waarde kunnen veranderen.

Answer 101

Het onderzoek word in initiatief-of definitieve fase opgesteld. Achterliggende gedachte is dat de resultaten van het onderzoek, net als eisen in wet- en regelgeving, financiële kaders, en programma van eisen, behoort tot het materiaal op basis waarvan een ontwerpopdracht geformuleerd kan worden. Er zijn ontwerpers betrokken, maar die zullen het niet werkelijk ontwerpen. Pas als alle fases voorbij zijn, word er een ontwerpen uitgekozen.

Answer 102

- Ontwerper doet het onderzoek zelf, voordat hij eraan begint. - De ontwerper laat het onderzoek door een ander doen - ontwerp word gemaakt, voor het onderzoek. Dit komt door de vergunning die gevraagd moet worden. - Er word niet of nauwelijks onderzoek uitgevoerd

Answer 103

Het onderzoek word in initiatief-of definitieve fase opgesteld. Achterliggende gedachte is dat de resultaten van het onderzoek, net als eisen in wet- en regelgeving, financiële kaders, en programma van eisen, behoort tot het materiaal op basis waarvan een ontwerpopdracht geformuleerd kan worden. Er zijn ontwerpers betrokken, maar die zullen het niet werkelijk ontwerpen. Pas als alle fases voorbij zijn, word er een ontwerpen uitgekozen.

Answer 104

Architect: voordeel is, dat het begrip zal tonen voor het gebied. Nadelen is dat het niet zijn discipline is, omdat hij niet deskundig genoeg is. En dat het een bepaald beeld krijgt van ontwerp, die bepalend zijn voor cultuurhistorische onderzoek. Onderzoeker: voordeel is dat hij onafhankelijk is en deskundig. Nadeel is dat hij niet vanuit een ontwerpprincipe onderzoekt. Hij kan belemmeringen bezorgen voor de ontwerper. Wat niet waar is, omdat architecten dagelijks met voorwaarden te maken hebben, zoals PVE, kosten, opdrachtgever, regels en wetten. Voorbeelden: Civiele Techniek gebouw van Bakema. Het kopgebouw is ontworpen door Jeanne Dekkers en Gosia Wolak. Zij hebben geen respect getoond naar het oude gedeelte van het gebouw. Voorbeeld 2: Algemene Rekenkamer in Den Haag door Aldo van Eijk. Andere vorm en materiaal gebruikt. Voorbeeld 3: restauratie van Tweede Kamer door Pi de Bruin 1981. Hij heeft de monumentale trap gesneden om ruimte te maken voor een lift. (Achterlijke imbisiel)

Answer 105

De Waag was één van de belangrijkste poorten van de jonge maar succesvolle middeleeuwse handelsnederzetting die bij een dam in de Amstel was ontstaan. Nadat het gebarsten was, hebben ze het gesloopt en zijn alle functies zoals schilders, chirurgen, smeden etc verplaatst naar Sint-Antoniespoort. De functie van dit gebouw veranderde, hierdoor verhuisde de archief en later museum. In 1987 verliet de laatste functie. Om het gebouw te bewaren, kwam horeca erin. De stelling is veranderd: vroeger werd een gebouw behouden, omdat er andere functies in plaats konden maken. Nu komen er functies, om het gebouw te behouden. Tweede voorbeeld: Het Nieuwe Steen, bij de bouw van het Delftse stadhuis door Hendrick de Keyser. Overeenkomst: dat het iconen zijn. De Sint-Antoniepoort was icoon van de sterke ommuring van middeleeuws Amsterdam. Het Nieuwste steen icoon van grafelijk bouwwerk en symboliseerde wellicht hoe de macht over de stad ooit in de handen van Hollandse graven.

Answer 106

Complex van de kolenmijn in Zolder (België).Typerend voorbeeld van de moderne opgave van architecten en stedenbouwkundigen: het geschikt maken van bestaande gebouwen, complexen en structuren voor een nieuw gebruik. Twee rederspakhuizen in Vlaardingen van rond 1910 (de linker is rijksmonument) en een tussenlid van rond 1930. Op de voorgrond, niet zonder reden, de architect die er appartementen in moet ontwerpen.

Answer 107

Monumentenzorg is dat deel van de hergebruikopgave waarin het cultuurhistorische aspect een hoofdrol speelt. Daarnaast is ze ook een leerschool, omdat veel aspecten van de moderne hergebruikopgave daar al lang spelen. Het gaat om eeuwen oude gebouwen, Fabrieken, wooncomplexen, leegstaande kerken en kantoren, eeuwenoude kastelen, raadhuizen, grachtenpanden en kerken.

Answer 108

Erfgoed was monumentenzorg. We zullen nooit weten hoe dat in de jagers tijd ging, omdat rituelen ook tot erfgoed van een bepaald gebied werden gezien. De liederen/cultuur van dat gebied werd lang bestaande gehouden, als monument. Wellis waar geen tastbaar ding, maar wel een erfgoed. Een muurschildering in Melbourne, bekend als The Collingwood werd als erfgoed beschouwd. Terwijl de illegale Brit Banksy, in Melbourne, tegenwoordig achter een plaat plexiglas wordt bewaard. De een vind het vandalisme en ander kunst. Het gaat om de waarde die je aan iets toekent. Een ander voorbeeld zijn de grafkelders, tombes en hunebedden. Men houd dat in traditie en zal altijd behouden worden. Een ander voorbeeld is het Genesis van de Bijbel. Men zette ergens een steen op een plaats en dit werd gekenmerkt tot iets betekenvols. De stenen gaven markante plaatsen weer. Zo kregen onbekende plekken een betekent, zoals bomen, heuvels en rivieren. De variatie van no-go devil area tot heilige plaatsen. In het door een samenleving gekende universum werd aan vrijwel alles een anima loci, een geest van de plek, toegeschreven. Kenmerkend was, dat het subjecten waren en geen objecten: bomen, heuvels en rivieren.

Answer 109

De keizers zorgden ervoor dat het erfgoed van de voorganger bleef staan. Dit gebeurde om hun macht te laten uitdrukken en die van de voorgangers. De keizer Maiorianus in 458 kondigde aan, dat al het erfgoed niet beschadigd mocht worden. Hij wilde de schoonheid van de stad restaureren. Dit was niet altijd het geval, want in de tijd van de Ottomanen, werd Istanbul beschadigd, met uitzondering van twee bouwwerken. Zo werd er in Rome bewust gebouwen gesloopt. Dit werd gedaan door de Paus, om hun macht te uitdrukken ten opzichte van de keizers. Daar staat tegenover dat de Romeinse calcarii (kalkbranders) na het einde van de Middeleeuwen ontdekten dat klassieke marmeren beelden (vooral de oudste, Griekse) een fantastische grondstof voor kalk vormden. Zo werd het Colosseum beschadigd, tot Paus Benedictus XIV in 1749 dat beperkte. De zorg voor monumenten werd vooral benadrukt door de macht (paus/keizers)

Answer 110

Het Huis ter Nieuburch is ontworpen door Frederik Hendrik in 1634. In 1697 werd het huis als vrede orde gebruikt door stadhouder-koning Willem III. In de tijd van Willem V werd het huis eigendom van Oranje. En toen Willem V wilde restaureren, was dat niet meer mogelijk. Dus liet hij een gedenkteken plaatsen in Rijswijk. Het was een Heiligenbeeld: aansporing van een herinnering.

Answer 111

Relieken geacht authentiek te zijn: bijvoorbeeld daadwerkelijk een stukje van het stoffelijke overschot van een heilige. VB1: De Waag in Amsterdam. De Sint-Antoniekerk werd als belichaming gezien voor de oude stadspoort. VB: Het Nieuwe Steen van Delft. VB3: Valkhof in Nijmegen. Heiligenbeeld werd door Rooms-Katholieke gezien als libri Carolini (± 790). Tijdens Concilie van Trente (Concilium Tridentinum, 1545–’63): het beeld heeft slechts betekenis als herinnering of aansporing, maar is zelf niet heilig. VB: de beelden in een kerk als aansporing tot God. Zo kunnen monumenten worden gezien als aansporingen om te herinneren. VB1: De gedenkteken van Rijswijk. Dus: ‘relieken’ (authentieke overblijfselen) en in ‘beelden’ (betekenisdragers)

Answer 112

Attrappenkult (het dwepen met namaak). (Ulrich Conrads & Peter Neitzke (samenstelling): Denkmalpflege statt Attrappenkult. Gegen die Rekonstruktion von Baudenkmälern – eine Anthologie. Basel: Birkhäuser GmbH, 2011. Bauwelt Fundamente 146.)

Answer 113

1ste: In het Amsterdamse stadhuis was ruim een eeuw eerder al een zogenaamde kunstkamer ingericht. De oudste is: Schilderijengalerij Prins Willem V in Den Haag in 1774 opende. En tweede is Museum uit Haarlem in 1784. Er stonden reisbeschrijvingen, uit zogenaamde arcadische afbeeldingen, uit rariteitenkabinetten die men erop nahield en folies die men bouwde. Er waren verhandelingen geschreven, kabinetten gevuld, verzamelingen aangelegd en zelfs musea ingericht.

Answer 114

John Picard’s Hunebedden in 1660: Korte Beschryvinge Van eenige Vergetene en Verborgene Antiquiteiten Der Provintien en Landen Gelegen tusschen de Noord-Zee, de Yssel, Emse en Lippe.... Amsterdam. Hij kon niet geloven dat het mensen waren, maar reuzen die de hunebedden hadden geplaatst.

Answer 115

Auke van der Woud schetst in zijn beschrijving van Nederland in de eerste helft van de negentiende eeuw nog een land waarin men de afstand tussen steden of dorpen uren gaans te voet, in een koets over vaak nog onverharde wegen, of naar huidige begrippen traag per trekschuit overbrugde (Auke van der Woud: Het lege land. De ruimtelijke orde van Nederland 1798–1848. Amsterdam: Meulenhoff, 1987).

