25: Paramyxoviridae

Question 1

Hverjir eru eiginleikar mislingaveirunnar? (morbillivirus)

Answer 1

Helical nucleocapsid, envelope með H og F prótínum. ss-RNA. Hefur RNA háðan RNA pólymerasa (transcriptasa).

Question 2

Hver var fjöldi skráðra tilfella í USA fyrir bólusetningu?

Answer 2

200 til 500 tilfelli á hverja 100.000 íbúa árlega. Fækkaði um 99% eftir bólusetningu. Mislingar eru mjög smitandi!

Question 3

Hvernig smitast mislingar?

Answer 3

Með öndunarsmiti. Sjúklingur er smitandi ca. 3 dögum fyrir einkenni, þar til útbrot hverfa. Meðgöngutími er ca. 10 til 14 dagar oftast, stundum lengri.

Question 4

Sjúkdómsgangur mislinga.

Answer 4

Veiran breiðist til eitla, svo með primer viremiu til blóðríkra líffæra. Með sekúnder viremiu dreifist hún til húðar.

Question 5

Hver eru einkenni mislinga?

Answer 5

Prodromal: Hækkandi hiti, einkenni frá öndunarvegum (veirumargföldun). Koplik’s spots á buccal slímhúð. Útbrot byrja á hálsi og breiðast út um andlit og efri hluta bols. Síðan á bol og útlimi.

Question 6

Hvernig er ónæmissvar við mislingum?

Answer 6

Hægt að mæla mótefnamyndun eftir byrjun útbrota. Fyrst IgM og síðan IgG. Hægt að gefa gammaglóbúlín til að fyrirbyggja sjúkdóminn. Greining er jafnan klínísk en hægt að rækta frá hálsi og/eða mótefnamæla.

Question 7

Hverjar eru helstu komplikasjónir tengdar mislingum?

Answer 7

Lungnabólga (ýmist giant cell veirulungnabólga eða sekunder bakteríusýking). Heilabólga, otitis media, bronchiectasis. SSPE (krónísk heilabólga…). Fósturlát á meðgöngu, aukin dánartíðni óléttra kvenna. Banvæn risafrumulungnabólga í ónæmisbældum.

Question 8

Hvernig bóluefni er notað gegn mislingum?

Answer 8

Lifandi veiklað bóluefni, Schwartz stofn. Gefið með hettusóttar- og rubellubóluefni (MMR) fyrst við 18 mánaða aldur.

Question 9

Hverju veldur “mumps” virus?

Answer 9

Hettusótt.

Question 10

Hvernig smitast hettusótt?

Answer 10

Með öndunarsmiti. Meðgöngutími er 12-25 dagar, meðaltal 18. Sjúklingar byrja að smita áður en einkenni koma fram.

Question 11

Hver eru einkenni hettusóttar?

Answer 11

Prodromal: Hiti, slappleiki, vöðvaverkir. 1 til 7 dögum síðar bólgna parotis kirtlar (ef þeir bólgna). Hjaðnar á 2-3 dögum, er vanalega báðum megin en getur verið mismikil.

Question 12

Hverjar eru komplikasjónir hettusóttar tengdar MTK?

Answer 12

Vandkvæði eru algengari í körlum og eldri sjúklingum. 15% greindra fá MTK einkenni. Oftast vægt en til er svæsinn encephalitis. Getur verið banvænn eða leitt til lamana, heyrnarleysis, vangefni.

Question 13

Hverjar eru hettusóttarkomplikasjónir tengdar öðru en MTK?

Answer 13

20-30% kynþroska karla fá orchitis (eistnabólgu), oftast öðrum megin. Ófrjósemi er sjaldgæf. Pancreatitis, veldur ekki diabetes. Heyrnartap (endolymphatic labyrinthitis). Thyroiditis. Arthritis, nýrnasýking (nýrnabilun til en einkenni sjaldgæf). Oophoritis - bólga í ovaries. Ófrjósemi líklega ekki afleiðing. Myocarditis og mastitis.

Question 14

Hvernig fer með hettusótt á meðgöngu?

Answer 14

Ekki sýnt fram á fósturgalla en hins vegar fósturlát eftir sýkingu á 1sta trimestri allt að 27%.

Question 15

Frumubundið ónæmi…

Answer 15

…er líklega mikilvægast í ónæmi gegn hettusótt. Neutraliserandi mótefni eru í samræmi við það.

