4: Veirugreining

Question 1

Í hvað skiptist greining veirusótta á rannsóknastofu?

Answer 1

Í leit að veiru/veiruhlutum í sýnum (með eða án ræktunar í frumum) og mælingar á mótefnum gegn veirum (bæði notast við rauðkorn og ýmsar merkingar. Mest gert á blóðsýnum.)

Question 2

Dæmi um staðlaða aðkeypta frumustofna?

Answer 2

Apanýrnafrumur, krabbameinsfrumur, fósturlungnafíbróblstar o.fl.

Question 3

Hvað er notað til að leita að veirun í frumuræktum?

Answer 3

M.a. frumuskemmdir, þ.e. CPE cytopathic effect.

Question 4

Kostir og gallar veiruræktunar:

Answer 4

Næm og catch all, en seinleg og dýr, þarfnast virkrar veiru í sýni. Sumar veirur er ekki hægt að rækta, t.d. papilloma.

Question 5

Hvaða aðferðum má beita til að þekkja veiru sem ræktast?

Answer 5

Neutralization (hlutleysispróf), hemadsorption, hemagglutination, mótefnaleit gegn veirum, PCR.

Question 6

Í smásjá eru veirur skoðaðar með…

Answer 6

…neikvæðri litun - þá litast umhverfi veiranna.

Question 7

Einn af göllum við mótefnaleit…

Answer 7

…er að við finnum bara það sem við erum að leita að.

Question 8

Immunoassays mótefnaleit skiptist í…

Answer 8

…beint vs. óbeint próf (tvöfalt lag mótefna í óbeinu og það er nákvæmara en tekur lengri tíma).

Question 9

Röð aðgerða (efna) í ELISA aðferð.

Answer 9

Mikrotiter plata húðuð með mótefni gegn veirunni, svo sýnið á og platan þvegin úr buffer. Næst ensímmerkt mótefni gegn veirunni, aftur þvegið (mótefnin bindast veirunni EF hún hefur bundist). Svo hvarfefni ensímsins, sem ensímið breytir þá í litað myndefni sem sýnir hvar veiran var.

Question 10

Hvað er notað til að velja bút erfðaefnis í PCR?

Answer 10

Vísir (prímerar) og polymerasi. PCR mögnunarafurðin er svo rafdregin. PCR er realtime eða ekki.

Question 11

Við túlkun PCR þarf að hafa í huga…

Answer 11

…að aðferðin er mjög næm og því líkur á fölsku jákvæðu svari. Þetta er meiri vandi í sýnum sem ekki eru steril (þ.e. mænuvökva og augnsýnum).

Question 12

Í mótefnamælingum eru mótefni í sýni (oftast blóði) látin bindast…

Answer 12

…þekktri veiru eða veiruantigeni. Ýmsar aðferðir eru svo notaðar til að sjá hvort tengingin hafi átt sér stað.

Question 13

Hvers vegna koma mótefnamælingar sér einstaklega vel við leit að hepA og parvo B19?

Answer 13

Því þar er veiruútskilnaður nær hættur þegar einkenni byrja. Líka gott í erfiðum sýnum.

Question 14

Mótefnamælingar er erfitt að nota í…

Answer 14

…ónæmisbældum og blóðþegum.

Question 15

Mótefnamælingar eru sérlega góðar fyrir…

Answer 15

…greiningu á hækkun mótefna milli bráð-og batasýnis, við IgM mótefnamælingar og mótefnamælingar á sjaldgæfum sjúkdómum.

Question 16

Munurinn á gömlum mótefnamælingaaðferðum (komplementbindingspróf, hemagglutination inhibition HI próf) og ELISA og RIA er…

Answer 16

…að þær gömlu greina ekki í sundur IgG og IgM mótefni.

Question 17

IgM mótefnamælingar eru…

Answer 17

…mikilvægar í greiningu nýrra sýkinga, því IgM myndast fljótt og haldast í 1-3 mánuði eftir sýkingu.

Question 18

Rauðir hundar, mislingar, hettusótt, EB veira eru…

Answer 18

…einungis greind með mótefnamælingum.

Question 19

Komplementsbindingspróf byggist á þeim eiginleika komplements að…

Answer 19

…bindast antigen-antibody complexi. Ef complexinn er á yfirborði frumu, springur hún og sem indikator er notaður ag-ab komplex á yfirborði rauðkorns. Svo er titer mótefna lesinn sem hæsta þynning sermis sem gefur hnapp í holu á plötunni.

Question 20

Hvernig er ferill mótefna í mislingasýkingu?

Answer 20

IgM og IgG hækka, G hækkar meira og lækkar seinna, IgM hverfur oft en IgG ekki (ónæmi).

Question 21

Hvað getur t.d. gefið falskt jákvætt fyrir IgM mótefnum í ELISA prófi?

Answer 21

Gigtarþáttur (rheumatoid factor) af IgM gerð - er í raun IgM mótefni gegn eigin mótefnum!

Question 22

Sensitivity/næmi aðferðar er…

Answer 22

…líkur á að finna mótefnajákvæðan einstakling meðal 100 sýktra - t.d. ef 98%, þá koma 98 rétt út sem jákvæðir en 2 falskt neikvæðir. Mikilvægt að stilla hátt í prófum fyrir hættulegum sýkingum en vinsa svo falskt jákvæða út með öðrum aðferðum.

Question 23

Specificity/sértækni aðferðar er…

Answer 23

…líkur á að finna mótefnaneikvæðan einstakling meðal 100 ósýktra. Ef 97%, þá mælast 97 mótefnalausir, rétt, en 3 falskt jákvæðir.