Answer 116

De eerste spoorlijn, van Amsterdam naar Haarlem werd pas in 1839 geopend

Answer 117

Nederland representeerde zich tot 1795 als Republiek, met diverse gewesten. Daarvoor was het Amerikaanse Oorlog en de Franse Revolutie. Het waren mijlpalen in de ontwikkeling van de eenheidsstaten en daarmee ook van nationaal bewustzijn. De belangrijkste oorzaak was het Nederduitsch Gereformeerde Kerk. Daarnaast was Opstand van de Bataven en de tegen Spanje (1568–1648). Ook leden van het Huis van Oranje waren, met enkele zeehelden wellicht, samenbindende factoren. Van Nederland als een eenheid kan men echter eerst na het Haagse verdrag van 1795 spreken.

Answer 118

Oosterhout (NB), 1711: de Ruïne van Strijen of Slotbosse toren: De Ruïne is een restant van het Kasteen Strijen. Deel Hollands leen, rest Brabants. Verwoest en nooit meer hersteld. De toren was expres buiten het contract gehouden, waardoor het bleef staan. Toren bleef over en kreeg restauratie in 1753, als herinnering aan het ooit zo machtige grenskasteel. Nijmegen 1795, Valkhof Als symbool voor drie kwartieren van Neder-Gelre. Middeleeuws werk, maar werd gezien als restanten Romeins Nijmegen. Door democratisering in 1795 liet Tiel en Zaltbommel uit wraak 2 delen slopen. Nijmegen mocht stukjes oude gebouwen kopen en voor eigen rekening restaureren Nijmegen 1795, Valkhof Voorhout (gemeente Teijlingen), 1798: de Ruïne van Teijlingen Ontstaan in waarschijnlijk 12e eeuw, geen wettige erfgenamen na Willem III van Teijlingen. Op grond van de Acte van Staatsregeling van 1798 werden burcht en omliggend gebied eigendom van ‘het Bataafse volk’ (Staatseigendommen). Sinds 1889 rijksbezit, bestaat nog steeds. Muiden, 1825: het Muiderslot De redding in 1825, was opslag voor wapens en buskruit maar bouwvallig ongeschikt geworden. Willem I wilde stukje als reliek (monument) behouden, maar dat koste te veel goed. Daarna stemde hij in met verkoop, maar er brak een storm van protesten los. Werd door de koning behouden vanwege de herinnering aan P.C. Hooft en de Muiderkring; Niet het gebouw was belangrijk, maar het verhaal dat het gebouw representeerde.

Answer 119

Tussen 11de en 14de eeuw werd een Romeins castellum gebouwd. Daarna Karolingische burcht. Als graaf van Vianden waren de prinsen van Oranje vanaf 1417 eigenaar van het slot. Koning Willem I wilde het verkopen, maar leidde tot protesten. In 1977 schonk de Groothertog de ruïne aan de Luxemburgse Staat, waardoor het gerestaureerd werd.

Answer 120

Hij heeft de Hunebedden als monumenten op de kaart gezet. Hij was de grondvester van de Archeologie en directeur van het Museum van Oudheden te Leiden. Zijn leerling Conrad Leemans nam het over.

Answer 121

Na zijn overlijden in 1875 was het beginpunt voor monumentenzorg. Hij was belangrijk omdat: Gevangenpoort in Den Haag niet te slopen Gedenkteeken van Vaderlandsche Geschiedenis in staats eigendommen behouden Subsidie voor Haarlem voor Ruïne van Brederode jaren 60. (staats eigendom) Hij vond monumentenzorg niet de taak van overheid was.

Answer 122

(Opvolger van Reuvens) Hij wilde een commissie oprichten om de nog bestaande overblijfselen der oud- vaderlandsche kunst op te sporen en voor een geheelen ondergang te bewaren. Dit voorstel werd op 10 oktober 1859 door de Afdeling aanvaard en op 28 april 1860 door de Academie bekrachtigd. Die Oudheidkundige Commissie werd weliswaar op 5 november 1870 alweer opgeheven. Hij wilde een Rijkscommissie oprichten.

Answer 123

Kleine Houtpoort in Haarlem tussen 1860-1861. Hij werd door de gemeente toch vrijgemaakt voor verkoop en sloop in 1860. Er kwamen wel tekeningen en afmetingen van het gebouw. En de Ridderzaal.

Answer 124

Door De Steurs, omdat hij het hoofd werd van Afdeling Kunsten en Wetenschappen. Hij zette monumentenzorg op de kaart in Nederland. Hij was conservatief. Zijn voorkeur was Middeleeuwen en vooral Hollandse renaissance en modere (overheids)architectuur. Andere werden neer gehaald; zoals Pierre Cuypers, Cornelis Peters en Jacobus van Lokhorst. Hij werkte samen met Cuypers en inspireerde Viollet-le-Duc.

Answer 125

In diens Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVIe siècle verklaarde Viollet-le-Duc het begrip restauratie als volgt: Restauratie. Zowel het woord als de activiteit zelf zijn modern. Een bouwwerk restaureren betekent noch dit te onderhouden, noch het te repareren, noch het te herbouwen; het betekent het te herstellen in een voltooide staat, die in feite nooit werkelijk bestaan hoeft te hebben

Answer 126

De Oudheidkundige Bond vanwege de ontwikkeling van de kunst- en architectuurhistorische discipline, en vanwege de polemiek tussen de architectonische, objectgerichte, restauratiebeweging en de (eveneens objectgerichte) kunst- en architectuurhistorische, meer op conservering gerichte stroming.

Answer 127

De Haar in Haarzuilens en Grafelijke zalen in Binnenhof. DE HAAR: Voordat Cuypers werd gevraagd om dit te restaureren was het een ruïne. Het werd vanaf 1892 omgetoverd tot een prestigieus buitenhuis. De binnenplaats werd een fantastische ontvangsthal.

Answer 128

1. Restaurerende architectonische: Cuypers en De Stuers voortgingen, 2. Conserverende kunst- en architectuurhistorische: selectie voor bescherming. In 1990 kunst- en architectuur, recenter Bouwhistorici de geesteswetenschappelijke ‘bloedgroep waren bepalend. 3. Gebiedsgericht (jaren 10 vd 20e eeuw, Bond Heemschut) onderscheid te maken met de twee andere bloed groepen. Hierbij was stedenbouw erg belangrijk: bond Heemschut: Als reactie op de tamelijk ongereguleerde uitbreiding van steden en op saneringsplannen die ten koste gingen van het stadsschoon ging de geboorte van de stedenbouw als overheidsinterventie hand in hand met de Strijd om Schoonheid, waarvan de Bond Heemschut de belangrijkste pleitbezorger was. 4. Sociaalwetenschappelijk erfgoedonderzoek of SWEO: de betekenis van monumenten en gebieden als lieux de mémoire, als plaatsen van herinnering.

Answer 129

Jan van Veth met Dirk C. Meyer in 1901 pamflet Stedenstenis. Hij keerde zich tot de demping van de grachten in Amsterdam. Hij pleitte niet voor het object, maar ook de landschap en omgeving. Deze stonden centraal. Ze hebben monumentenbevordering ingekregen bij de gemeentes. De eerste was Den haag in 1921.

Answer 130

Moderne, op in de vaart der volkeren, toekomstgerichte nieuwe stadsontwerpen: Arnhem, Nijmegen, Rotterdam. Steden die de puin opruimden en moderne architectuur hebben gekozen. En ander is Reconstruerende, op (herstel van) continuïteit gerichte: Middelburg, Rhenen.

Answer 131

Jan Granpré Molière grondlegger stedenbouw en Jan Bijhouwer: tuin- en landbouwarchitect. Met het boek: Het Nederlandse Landschap. Cultuurhistorie en waarde ervan werden belangrijker dan de agrarische inkomsten. Hij was ook tegen het modernisering. Hoogleraar Delft.

Answer 132

21 mei 1940, maar was niet echt een vaste bodem voor monumenten. Pas na 1961 werden Stads- en dorpsgewesten ook in opgenomen. Monumentenzorg bleef daarmee wel vooral objectgericht: de eerste beschermde stads- en dorpsgezichten waren zoals gezegd beperkt van omvang en dienden vooral ter bescherming van de context van monumentale objecten.

Answer 133

Europees Monumentenjaar 1975.

Answer 134

In 1967. Opgericht door Coen Temminck Groll. Delft Bouwekunde. De monumentenzorgers in Werkgroep Restauratie waren voor dure restauratie, onbetaalbaar voor de oorspronkelijke bewoners. Rond 1972 was er bezwaar van de meerderheid van de Delftse studenten tegen de oprichting van de Werkgroep Restauratie. Dit proces, gentrification genoemd, kent in Nederland spraakmakende voorbeelden als de Stokstraat in Maastricht en de Spanjaardstraat in Middelburg. kapotgerestaureerd: Dat men naar idiaal beeld restaureert. VB: Paleis het Loo.