Question 16

Hvernig er hettusótt greind?

Answer 16

Veiruræktun (frá munvatni, mænuvökva, þvagi). Mótefnamælingar (mæla IgM og IgG).

Question 17

Hvaða bóluefni er notað gegn hettusótt?

Answer 17

Jeryl-lynn, gefið með mislinga- og rauðra hunda bóluefni fyrst við 18 mán. aldur.

Question 18

Hverju valda Parainfluenxuveirur 1-3?

Answer 18

Öndunarsýkingum í öllum aldurshópum. Alvarlegustu og algengustu sýkingarnar eru í börnum, einkum ungbörnum. (common cold í eldri börnum og fullorðnum). Endursýkingar algengar.

Question 19

Hvar sýkja týpur 1 og 2 (og 3)? (parainfluenza)

Answer 19

Í larynx og efri trachea. Croup/laryngotracheobronchitis er einkenni, oftast 6-18 mán.

Question 20

Hvar sýkir týpa 3 af parainfluenzuveiru?

Answer 20

Fer oft neðar í loftvegi, veldur bronchiolitis og lungnabólgu (svipað og RS). Einkum í yngri en 6 mánaða.

Question 21

Hverjir eru fylgikvillar parainflúenzuveira?

Answer 21

Miðeyrnabólga er algengust. Ónæmisbæld börn veikjast illa.

Question 22

Faraldsfræði parainflúensuveira.

Answer 22

2/3 barna hafa sýkst af para3 (mjög smitandi!) við eins árs aldur. Langflest um 2 ára. Para 1 og 2 eru hins vegar ekki jafnalgengar.

Question 23

Hver er meðferð og fyrirbygging fyrir parainflúensu?

Answer 23

Einangrum mjög veikra einstaklinga, ribavirin hefur verið reynt í ónæmisbældum. Ekki til bóluefni.

Question 24

Respiratory syncytial veira, RS er…

Answer 24

…mikilvægasti orsakavaldur neðri loftvegasýkinga í ungum börnum undir 1 árs. Um 25% innlagna vegna öndunarvegasýkinga í börnum!

Question 25

Hvernig er pathogenesis RS?

Answer 25

Veira margfaldast fyrst í epithel frumum nasopharynx. Dreifist svo niður öndunarveg (getur það) og veldur bronchiolotis og lungnabólgu. Dreifist ekki um líkamann. Fáir veikjast alvarlega. Meðgöngutími 3-5 dagar, útskilnaður um öndunarveg 1-3 vikur, styttri hjá fullorðnum.

Question 26

Hver eru einkenni RS?

Answer 26

Mismikil, flestir fá lítil/engin/kvef. Nokkrir fá lungnabólgu/bronchiolitis. Otitis media. Dauðsföll fá en til, helst í börnum með hjarta- eða lungnasjúkdóma. Endursýkingar algengar en vanalega vægari en frumsýking.

Question 27

Hvaða súbgrúppur eru til af RS?

Answer 27

A og B, A virðist valda verri sjúkdómi. RS er algengust undir 5 ára en getur valdið lungnabólgum í öldruðum og ónæmisbældum. Faraldrar hérlendis árlega, oft um áramót.

Question 28

Hver er meðferð og fyrirbygging RS?

Answer 28

Bóluefni ekki til, forðast sýkta, handþvottur, einangrun. Til eru monoclonal mótefni gegn RS. Aðallega stoðmeðferð.

Question 29

Hverju veldur Human metapneumoveira, hMPV?

Answer 29

Fyrst lýst 2001, virðist algeng (100% seroprevalence hjá ungu fólki!). EInkenni lík RS.

Question 30

Hvernig eru öndunarfæraveirur greindar?

Answer 30

Nefkokssog (IF litun, PCR, ræktun). Strok - nefkok (stundum IF, PCR og ræktun). Mótefnamælingar (þarf helst að fá samanburðarsýni, aðallega notað faraldsfræðilega).

Question 31

Hverjar eru Henipaveirurnar tvær?

Answer 31

``` Nipah veira (banvænar öndunarvegasýkingar í svínum og mönnum, tengt heilabólgu í mönnum). Hendra veira (olli banvænum öndunarfærasýkingum í Ástralíu '94). Heilabólga. Líklega báðar komnar úr ávaxtaleðublökum. ```