Æðaskurðlækningar - Helgi S Flashcards
(67 cards)
1
Q
What is Vascular Surgery?
A
- Vascular Surgery encompasses the treatment of
disorders affecting peripheral blood vessels. - These disorders can result in death from stroke or
aneurysm rupture and amputation. - Effective early treatment has been shown to
prolong quality of life and mobility.
2
Q
Goal and Objective
A
- Maintain quality of life
- Prevent disability
- Prevent premature death
3
Q
Æðaskurðlækningar - Atherosclerosis orsakar :
A
- Stenoserandi (þrengjandi æðasjúkdóm)
- Aneurysmal (ectatiskan sjúkdóm)
4
Q
Æðaskurðlækningar - Atheromamyndun :
A
- Endothel skaði - Efnafæðilegur/Eðlisfræðilegur
- Fituinfiltration (fatty streak)
- Bólgufrumur (éta fitu “foam cells”)
- Slétt vöðvafrumur breytast
- Plaque rofnar thrombosis
5
Q
- Atheroma getur valdið:
A
- Thrombosis
- Thromboembolism
6
Q
Áhættuþættir:
A
Aldur
Kyn
Ættarsaga
Háþrýstingur
Reykingar
Sykursýki
7
Q
Hovering er flæðið þegar það eru 50-70% þrengsli?
A
það getur verið eðlilegt þrátt fyrir það
8
Q
Sjúklingar með æðaþrengsli eru…
A
lengi einkennalausir
9
Q
Stenoserandi sjúkdómur - Einkenni
A
Geta verið væg, meðal eða slæm.
1. Claudicatio intermittens
2. Hvíldarverkir
3. Ischemisk sár
4. Gangren (drep)
10
Q
Stenoserandi sjúkdómur - Skoðun
A
- Húðbreytingar
- Púlsstatus
- Blásturshljóð
- Doppler þrýstimæling (ökkla – upphandleggs stuðull) ABPI
11
Q
Doppler þrýstimæling
A
Ökkla - upphandleggs stuðull =. Ankle Brachial Pressure Index (ABPI)
12
Q
ABPI
A
BÞ (systola) við Ökkla / BÞ(systola) í olnboga
Eðlil => 1,0
Claudicatio < 0,9
Kritisk schema oft ef < 0,5
13
Q
Stenoserandi sjúkdómur ? - Spurningar sem svara skal eftir kliniska skoðun !
A
- Eru klinisk einkenni um útæðasjúkdóm ?
- Er hindrun staðsett (aðallega) í aortoiliacal eða
femoropopliteal segmenti ? - Hve mikið er starfssemi skert vegna þessa ?
- Er mikil hætta á drepi eða illæknanlegum sárum?
* CT angio, MR angio - Angiografia:
* Hve miklar og útbreiddar eru breytingar ? Hægt að beita innæðaraðgerð ( “blásningu” ,víkkun / PTA) - Kollateral æðar (flæði) ?
- Innflæði og afrásar möguleiki fyrir hjáleið (bypass)
14
Q
Sjúkd. í aortoiliaca segm.
A
– Yngri sjúklingar
– Konur jafnt sem karlar
– Ekki eins miklir áhættuþættir
– Púls í nára daufur eða enginn
– Stórar æðar
– Þ.e. By-pass með gerviæð gefur góðan árangur
– PTA etv stoðnet
– Claudicatio intermittens ábending til aðgerðar
15
Q
- Sjúkd. í femorodist. segm.
A
– Eldri sjúklingar
– Mun algengara í körlum
– Stærri áhættuþáttur (varðandi hjartainf. CVL)
– Góður púls í nára en ekki distalt
– Litlar æðar
– Þ.e. Bypass með gerviæð ekki eins gott til langframa og því notuð bláæð
– Etv PTA ekki stoðnet
– Hvildarverkir, isch.sár/gangren ábending til aðgerðar
16
Q
Æðaskurðlækningar - Konservativ meðferð
A
Reykbindindi – Hjálpa sj. Að hætta að reykja
Blóðfitulækkandi meðferð, Statin t.d Atoravastatin
Hjartamagnyl,
Frekari blóðflöguhemjandi lyf Clopidogrel (Plavix). Persantin,
Sykursýkismeðferð eftir þörfum
Meðhöndla Háþrýsting
Gönguæfingar
17
Q
Aðgerðir við útæðasjúkdómi sem veldur skertu blóðflæði
A
- T.E.A
- Buxnagraft
- Iliac-femoral bypass
- Femoro-femoral bypass (cross over)
- Axillobifemoral bypass
- PTA
- PTA og Stent
- Femoropoliteal bypass
- Profundaplastic
18
Q
T.E.A. (Thrombo EndArterectomy)
A
Arteriotomia , kalkið skafið út , e.t.v. patch (bót)
19
Q
- Buxnagraft (aortobifemoral bypass)
A
við lokun á aortoiliacalsvæði.