Answer 135

1. Haagse gemeentehuis door Piet Zanstra uit 1971. Achter het pittoreske oude raadhuis verrees een nieuwe raadszaal, een betonnen rechthoek-op-palen. Deze werd later gesloopt, oor de komst van de Spui. 2. De moderne toevoegingen van Aart Oosting en Hans Beunderman aan het kantongerecht aan het Utrechtse Janskerkhof (1984–’86) wordt door de meeste architecten nog steeds zeer gewaardeerd. 3. kubussen van Wim Quist, aan de noordzijde van de Rotterdamse Laurenskerk (1976–’81). 4. Pi de Bruijns uitbreiding van het Tweede-Kamercomplex (1981–’91) en van het Amsterdamse Concertgebouw (1984–’88) 5. Gunnar Daans toevoegingen aan het Fries Museum in Leeuwarden (1992–’96). 6. het Nederlands Scheepvaartmuseum in Amsterdam door Liesbeth van der Pol. In de ‘bloedgroep’ van de kunst-, architectuur- en bouwhistorici lijkt de waardering voor dergelijke ingrepen echter tanende. ‘het grote publiek wilde herstel Glorie en aangepaste nieuwbouw

Answer 136

De grijze druk is het percentage inwoners dat 65 jaar of ouder is. Grijze druk hangt direct samen met denataliteit, migratiestromen en krimp.

Answer 137

Denataliteit is het afnemen van het aantal geboorten ten opzichte van het aantal sterfgevallen.

Answer 138

De verwachting is dat dit aantal nog langzaam zal groeien tot ongeveer 17,5 miljoen, en daarna stabiel zal blijven of langzaam zal teruglopen. Een belangrijke rol speelt echter ook de (binnenlandse) migratie. Bestaande bevolkingsconcentraties hebben daarbij een aanzuigende werking. Dat zijn namelijk de plekken waar de werkgelegenheid zich steeds meer concentreert. Vooral inwoners in de jongere leeftijdscategorieën migreren nu al van minder naar meer dichtbevolkte delen van het land.

Answer 139

In potentie is die het grootst in Afrika, zoals deze kaart laat zien (% van de bevolking in de leeftijd van 15 jaar en jonger). Door gebrek aan economische groei is de levensverwachting daar echter laag. Ontwerp- en bouwopgaven zijn voornamelijk te vinden in de zogenaamde nieuwe econo- mieën, zoals in de Communistische Republiek China en in de Republiek India.

Answer 140

Omdat de bevolking in Nederland als geheel niet of nauwelijks meer toeneemt, is het vanuit een landelijk perspec- tief ook niet zinvol om in een krimpgebied de werkgelegenheid te stimuleren en daar zo de krimp tegen te gaan. Dat komt immers neer op het verplaatsen van het probleem. Uiteraard zal dit waterbedeffect wel zijn gevolgen hebben voor de onderlinge concurrentie tussen gemeenten

Answer 141

De oorspronkelijke betekenis duidt op de hoedanigheid van iets om lang te (kunnen) blijven bestaan.Later werd de betekenis van het woord opgerekt naar het effect op de leefomgeving en het (fysieke of ecologische) mili- eu.

Answer 142

NieuwbouwopgavenHerontwerpopgaven

Answer 143

Bij herontwerp ligt de milieuwinst enerzijds bij het handhaven van de materialen waarin als het ware de meeste milieulast is opgeslagen (dus vooral in het casco). Voor wat wordt toegevoegd geldt eigenlijk het- zelfde als voor nieuwbouw: zo veel mogelijk cadle-to-cradle, gebruik maken van de innovaties, flexibiliteit inbouwen en bestaande infrastructuur benutten.

Answer 144

Allengs werd de belangstelling voor de cultuurhistorie breder, verruimde die zich tot boerderijen en molens, straatmeubilair, landschappen en parken, stads- en dorpsgezichten, gemalen, bruggen en sluizen, fabrieks- gebouwen, pakhuizen en stationsgebouwen. Dit wat het vakgebeid van de ontwerper betreft, want ook belangstelling voor klederdrachten, oude ambachten, feesten (zoals het Sinterklaasfeest) en streektaal nam toe. Tegenwoordig is bijna alles erfgoed. Ontwerpers ontkomen er daardoor niet aan, zich rekenschap te geven van waarden die worden gehecht aan het object, de plek of het gebied waarin of waaraan ze moe- ten ontwerpen.

Answer 145

de migratie van gezinnen naar nieuwbouwwoningen in nieuwe buitenwijken en randgemeenten. In merendeel ging het daarbij al snel vooral om portieketage- en galerijflats in middelhoogbouw (hoogste woonvloer maximaal 12 m boven maaiveld, zodat geen lift was vereist) en later om galerijflats van meer dan tien verdiepingen, met de Amsterdamse Bijlmermeer als apotheose.

Answer 146

...vond al een eerste kentering (turning) plaats. Er werd allengs minder ingezet op de bouw van galerijflats en meer ingespeeld op de behoefte die mensen bleken te hebben aan grondgebonden woningen. Midden jaren zeventig van de vorige eeuw ging die kente- ring verder.

Answer 147

Verdichting is niet alleen een logisch gevolg van de hiervoor aangegeven thema’s, maar ook een hoognodige reactie op de vanzelfspre- kendheid waarmee de groene ruimte in Nederland in de naoorlogse jaren aan nieuwbouw werd opgeofferd.

Answer 148

Enerzijds een typerend voorbeeld van ‘ander’ werk, waarmee architecten zich tijdens de crises in de bouw zijn gaan bezig- houden (namelijk hun ontwerpkwaliteiten inzetten voor onderzoek). Anderzijds een representant van een thema dat in de ko- mende decennia het werk van architecten zal beheersen.

Answer 149

Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Enschede, Almere, Zwolle, Arnhem, Nijmegen, Eind- hoven, Tilburg en Breda

Answer 150

Bestuurlijk, juridisch en voor wat de bouwmarkt

Answer 151

(inclusief de bouwkundige opleidingen) betreft, moetNederland zich nog aanpassen aan de nieuwe opgave. In 2010 stond bijvoorbeeld al 14% van de be- schikbare kantoorruimte in Nederland leeg, terwijl door Het Nieuwe Werken (flexibel en meer thuis of nabij huis werken) en de krimpende overheid (de belangrijkste afnemer van kantoorruimten) de behoef- te aan kantoren alleen maar zal afnemen. Om kantoorruimte een andere bestemming te kunnen geven, moet er echter tal van hindernissen worden genomen, in de sfeer van het belastingstelsel, in de bouw- regelgeving, in het bestemmingsplan en ga zo maar door;

Answer 152

zeker indien ook cultuurhistorie een rol speelt en ook rekening gehouden moet worden met de waarden die mensen aan het bestaande hechten. Neem als voorbeeld het gebouw van afbeel- ding 12. De meest efficiënte en bouwfysisch meest veilige manier om dat goed te isoleren is om het te voorzien van buitenisolatie en moderne, goed sluitende vensters met HR++-glas. Daarmee zou het ech- ter zijn beeldbepalende karakter verliezen. Bij duurzaam herontwikkelen moet niet alleen gebruik wor- den gemaakt van innovaties, maar ook de traditionele, vaak nog aanwezige potenties worden benut.

Answer 153

Daarbij is het niet alleen van belang om het stedelijke goed en zorgvuldig in te richten, zodat het daar goed toe- ven is. Ook groen en water verdienen veel aandacht. Een plantsoentje en kinderspeelplaats in de on- middellijke omgeving, een wijkpark op wandelafstand en ruimschoots licht, lucht en ruimte en ruimte voor sport en recreatie horen even onlosmakelijk bij verdichting als het op pijl houden en brengen van voorzieningen en verbindingen;

Answer 154

Toen het renoveren aan de orde kwam, heeft zich ook daar die ratio- nalisatie voltrokken. Die huidige bouwpraktijk sluit (nog) niet goed aan bij het vele hand- en maatwerk dat bij historisch waardevolle objecten nodig blijkt te zijn.

Answer 155

In de jaren zestig van de vorige eeuw werden de eerste beschermde stads- en dorpsgezichten aangewe- zen. Aanvankelijk ging het om uitgesproken kleine delen van steden en dorpen met een hoge concentratie beschermde monumenten. Het beschermde gezicht werd voornamelijk opgevat als de context van die be- schermde monumenten.

Answer 156

Als voorbeeld waartegen de verschillen worden afgezet, wordt hier de restauratie van een museumstuk.Op de cultuurhisto- rische waarde daarvan is meestal al stevig gestudeerd voordat zich de noodzaak van een restauratie aan- dient.

Answer 157

– De ontwerper doet het onderzoek zelf, voordat hij aan het ontwerp begint;– De ontwerper laat, voordat hij aan het ontwerp begint, het onderzoek door anderen uitvoeren;– Het onderzoek vindt na het ontwerp plaats, bijvoorbeeld omdat de gemeente dit eist, om een vergun- ningsaanvraag te kunnen beoordelen;– Er wordt niet of nauwelijks onderzoek uitgevoerd.

Answer 158

Dat hoeft echter niet het geval te zijn. Niet elke aanpassing van een bestaand gebied of bestaand object vraagt om dergelijk onderzoek, en daarom kan men (gemotiveerd, en op grond van het oordeel van deskundigen) daarvan af zien. Ook is de capaciteit van cultuurhistorisch on- derzoekers niet onbegrensd. De beschikbare capaciteit moet daarom verstandig ingezet worden.

Answer 159

Achtereenvolgende keizers en pausen legitimeerden hun macht door zich als opvolgers van eerdere heersers te presenteren. Net zoals we dat bij Het Nieuwe Steen in Delft kunnen veronderstellen, hoorde daarbij dat men tekens van die macht niet alleen zelf bouwde, maar ook dat men symbolen (monumenten) van voorgangers in ere hield en er als ‘erfopvolger’ zorg voor droeg.

Answer 160

Ooit was dit één van de belangrijkste poorten van de jonge maar succes- volle middeleeuwse handelsnederzetting die bij een dam in de Amstel was ontstaan. Toen die nederzetting vanwege succes uit zijn voegen barstte en uitgelegd moest worden, werd de stadsmuur gesloopt.

Answer 161

Toen in 1987 de laatste gebruiker het gebouw verliet, was er geen mens meer die voor afbraak zou willen pleiten.Het gebouw was een historisch icoon van de stad geworden. Merk het (te veronderstellen) verschil op: vroeger behouden omdat het gebouw voor een andere functie nodig was, en nu een andere functie gegeven om het gebouw te kunnen behouden.

Answer 162

De Sint-Antoniespoort was een icoon van de sterke ommuring van middeleeuws Amsterdam.

Answer 163

Niets is minder waar. Zolang er sprake is van beschaving, is er ook sprake van erfgoedzorg. Al heel lang behoort daartoe ook zorg voor wat eerder werd gebouwd of opgericht. Dat laatste is monumentenzorg, alleen werd het lang niet zo genoemd.

Answer 164

Of de eerste (moderne) mensen erfgoed hebben gekend, is een overbodige vraag. Mensen geven culturele informatie door. Wat we in het huidige taalgebruik doorgaans onder het woord erfgoed verstaan is een onbepaald en arbitrair van andere culturele informatie afgescheiden begrip. Daarom is er ook steeds debat over de vraag of iets tot het erfgoed gerekend moet worden.

Answer 165

Bij restauratie gaat het om het met zorg bezig zijn met objecten, die eerder door anderen zijn gemaakt, omdat men daarin waarden – van welke aard ook – onderkent; waarden die men de moeite waard vindt om aan de volgende generaties door te geven. Vaak zijn deze objecten al eens of zelfs meermaals eerder aangepast en gewijzigd.

Answer 166

Met renovatie wordt geduid op maatregelen die tot doel hebben om de functionele en technische staat boven het bestaande niveau te verhogen.(english)– Renovation: not adding something new, but maintain and improve the value and function; update.– Refurbishment: measures also include intact, but for example, outdated components or surfaces.– Conversion: includes also changes of the loadbearing structure or interior layout

Answer 167

Bij transformatie is er sprake van een aantal ingrijpende veranderingen aan onderdelen van het bestaande. Veelal betreft het meerdere gebouwen, een complex, ensemble, wijk of stadsdeel.

Answer 168

De verandering van één onderdeel op gebouwniveau noemen we bij R-MIT interventie. Een transformatie bestaat meestal uit meerdere interventies.

Answer 169

die van Portugese Synagoge in Amsterdam. Het gebouw uit 1674 van architect Elias Bouman werd tussen 2010 en 2011 gerestaureerd door Kees Doornenbal van Rappagne en Partners.

Answer 170

het kantoor Westraven in Utrecht. Dit gebouw stamt uit 1974 en is ontworpen door Jan Lucas. Cepezed heeft het kantoor voor Rijkswaterstaat uitgebreid met lagere gebou- wen aan het Amsterdam-Rijnkanaal en de toren zelf ingrijpend gerenoveerd. Kenmerkend is de gevel van de hoogbouw, waarin grote openingen over meerdere verdiepingen zijn aangebracht om meer openheid en oriëntatie in het gebouw te krijgen. De oude gevel is grotendeels gehandhaafd. Er is deels een glazen scherm en deels een scherm in metaaldoek aan toegevoegd.

Answer 171

die van het voormalige Philipsterrein in Eindhoven onder de naam Strijp-S. Hier wordt een deel van de bestaande gebouwen gehandhaafd op basis van het masterplan van West 8.

Answer 172

is het stationspostkantoor in Amsterdam. Het werd in 1968 opgeleverd naar ontwerp van Merkelbach & Elling. In 2001 besloot men de postdistributie in Neder- land voortaan per vrachtwagen uit te voeren. Hierdoor kwam het gebouw leeg te staan en kon het Ooster- dokseiland worden herontwikkeld. I

Answer 173

is het Rijksmuseum in Am- sterdam. Om de plannen van Cruz en Ortiz mogelijk te maken is daar ook het nodige gesloopt. Het gebouw van Pierre Cuypers uit 1885 transformeert: het krijgt een nieuwe entreehal onder het gebouw, er komen diverse gebouwen bij, het terrein wordt heringericht en het museum wordt grondig verbouwd en van nieu- we installaties voorzien.

Answer 174

Hierbij gaat het zowel om de ruimte die wordt ingenomen door het gebouw als om de ruimten in het ge- bouw. Ruimte is een zeer bepalend element in de beleving, het functioneren en de mogelijkheden die het gebouw biedt. Ruimte wordt bepaald door de grenzen ervan en door de overgangen tussen die grenzen. Deze grenzen zijn veelal uitgevoerd in materie. Maat, licht, kleur, textuur, geluid, klank, geur en atmosfeer zijn aspecten die bepalend zijn voor de beleving van de ruimte.

Answer 175

In dit deel van de analyse wordt, behalve op de draagconstructie, ook op maatsystemen ingegaan. Door de analyse van plattegronden, doorsneden en gevels krijgt men vat op de structurerende elementen van een gebouw. De structuur is aanwezig in het volume, in de vorm, in de maatsystematiek, in de constructie, in de textuur, in ruimte en in de materie. De structuur wordt veelal bepaald door de ruimte, de verdeling van de hoofdmaten in systeemmaten, door de grenzen van de ruimte en dus ook door de materie. Ook installa- ties kunnen structurerend werken in een gebouw. Ze vormen een eigen structuur, maar deze is meestal secundair aan de draagconstructie.

Answer 176

Als we daarna eerst vanuit het object uitzoomen, komen de volgende aspecten aan de orde:OpdrachtLocatieArchitectTypologieOntwerpproces

Answer 177

Hier wordt omschreven om welke redenen men besloten heeft het betreffende gebouw te realiseren. De aspecten die binnen deze paragraaf aan de orde komen, zijn bepalend voor het feit dat het gebouw über- haupt is ontstaan en waartoe het gebouw destijds moest functioneren. De opdrachtgever, het programma van eisen, wet- en regelgeving en andere randvoorwaarden komen aan de orde, voor zover ze bepalend zijn geweest voor het ontwerp, de uitvoering, de uiteindelijke verschijningsvorm van het gebouw en de mogelijkheden die de, tot gebouw geworden, opdracht in de toekomst biedt. Ook sociale aspecten, de maatschappelijke relevantie (betekenis) van het gebouw, spelen hier een rol.

Answer 178

In het onderzoek naar de locatie komen de aspecten aan de orde die betrekking hebben op de steden- bouwkundige situatie van het gebouw. Vanuit historisch perspectief worden echter wederom alleen dié aspecten belicht, die van invloed waren op het ontwerp, de uitvoering, de uiteindelijke verschijningsvorm en de mogelijkheden in de toekomst van het gebouw. Ook culturele aspecten spelen hierbij een rol.

Answer 179

Architecten die later aanpassingen aan het gebouw hebben uitgevoerd komen aan de orde binnen de tijds- laag van het bestaan. Ik kom daar later op terug. Het gaat in eerste instantie bij ‘architect’ dus om de oor- spronkelijke ontwerpers.

Answer 180

Binnen een typologie worden gebouwen geordend naar een aantal gemeenschappelijke overeenkomsten.Naast de ruimten zelf zijn ook gebruik en routing van belang in deze analyse.

Answer 181

Hierbij gaat het over de manier waarop een gebouw bedacht is en welke overwegingen en gebeurtenissen daarbij een rol hebben gespeeld.

Answer 182

De materie is de concretisering van structuur en ruimte, maar vormt in de beleving van sfeer, gevoel en welbevinden een essentiële rol. De veroudering van de gebruikte materialen kan bijvoorbeeld zowel positie- ve als negatieve gevolgen hebben. Licht, kleur, textuur, oppervlak, klank, straling, geur, maat en gewicht zijn factoren die bepalend zijn voor de beleving van de materialen. De materiaaltoepassing is veelal een graadmeter van de tijdloosheid van een gebouw.

Answer 183

De voorzieningen, meestal te vatten onder de noemer installaties, zijn niet altijd zomaar een toegevoegd element. Zij worden eveneens bepaald door de ruimte, de structuur en de materie. Voorzieningen zijn al dan niet geïntegreerd met andere elementen.

Answer 184

Het is van belang om weloverwogen en met respect voor het bestaande te komen tot een onderbouwde motivatie op basis van de analyses van het object naar het ontstaan en het bestaan ervan, om vervolgens iets te kunnen zeggen over het ver(der)gaan ervan.

Answer 185

Ontstaan, tot en met de oplevering; Bestaan, van oplevering tot het moment waarop we het gebouw op dit moment analyseren; en Ver(der)gaan, het vervolg na nu.

Answer 186

De architecten S.J. van Embden (1904–2000), J.L.C. Choisy (1928) en N.P.H.J. Roorda van Eysinga (1921) ontwierpen de zevende universiteit van Nederland: de Medische Faculteit Rotterdam (tegenwoordig onder- deel van de Erasmus Universiteit). Het eerste deel van de hoogbouw werd in 1969 opgeleverd. Het totale plan werd op een stramien van 14,40 x 7,20 meter ontworpen en bestaat uit:1 De Hoogbouw;2 De Klinische Wetenschappen;3 Twee Laagbouwstroken inclusief parkeerdekken;4 De Laagbouw aan de oostzijde tussen de stroken met collegezalen en een kantine; en5 De Laagbouw westzijde met college- en examenzalen.

Answer 187

Architect D. Roosenburg (1887–1962) ontwierp het gebouw voor de Rijksverzekeringsbank in het Plan Zuid van H.P. Berlage (1856–1934) in Amsterdame oorspronkelijke kwaliteiten van lichtheid en ruimtelijkheid worden teruggehaald. Het ingrijpende renovatieplan is tot het voorjaar van 2012 in uitvoe- ring.

Answer 188

In 2010 werden zes blokken binnen het plan tot rijksmonument aangewezen en kreeg Hooyschuur Architec- ten de opdracht om aan de hand van één proefwoning een restauratieplan op te zetten. Mede op grond van de analyse in mijn promotieonderzoek kon men in de detaillering, die werd afgestemd op moderne eisen, zo veel mogelijk tegemoet komen aan het oorspronkelijke beeld.

Answer 189

Dat kan een landschapspatroon zijn, een Romeinse grenslijn, gebouwen, beplanting of een snelweg

Answer 190

In het bouwproces is cultuurhistorie, naast economie, duurzaamheid en sociale aspecten, een van de factoren.

Answer 191

Aan het eind van de negentiende eeuw begon de syste- matische inventarisatie van uitzonderlijke gebouwen. De nadruk lag op de hoogtepunten van geschiedenis en kunst, zoals kerken, kastelen en raadhuizen. Erfgoed werd opgevat als onderdeel van een collectie, een verzameling objecten in een denkbeeldig museum. In de loop van de twintigste eeuw groeide de monu- mentenlijst alsmaar verder.

Answer 192

Heritage sprawlBackward utopiaVersnellingNieuwe NederlandersNieuwe geschiedenisDe overheid

Answer 193

e leefomgeving wordt voornamelijk vanuit de auto ervaren. Wat stelt cultuurhistorie nog voor wanneer we voorbij razen?11 In het dagelijks leven werkt de versnelling van de auto vervreemdend, omdat de toegeno- men actieradius de woonomgeving zo groot maakt dat zij moeilijk nog vertrouwd kan zijn.

Answer 194

De zesde ontwikkeling met gevolgen voor ontwerp en cultuurhistorie is het culturele en ruimtelijke beleid, met name de decentralisatie en het terugtreden van de overheid. Het aanwijzen van gebouwen of stadsde- len tot monumenten of stadsgezichten past prima bij een maakbare samenleving en een overheid die zich met alles en iedereen bemoeit. Voor een overheid die de markt de ruimte geeft, ligt het minder voor de hand om eigenaars voor te schrijven wat zij met hun bezit mogen en vooral niet mogen doen.

Answer 195

Ten vierde is de maatschappelijke context van Nederland veranderd. Hoe ver de traditionele monumenten- zorg soms van de huidige samenleving afstaat, wordt duidelijk in Delfshaven

Answer 196

Van de periode vóór 1850 is in Nederland voor de leek weinig zichtbaar. De huidige context wordt gedomineerd door de twintigste eeuw. Ruimtelijk heeft het land van Rembrandt en Piet Hein het afgelegd tegen het land van Willem Drees en Johan Cruyff. De naoor- logse welvaartsstaat vormt de basis van het hedendaagse Nederland.

Answer 197

die steeds meer op terrein van VROM terecht- komt. Terwijl Belvedere en monumentenzorg voor enthousiasme zorgen, laat de overheid haar grip op de ruimte verder los.

Answer 198

‘backward utopia’ van de twintigste eeuw. Anders dan de verwante naoorlogse wijken in Nederland is de geplande stad geen probleemgebied of slooplocatie, maar een geliefd en duurzaam woon- milieu met een positieve betekenis als symbool van hoop op vooruitgang. Brasília werd ontworpen door Lúcio Costa (1902-1998), een architect die jarenlang adviseur van de Braziliaanse monumentenzorg was.19

Answer 199

Voor de cultuurhistorie van de toekomst is het bestaande instrumentarium van de monumentenzorg, name- lijk het beschrijven en (restrictief) beschermen van objecten en ensembles, belangrijk maar ontoereikend.

Answer 200

Het wooncomplex van Michiel Brinkman aan de Justus van Effenstraat in de Rotterdamse wijk Spangen is een Rijksmonument (sinds 1985). Bij de bouw in 1922 was het op een aantal punten een belangrijk expe- riment.

Answer 201

de ontsluiting van de bovenwoningen. Deze verloopt aan de binnenkant van het blok, over een robuuste twee meter brede bovenstraat. Alle woningen werden zo rechtstreeks ontsloten vanuit de collectieve binnenruimte. Voor een groot deel van de woningen op de begane grond was een tuintje beschikbaar. In een centraal gelegen gebouw was een aantal collectieve voorzieningen ondergebracht: een badhuis, ruimten om de was te doen en te drogen en centrale verwarming. Behalve als experiment voor de volkshuisvesting was het blok ook stedenbouwkundig en architectonisch op veel punten vernieuwend.

Answer 202

Rond 2000 ontstond de behoefte om het complex opnieuw aan te pakken. De ingreep uit de jaren tachtig bleek niet duurzaam te zijn. Dat was te wijten aan de toen geldende stapeling van sociaalprogrammatische en technische factoren.

Answer 203

Aanvankelijk was alleen een plan gemaakt voor de restauratie van de buitenschil. Toen eenmaal zicht kwam op de hiermee gemoeide investering, ontstond ook behoefte om een nieuwe visie te formuleren op het toekomstige gebruik van het complex.

Answer 204

buitenkant in originele staat en een binnenterrein met sterke zeggings- kracht en ruimte voor presentatie van de ontstaansgeschiedenis. 100% nu voor binnen: modern, ruimtelijk en flexibel. Voor mensen die meer willen dan wonen alleen. Met een basaal ontwerp, met een veelzijdige indeelbaarheid, bieden de woningen ruimte aan verschillende soorten huishoudens en eigentijdse collectie- ve voorzieningen.

Answer 205

maakt gebruik van de bestaande kwaliteiten en beperkingen, door die om te zetten in een duurzaam product. Naast deze programmatische duurzaamheid is door Cees Leenaerts van W/E adviseurs gezocht naar slimme manieren om met het energiegebruik om te gaan. Uit dit onderzoek kwam een model naar voren waarin door een goede combinatie van aanwezige kwaliteiten en toepassing van nieuwe tech- nieken het mogelijk is om van Justus van Effen een energieneutraal gebouw te maken.

Answer 206

Uit ons onderzoek kwam naar voren dat problemen in het huidige gebruik zich dikwijls voordoen op plaat- sen waar het oorspronkelijke ontwerp drastisch is gewijzigd. Zo waren de fietsenbergingen ondergebracht in de fraaie, ruimtelijke trappenhuizen. Daardoor waren deze onoverzichtelijk en sociaal onveilig geworden. Deze trappenhuizen zijn na verloop van tijd allemaal dichtgetimmerd.Dergelijke ingrepen waren voor ons de reden om nieuwe ingrepen en aanpassingen van de huidige situatie te baseren op de oorspronkelijke ontwerpuitgangspunten en de nog aanwezige structuur. Zo konden de grote stedenbouwkundige en architectonische kwaliteiten van het ontwerp van Michiel Brinkman het best weer naar voren worden gebracht.

Answer 207

De aanpak van de metselwerkgevels en de reconstructie van de kozijnen vormen goede voorbeelden van de integrale werkwijze. Een groot deel van de metselwerkgevels was in de jaren tachtig wit gekeimd. Van- wege de wens dit schilderwerk te verwijderen, is de huidige toestand van het metselwerk uitgebreid en diepgaand onderzocht. Daarbij is een proefreiniging uitgevoerd. Delen van dit gereinigde proefstuk zijn eregend, om de waterdichtheid te beoordelen. Er is ook een aantal boorkernen getrokken, waarmee een vries-dooiproef is gedaan. De metsel- en voegspecie zijn microscopisch geanalyseerd.

Answer 208

Bij de renovatie in de jaren tachtig zijn de oorspronkelijke houten schuif- en draairamen vervangen door aluminium schuiframen. De fijne, subtiele en doordachte detaillering is hierdoor uit het gevelbeeld verdwe- nen. De bestaande kozijnen zijn daarbij als stelkozijn gebruikt, waartoe de sponningen en de indeling op vrij grove wijze uit de kozijnen zijn gezaagd.

Answer 209

Justus van Effen was een van de eerste wooncomplexen in Nederland waar een collectieve CV-installatie werd aangebracht. De nieuwe energie-installatie is ook weer collectief. De leidingen volgen zelfs het oor- spronkelijke tracé.

Answer 210

dat sprake is van een neutraal gezoneerde vloerver- warming en -koeling, vraaggestuurde ventilatoren, draadloze aflezing van de warmtemeter en dergelijke.

Answer 211

De investering in de duur- zame installatie wordt door Woonstad gedaan en ondergebracht in het Justus Energiebedrijf. De bewoners houden via de vereniging van eigenaren zeggenschap in het beleid van dit energiebedrijf. Zo kunnen de woonlasten in de toekomst onafhankelijk blijven van stijgende energieprijzen.

Answer 212

1. staat duurzaamheid van het resultaat voorop. (De eigenschappen en werkingen van het monument worden door de ingrepen hersteld en versterkt, waardoor het monument ook in de toekomst ‘zichzelf’ kan blijven.)2. Voor de verduurzaming en de verbetering van de energiehuishouding van Justus van Effen is gebruik gemaakt van nieuwe innovatieve technieken en materialen, zoals het warmtedak en de zwevende gietvloer met vloerverwarming. Dit zijn materialen en toepassingen die aansluiten bij de traditionele werking van het gebouw. Innovaties in de techniek moeten gebaseerd zijn op kennis van deze werking.

Answer 213

Bij de restauratie van Huis Sonneveld werd technisch onderzoek verricht naar de originele kleurschema’s in de interieurs.

Answer 214

Een rijk palet aan kleuren viel te verwach- ten op grond van archiefgegevens en de overlevering van onder andere de architect Jaap Bakema. ‘Tot voor kort vond men er nog een eigen sfeer in elke slaapkamer en bijbehorende sanitaire ruimte, verkregen door kleuren en details, die destijds in overeenstemming waren met de specifieke omstandigheden van een bepaald lid van het gezin.

Answer 215

Tijdens de voorbereiding van de restauratie van dit relatief gaaf bewaard gebleven interieur van het Nieuwe Bouwen is ervoor gekozen om een zo authentiek mogelijk beeld op te roepen van de kleurstelling en inrich- ting zoals die anno 1933 is geweest

Answer 216

Bij het onderzoek was de belangrijkste bron natuurlijk het huis zelf. Op wanden, plafonds, kozijnen, deuren en vast meubilair kon immers onder de vele later aangebrachte lagen de oorspronkelijke afwerking nog aanwezig zijn. Om deze informatie op te sporen, is het krabben van kleurladders (stratigrafisch onderzoek) een beproefde methode.

Answer 217

Na bepaling van de originele afwerking, kon worden overgegaan tot kleurmeting. Omdat verf op lijnolieba- sis in afgedekte toestand (in het donker) verkleurt (vergeelt en verdonkert), was het noodzakelijk om de blootgelegde kleur enige tijd aan het daglicht (UV) bloot te stellen. Daarbij kon de juiste tint van de oor- spronkelijke kleur met behulp van hedendaagse kleurcodes worden gezocht.

Answer 218

Naast kleur zijn ook de oorspronkelijke glansgraad en oppervlaktestructuur bepalend voor de authenticiteit van de reconstructie. In het interieur van huis Sonneveld zijn er door Brinkman & Van der Vlugt vijf ver- schillende soorten verven gebruikt, die bij de restauratie opnieuw zijn toegepast. Deuren, betimmeringen en radiatoren werden voorgelakt aangeleverd op het werk, zoals omschreven in het bestek. Vervolgens werden deze afgewerkt met een kleurlak op oliebasis in een zijdematte uitvoering.

Answer 219

of (de kennis van) conserveringstechnieken gaat uit van natuurwetenschappe- lijk onderzoek naar de degradatie van bouwmaterialen. Het is een breed kennisveld en dat is ook logisch. Bouwmaterialen zijn zeer verschillend van aard en de aantasting van hout verschilt daarom fundamenteel van de aantasting van (bak)steen. Daarnaast verkeren materialen onder nogal verschillende expositieom- standigheden.

Answer 220

De traphal en gangen hebben een warm beige kleur met een lichtgeel op deuren van de verschillende ver- blijfsruimten. De kamers waar het echtpaar Sonneveld verbleef of haar gasten ontving, zijn uitgevoerd in aardkleuren, brons, bruin en beige tinten met daaraan toegevoegd een enkel kleuraccent in het meubilair, bijvoorbeeld lichtgeel in de hoofdslaapkamer of vermiljoen rood in de haardhoek van de werkkamer. Op- merkelijk is de toepassing van bronsmetaalglans op wanden, radiatoren en stalen ramen in deze vertrek- ken, met name als achtergrond voor de zit- en rustplekken.Een andere kleurgroep is te vinden in die vertrekken waar fellere kleuren zijn toegepast bij het vaste meu- bilair en de stofferingen, zoals in de studio voor de dochters, de eethoek of de kinderslaapkamers.De derde kleurgroep betreft de dienstvertrekken en verkeersruimten, die geheel in beige tinten zijn gehou- den. In de dienstruimten is het beige afgestemd op de kleur van het tegelwerk en is er alleen de toevoe- ging van een diep rood als accentkleur op deuren en op meubilair. De hal, het trappenhuis en de gangen hebben lichtgele accenten op deuren naar vertrekken en groengrijs op kastdeuren en radiatoren tegen een beige-roze wandafwerking.

Answer 221

‘herinnering’. In die zin draagt het mo- nument bij aan het weten over het verleden.

Answer 222

alle vervaardigde, onroerende, zaken ouder dan vijftig jaar, die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde.1 Daar kan aan worden toegevoegd dat een monument hoort te passen in een bepaalde context en in een bepaalde continuïteit.

Answer 223

Vanaf het begin van de Europese bouwgeschiedenis is er aandacht geweest voor behoud en restauratie, en zeker ook voor hergebruik.

Answer 224

was het Pantheon in Rome, oorspronkelijk gebouwd in 27 v. Chr. (figuur 5). De restaurerende, of eigenlijk reconstruerende keizer Hadrianus, liet overigens uit eerbied voor de oorspronkelijke bouwer, diens naam in de architraaf hakken: Marcus Agrippa, zoon van Lucius en voor de derde maal consul, heeft dit gemaakt!

Answer 225

Het behoud van historisch materiaal en daarmee het behoud van authentieke waarde, wordt in belangrijke mate bepaald door de vraag in hoeverre de bij restauratie of onderhoud gekozen materialen compatibel zijn met de historische.

Answer 226

een conceptuele eis of een uitgangspunt binnen een groter kader, waarin waardestel- ling en authenticiteit een rol spelen. Met het compatibiliteitsbeginsel als randvoorwaarde kunnen functionele en technische eisen gesteld worden en kunnen op het laagste niveau van abstractie materiaaleigenschap- pen worden omschreven

Answer 227

aat het om het behoud van historische materialen en constructies. Het denken in termen van compatibiliteit van ingrepen vormt daarbij een belangrijk onderdeel van het beslissingsproces. Het technisch ingrijpen bij restauraties is geen op zich staande handeling met standaardoplossingen.

Answer 228

kennis van de staat van conservering van het betreffende gebouw en van het betreffende materiaal.

Answer 229

is inzicht in het gedrag van bouwmaterialen nodig om uiteindelijk tot de keuze van compatibele oplossingen te komen. Bij het denken over technieken voor conservering gaat het zowel om hun mogelijkheden als om hun risico’s.

Answer 230

maar vindt ook zijn toepassing in jonge twintigste-eeuwse monumen- ten en in andere in stand te houden of te onderhouden gebouwen en constructies.

Answer 231

– Metselwerk;– Baksteen;– Mortel;– Natuursteen;– Hout;– Beton.

Answer 232

omgevingsfactoren zoals water, vorst, luchtvervuiling, overstroming, in het algemeen in combinatie met materiaaleigenschappen.

Answer 233

– Proces van vries-dooi cycli;– Proces van zoutkristallisatie cycli;– Proces van chemische omzetting (resulterend in de vorming van expansieve verbindingen: onder andere door droge en natte depositie van luchtverontreinigingen als SO2, NO2, vliegas, roet, ...);– Proces van oplossen en uitlogen;– Proces van wind en water erosie;– Proces van hygroscopische vochtopname door zouten;– Proces van biodegradatie;– Proces van uitzetting en krimp onder invloed van vocht- en temperatuurwisselinge

Answer 234

Schademechanismen die de constructieve veiligheid van gebouwen in gevaar kunnen brengen moeten ui- terst zorgvuldig worden behandeld, of er nu sprake is van constructieve oorzaken of mogelijke constructie- ve gevolgen.

Answer 235

een visuele opname en analyse van het schade- of scheurenpatroon. Een dergelijke opname is niet altijd eenvoudig en vaak is de hulp nodig van een constructeur om alle aanwijzingen uit het patroon, zoals de richting van de scheur of scheuren, de scheurwijdte en het verloop daarvan, goed te kunnen interpreteren.

Answer 236

overbelasting, door zetting of bijvoorbeeld door extreme gebeurtenissen als aardverschuivingen, aardbevingen en dergelijke. Het is be- langrijk dergelijke scheuren te kunnen onderscheiden van scheuren ten gevolge van lengteveranderingen door temperatuur of door vochtwisselingen.

Answer 237

– Eigen gewicht (en rustende belasting) in zware massieve constructies;– Zettingen;– Horizontale verplaatsingen door spatten van bogen, gewelven of kapconstructies;– Extreme gebeurtenissen, als aardbevingen, aardverschuivingen.

Answer 238

– Scheurwijdte en variatie daarvan over het verloop van de scheur;– Diepte van de scheur(en): oppervlakkig of door en door;– Richting van de scheur(en);– Combinatie van het scheurpatroon met vervormingen en verplaatsingen.

Answer 239

– Het gedrag van de scheur in de loop van de tijd; vergelijking van de schade met de schade zoalsaangetroffen bij eerdere inspecties; monitoren (verder volgen in de loop van de tijd);– De bouwmaterialen waaruit de constructie is opgebouwd;– de gebruikte constructietechniek;– Gaat het bij de constructie met schade om een muur, kolom, boog, ...;– Welke constructieve elementen zijn verbonden met het beschadigde bouwdeel;– Welke ingrepen zijn in de loop der tijd uitgevoerd.

Answer 240

(Monument Damage Diagnostic System), is het mogelijk door een visuele inspectie op gestructureerde wijze tot een hypothese met betrekking tot het schadeproces te komen.

Answer 241

is een tamelijk recente ontwikkeling

Answer 242

– Fototoestel en verrekijker;– Flesje water, pipet en Karstenbuis;– Rolmaat;– Scheurwijdtemeter;– Priem;– Voeghardheidsmeter;– Kleine hoeveelheid HCl (verdund zoutzuur).

Answer 243

bijvoor- beeld op het niveau van constructies of bouwdelen (muur, dak, vloer, kolom ...) en daarnaast op het niveau van individuele materialen (natuursteen, baksteen, pleister, voegmortel, verf...). De gebruiker voert bepaalde gegevens in en opereert daarbij volgens een logische methode, die bovendien garandeert dat rapporten die door het systeem worden gegenereerd coherent zullen zijn, waarbij geen essentiële onderdelen van een opnameonderzoek zijn vergeten. Het rapport bevat uiteindelijk alle nodige stappen om te komen tot een goede diagnose.

Answer 244

in de zin van type, omvang en ernst van de schade. Zo kan schade soms beperkt zijn tot een pleisterlaag, maar in andere gevallen ook de muur daarachter omvatten dan (wat meestal zal wijzen op een andere oorzaak); de schade kan uiterst locaal zijn of juist wijd verspreid; het kan gaan om beginnende schade of om een scha- deproces dat zich al gedurende lange tijd heeft kunnen ontwikkelen en waarbij ernstige vormen van schade zichtbaar zijn. Het systeem maakt het de gebruiker mogelijk zoveel als maar nodig blijkt in detail te gaan, waarbij alle informatie die relevant lijkt voor de opname en de daarna uit te voeren diagnose worden geno- teerd.

Answer 245

– Een (bouw)historische beschrijving, inclusief interventies uit het verleden; mogelijke historische gebeurtenissen die kunnen hebben bijgedragen aan de huidige staat van conservering en de aan- getroffen schade. Daarnaast is een waardestelling van belang;– Beschrijving van de technische staat van conservering, waartoe behoort:• Beschrijving van de schadetypen;• Evaluatie van de condities waaraan de constructie is blootgesteld;• Beschrijving en identificatie van de toegepaste materialen.– Diagnose en risicoanalyse;– Beslissing omtrent wat te behouden en wat te vervangen;– Documentatie van het bovenstaande en van de interventie.

Answer 246

Bij het daadwerkelijk inzetten van conserveringstechnieken gaat het in de eerste plaats om het begrijpen van de oorzaken van eerder opgetreden degradatieverschijnselen en schade.

Answer 247

– Technieken en materialen voor het bestrijden van optrekkend vocht;– Gevelreinigingstechnieken;– Hydrofoberen van gevels;– Antigraffiti behandeling van gevels;– Kathodische bescherming van ijzer (zoals wapening in beton of ankers en dergelijke in baksteen ennatuursteen metselwerk);– Steenreparatie mortels voor reparatie van aangetaste natuursteen en baksteen;– Gebruik van speciale restauratiepleisters voor muren die met vocht en zouten zijn belast. Daarnaast behoort tot het gebied van de conserveringstechnieken ook de vraag welke soorten baksteen, natuursteen of mortel te kiezen bij restauratie.

Answer 248

Door de eeuwen heen worden cultuurgoede- ren hergebruikt, van oudsher ook vanuit economische en pragmatische motieven.

Answer 249

– de esthetische waarde van het gebouw;– de emotionele waarde;– de culturele waarde;– de sociale (maatschappelijke) waarde;– de gebruikswaarde;– de ecologische waarde;– de economische waarde;– de architectonische waarde; en, als laatste genoemd maar niet de minste, – de (cultuur-) historische waarde.

Answer 250

ematerialiseerd (het gebouw zelf) en (immaterieel) in verhalen over het gebouw. Het gaat in beide gevallen over wat door de tijd overgeleverd werd. Dat betekent dat de architect zich moet losmaken van de waan van de dag. Hij moet oog hebben voor die historische aspecten van het gebouw en de relevantie ervan behouden of her- stellen. Hij moet ze in het ontwerp meenemen en in voorkomende gevallen zelfs tot de kern van zijn ont- werp maken.

Answer 251

het behoud van de stedenbouwkundige structuren en ook zo veel mogelijk van behoud van de bestaande bebouwing. Daarbinnen wordt gezocht naar de mogelijkheden om de gewenste verandering te accommoderen

Answer 252

dat waardevolle architectonische en stedenbouwkundige kwali- teiten verloren gaan, sociale structuren onnodig kapot worden gemaakt, kapitaal wordt vernietigd, de hoe- veelheid sloopafval onnodig groter wordt en dat er wezenloze en footloose architectuur wordt geprodu- ceerd. En misschien wel het ergste is dat de maatschappelijke problematiek, die de aanleiding tot de hele aanpak vormde, vaak verplaatst wordt in plaats van aangepakt.

Answer 253

die geen antwoord geeft op de maatschappe- lijke problematieken waarmee de bewoners te maken hebben. Deze benadering omzeilt via sloop de pro- blemen die in het beheer moeten worden opgelost.

Answer 254

e bestaande gebou- wen of het nieuwe programma. Dat hangt af van de kwaliteiten en mogelijkheden van de gebouwen en de gewenste veranderingen en de mogelijke synthese daartussen.

Answer 255

Cruciaal voor de ontwerpopgave binnen de transformatie is de zoektocht naar oplossingen voor maatschappelijke problematieken. Om die zoektocht te kunnen doen is een aantal stappen in het ontwerpproces nodig. Binnen die stappen verandert de functie van het ontwerp steeds.

Answer 256

Stappen in het ontwerpproces1. Van opdracht naar ontwerp opgave(herformulering in relatie tot doelen en context)2. Verkenning mogelijkheden(divergentie in onderzoek naar mogelijkheden voor context, programma en beeld)3. van ontwerp opgave naar concept(convergentie in toetsen en concept)4. van concept naar ontwerp(uitwerken concept in ontwerp voor gebouw)5. van ontwerp naar uitvoeringhet ontwerp gereed maken voor uitvoering in samenwerking met uitvoerende partij6. evaluatie(terugblik op opgave, concept, ontwerp en uitvoering)

Answer 257

1. document tot verleiding(tekeningen tbv verleiding van betrokken partijen)2. Document van onderhandeling (tekeninge tbv discussie van programma en kosten3. Document van uitvoering(tekeningen tbv ontwerp en uitvoering)

Answer 258

naar een grote hoeveelheid roerend en onroerend goed dat uit voorbije tijden van industriële bedrijvigheid stamt. Het omvat zeer verschillende gebouwtypologieën zoals vuurtorens, silo’s en fabrieksgebouwen maar ook infrastructuur zoals spoorwegen, sluizen en vliegvelden, havens, voertuigen, machines en installaties

Answer 259

was en is een eerste belangrijke stap voor behoud. De tweede, nog belangrijkere stap is het om een nieuwe, vitale functie te vinden voor de industriële gebouwen of gebieden. Dit is net als bij elk gebouwd erfgoed noodza- kelijk om behoud, onderhoud en instandhouding op lange termijn te kunnen bekostigen. Er is echter een aantal bijzondere kenmerken, kansen en moeilijkheden, als het gaat om het herbestemmen van industrieel erfgoed.

Answer 260

gebouwen en andere productiemid- delen zoals machines van groot belang.Vaak is het niet een afzonderlijk gebouw maar een groep gebouwen, die samen met machines en infrastructuur een verdwenen productieproces, het functioneren van een fabriek of een ambachtelijke werkwijze herkenbaar weerspiegeld.

Answer 261

het waarborgen van de aanwezige cultuurhistorische waarden ondanks de vele verschillende belanghebbenden, het langdurige proces en de moeilijkheid om vanwege de noodzakelijke grondsanering en lastig te hergebruiken gebouwen een sluitende exploitatie rond te krijgen.

Answer 262

Philips zich geleidelijk van het fabrieksterrein terugtrekken. Daarmee komt het gebied beschikbaar om tot een nieuw stadsdeel ontwikkeld te worden. Het motto van die transformatie is ‘oude faam wordt nieuwe roem.’ Op basis van het nieuwe Bestemmingsplan Strijp S zal het gebied de komende decennia worden omgevormd tot een stedelijk subcentrum met een gemengd programma van wonen, werken, cul- tuur en voorzieningen, dat moet worden ondergebracht in bestaande en in nieuwe gebouwen.

Answer 263

‘de essentiële kwaliteiten van het bestaande worden ge- bruikt als vertrekpunt voor nieuwe stedenbouwkundige en architectonische ontwikkelingen, zodat een hoogwaardige specifieke identiteit van het gebied wordt bereikt.’

Answer 264

Welke architectonische interven- ties zijn denkbaar en te realiseren vanuit de cultuurhistorische en bouwhistorische waardestelling enerzijds en vanuit de gewenste toekomstwaarde anderzijds?

Answer 265

het bijzonder het benoemen van kansen voor herbestemming en het maken van keuzen in.

Answer 266

van een zorgvuldige cultuurhistorische en bouwhistorische waardestelling en een grondige verkenning van de kansen voor herbestemming (zoals nieuwe functies, hedendaagse eisen met betrekking tot ecologie, comfort en technische installaties) gemaakt.

Answer 267

r al veel besluiten genomen voordat in 2008 de bouw- en cultuurhistori- sche onderzoeken afgerond werden. Zo werd het stedenbouwkundig plan van Bureau West 8 al in 2004 definitief vastgesteld.

Answer 268

aan de Kastanjelaan, in ‘De Driehoek’, aan de Philitelaan en aan de Glaslaan (afbeelding 12). De fasen Kastanjelaan en Glaslaan omvatten voornamelijk woningen. De Driehoek is het plandeel met het meeste industrieel erfgoed – de Hoge Rug, het Veemgebouw en het Ketelhuis – en vormt het feitelijke centrum van het gebied. Wonen wordt daar gecombineerd met de functies werken, cultuur en recreatie. Aan de Philitel- aan, waar onder andere het historische Klokgebouw is gelegen, worden wonen en werken in gebouwen bij elkaar gebracht.

Answer 269

1. Functionele en visuele eenheid Hoge Rug2. Dubbelzijdigheid Hoge Rug3. Vijfde gevel4. ‘Kop’ Hoge Rug

Answer 270

Het ensemble Hoge Rug, dat werd gekenmerkt door de functionele en architectonische aaneenschakeling van de drie apparatenfabrieken SK, SAN, SBP en het Veemgebouw, wordt in het plan van West 8 behan- deld als drie afzonderlijke gebouwen. Volgens het plan wordt elke apparatenfabriek onderdeel van één bouwblok. Daardoor wordt de lineaire opzet van de Hoge Rug ten gunste van de typologie van een bouw- blok opgegeven. Het feit dat Trudo twee verschillende architectenbureaus heeft gekozen om plannen voor de tijdelijke herbestemming van de gebouwen SAN en SBP te laten ontwikkelen, bevestigt deze verwachting. De functionele en visuele samenhang tussen de gebouwen SBP, SAN en SK dreigt verloren te gaan.

Answer 271

In het stedenbouwkundig plan van Jo Coenen komen de bouwblokken achter de Hoge Rug te vervallen en wordt uitgegaan van een levendig binnengebied met centrumfunctie tussen de Torenallee en de Philitelaan. In het plan blijven Tankstraat en leidingenstelsel, die aan de noordzijde langs de Hoge Rug lopen, behou- den. Daarbij wordt de Tankstraat de belangrijkste ontsluiting van De Driehoek. De Hoge Rug speelt in het plan een cruciale rol als verbindend element tussen de hoofdas, de huidige Torenallee en het nieuwe cen- trum van Strijp S. De Hoge Rug, die vroeger alleen gericht was op de Torenstraat, wordt straks gekenmerkt door een dubbelzijdige opzet

Answer 272

Door de bouw van hoge torens (tot 32 verdiepingen) op Strijp S zullen de gebouwen van de Hoge Rug in de toekomst niet meer de hoogste gebouwen van het gebied zijn. Wat tot nu toe slechts daken met bitu- men dakbedekking waren, vormt straks de vijfde gevel van de Hoge Rug

Answer 273

De sloop van gebouw SL omstreeks 1980 leidde ertoe dat gebouw SK het begin van de Hoge Rug vormt. Daardoor krijgt de kopgevel van SK een (te) belangrijke rol als gezicht van de Hoge Rug (afbeelding 17). In het Definitief Stedenbouwkundig Plan is op de plek waar vroeger gebouw SL stond ruimte gemaakt voor de reconstructie van het in de jaren vijftig door Le Corbusier ontworpen Philips-paviljoen. Maar of het paviljoen daadwerkelijk word herbouwd is nog onzeker. Duidelijk is dat de Hoge Rug op deze plaats om een nieuw aanknopingspunt en startpunt vraagt naar de stad toe.

Answer 274

Met betrekking tot de cultuurhistorische waarde: de Hoge Rug als een functionele eenheid met haar speci- fieke stedenbouwkundige betekenis. Met betrekking tot de architectonisch-ruimtelijke waarde: de archi- tectonische uitstraling van de Hoge Rug als een reeks van samenhangende gebouwen met één lange gevel.

Answer 275

de horizontale gelaagd- heid. Enerzijds kwam deze gelaagdheid duidelijk naar voren in het oorspronkelijk gebruik, waarbij op de begane grond over de gehele lengte van de Hoge Rug de overslag van goederen plaatsvond van het spoor.

Answer 276

Door haar functionele opzet met dienende functies – ontsluiting, garderobes, sanitaire ruimtes – in de hoek- en middenrisalieten en door de grote ongedeelde ruimtes in de hoofdbouwmassa met een robuuste draagstructuur en een ruime verdiepingshoogte biedt de Hoge Rug ruimte voor multifunctioneel gebruik.

Answer 277

De opbouw van de Hoge Rug als een structuur van monoliet gewapend beton, waarbij de gaafheid van bouwelementen zoals deuren, ramen, hang- en sluitwerk, trappen, de integratie van technieken, enzovoort opvallen.

Answer 278

We herontdekken deze opgave die altijd al in mindere of meerde- re mate speelde. De geschiedenis vormt een rijke inspiratiebron en toont ons tal van voorbeelden waaruit wij lessen kunnen trekken.

Answer 279

Bijzonder daarbij is dat het stedelijk weefsel en vooral de fijnmazige verkavelingstruc- tuur een constante en zeer waardevolle karakteristiek is.

Answer 280

Zij vormen een onuitputtelijke inspiratiebron en laten zien dat er heel verschillende benaderingswijzen mogelijk zijn, een range van tabula rasa, zorgvuldige instandhouding, completeren, interveniëren naar syn- these van oud en nieuw in een nieuwe compositie.

Answer 281

ken uw zaak, weet waar het over gaat, inventariseer en analyseer, maak het je eigen, studeer en bestudeer het bestaande, ken de materialen en technieken. Leer de geschiedenis, de omgeving, de plek en het programma (van eisen) kennen.

Answer 282

van dat wat ontbreekt of van wat is aangetast door aan te vullen kan op verschillende manieren. Natuurlijk kun je het geheel weer completeren zoals het was (in oude luister her- stellen). Meestal ontbreekt echter betrouwbare informatie en vraagt de authenticiteit van het resterende om een andere benadering, om een duidelijk afleesbare toevoeging.

Answer 283

Allereerst de bekroning van de toren van de Hervormde Kerk in IJsselstein.Als tweede voorbeeld het herstel van het Koldinghus (van 1972 tot 1992) in Kolding, Jutland in Denemarken

Answer 284

Deze kerk, gesticht in 1310, heeft een bijzondere toren van latere datum. Deze toren is een ontwerp van de Italiaanse architect Alessandro Pasqualini (1493–1559) en is in 1532–1535 gebouwd in renaissancestijl; uniek voor de Noordelijke Nederlanden in die tijd. Door blikseminslag en ver- volgens brand is de bekroning van de toren in 1568 verloren gegaan. Na een aantal mislukte pogingen tot restauratie werd de spits in 1632–1635 herbouwd. In 1911 brandde de spits echter nog een keer af.

Answer 285

Dit kasteel stamt uit de dertien- de eeuw, maar na een brand in 1808 bleef slechts een ruïne achter. Het noodherstel met onder andere platte daken was uiteindelijk weinig bevredigend en diende na vele tientallen jaren vervangen te worden. De Exners kozen ervoor om de oorspronkelijke bouwsubstantie te respecteren en te completeren. De nieu- we draagstructuur is volledig losgehouden van de bestaande bouwmuren en de nieuwe gevels en daken zijn duidelijk afleesbaar in materiaal en detaillering. Zo zijn de nieuwe houten gevels vóór het vlak van de zware bouwmuren aangebracht. Het Koldinghus is een schoolvoorbeeld van een terughoudende consolida- tie in combinatie met een afleesbare completering met maximaal behoud van het authentieke werk.

Answer 286

We zijn er allemaal op ingesteld om schade te voorkomen en als er onverhoopt toch sprake is van schade wil je die in de regel zo snel mogelijk en zo goed, zo onzichtbaar mogelijk, herstellen. Schade kan echter ook een nieuw beeld, een nieuwe kwaliteit, opleveren.

Answer 287

Een bestaand complex, al dan niet monument, geschikt maken voor een nieuwe functie, houdt vaak ‘ruimte maken’ in, opschonen en verwijderen van elementen die weinig of geen (cultuurhistorische) waarde hebben en die het gebruik en de ontwikkeling van het complex blokkeren.

Answer 288

Interveniëren in een gebouw kun je doen door iets weg te nemen maar ook door iets toe te voegen. Dat laatste doet Carlo Scarpa in Venetië bij de Fondazione Querini-Stampalia (1961–1963).

Answer 289

Wat is de essentie van de opgave om een opengevallen plek te vullen in een bestaande straatgevelwand? Je zou dat kunnen beschouwen als het aangaan van een gesprek met het bestaande en het streven naar een dialoog met de omgeving.

Answer 290

Voor het ontwerp van deze gevel heeft hij de opbouw van de gevels van de grachtenpan- den in Amsterdam bestudeerd. Hij creëert verwantschap door gebruik te maken van klassieke elementen zoals schaal, maat en verhoudingen van de verticale gevelopeningen (drie per verdieping), de hijsbalk, een hoge begane grondverdieping en de voorgevel als scherm.

Answer 291

Verandering van gebruik en gewijzigde eisen die we aan een gebouw of omgeving stellen, zorgen ervoor dat het slechts in bijzondere gevallen mogelijk is om een gebouw te handhaven zoals het ooit bedacht en gerealiseerd is.

Answer 292

en op dat moment is er sprake van een mu- sealisering van het object. Zoals Huis Sonneveld in Rotterdam (oorspronkelijk ontwerp van Brinkman en Van der Vlugt uit 1932–1933, gerestaureerd door Joris Molenaar van 1999–2001) en het Anne Frank Huis in Amsterdam (gerestaureerd door Verlaan & Bouwstra architecten in samenwerking met prof.dr.ir. Coen Temminck Groll in 1999).

Answer 293

de zeven eeuwen oude moskee in Djenné in Mali. Dit voorbeeld van adobe-architectuur (gestampte klei) wordt jaarlijks met inzet van de ge- hele gemeenschap van een nieuwe toplaag voorzien. Dit is een bijzondere gebeurtenis die de hele stad in rep en roer brengt. De karakteristieke uitstekende houten balken in alle gevels vormen daarbij de werkplat- forms. De hele gevel komt daardoor binnen handbereik om de beschermende kleilaag met de hand aan te kunnen brengen, uit te smeren en alle scheuren in te wassen. Door de nieuwe toplaag is het lemen bouw- werk weer tegen het komende regenseizoen opgewassen.

Answer 294

Als de instandhoudingopgave gecombineerd wordt met vernieuwing, is er soms sprake van een nieuwe spannende compositie die ver uitstijgt boven het bestaande, overigens zonder dit laatste te ontkennen. Ik geef daarvan enkele voorbeelden.

Answer 295

De Basilica is in de kern een gegroeid middeleeuws bouwwerk met een grote zaal waarin het bestuur van de stad bijeenkwam en waar ook recht gesproken werd, het Palazzo della Ragione, en met op de begane grond een groot aantal winkeltjes.

Answer 296

Her- bestemming lijkt daardoor een contradictie in zich te dragen. Sleutel voor deze opgave is creativiteit ge- paard aan kennis en vaardigheid. Deze vormen bij uitstek de wapens van de architect.

bk6010main Flashcards

(320 cards)