20
Q
Iliac- femoral bypass
A
Við lokun á iliaca externa öðru megin
21
Q
- Femoro- femoral bypass (cross over)
A
við lokun á iliaca com./ext. öðru megin.
22
Q
Axillobifemoral bypass
A
Hjá sjúkl. sem þola ekki buxnagraft aðg.
23
Q
- PTA= Percutanous Transluminal Angioplasty
A
(“Blásning”) víkkuð út þrengsli með blöðru kateter
24
Q
Endoluminal aðgerð PTA - stent
A
- Síðustu 15-20 ár hratt vaxandi notkun
- Iliacofemoral þrengingar og stuttar lokanir
– PTA og gjarnan stent (stoðnet) - Femoropopliteal þrengingar og stuttar lokanir
– PTA, en ekki sýnt sig vera betra að nota stoðnet
þar, (stoðnet geta brotnað v. beygju um hnéð.)
25
PTA og Stent (stoðnet)
* Tvær gerðir stenta
1. Útvíkkaðir með blöðru
2. Sjálfútvíkkandi (Nitinolstentar)
* Nýjar gerðir stenta ?
– innihalda lyf til að minnka
hættu á thrombosu og endurþrengingu (drug eluting stents)
– Stentar með geislavirkum isotop e.t.v. sem minnka
endurþrengingu
26
Æðaskurðlækningar
Aneurysm
* Atherosclerosis skemmir vegg og hann víkkar
* Tegundir
1. Saccular
2. Fusiform
3. Falskt (pseudoaneurysm)
27
* Abdominal Aorta Aneurysm - Algengi
2-4% skv. krufningarannsóknum(fjölgandi)
28
* Abdominal Aorta Aneurysm - Þýðing stærðar
>6 cm. í þverm. 50% hætta á rofi innan 2ja ára
29
* Abdominal Aorta Aneurysm - einkenni:
Oftast einkenna laust fyrir rof (lúmskt)
30
* Abdominal Aorta Aneurysm - meðferð:
Aðgerð, opin eða innæðaaðgerð EVAR ef >5,5cm
31
* Perifer aneurysm:
– Poplitea aneurysm algengust (oft samfara aorta aneurysm)
– Aðalhætta--akut ischemia í fæti við thrombotiseringu og
amputatio getur orðið síðasta úrræði
– Alltaf ábending til aðgerðar ef hratt stækkandi. Ef 3-4 cm diameter
32
* Visceral aneurysm: oft tengt sýkingum
– geta komið á
* miltisæð,
* nýrnaæðar
* art hepatica
* art pancreatioduodenalis
* art mesenterica
33
Akut art occlusio. - 1. Thrombosis:
Oft lokastig í stenoserandi sjd. t.d. saga um claudicatio þegar skyndileg ischemia verður
34
Akut art occlusio. - 2 Embolus:
Blóðtappi á oftast upptök sín í hjarta (t.d. atrial fibrillatio) eða aneurysma Sest oftast við greiningarstað (t.d. femoralis bifurcatio)
35
Akut art occlusio. - Einkenni 6Ps
* Pain = Verkur
* Pulslessness = Púlsleysi
* Paresthesia = Skyntap
Paralysis = Lömun
* Pallor = Fölvi
* Poikilothermia = Kuldi
36
Akut arteriu occlusio (skyndileg lokun á slagæð)
* Meðferð:
1. Heparín bolus eða
Klexan bolus (40-80 mg)
2. Embolectomy ef embolus
og mikil ischemia
3. Thrombolysis (ef
grunur um thrombosis og
ekki mikil ischemia , því
þetta tekur tíma)
4. Femoro-pop/distal bypass
e.t.v.
37
Symptoms and signs og acute limb
ischaemia - “The Six P ́s”
* - Pain always present, persistent
* - Pulselessness always present, can you count it
* - Paraesthesia reduced sensation or numbness
* - Paralysis or reduced power
* - Pallor or cyanosis or mottling
* - Poikilothermia Perishing with cold
38
Peripheral Arterial Occlusive Disease
(sjúkdómur sem lokar slagæð útlims)
* Acute Leg Ischaemia
* Chronic Leg Ischaemia
39
Chronic Leg Ischaemia - Claudication
– (claudicatio intermittens)
40
Chronic Leg Ischaemia - Critical Ischaemia
– rest pain
– ( nocturnal rest pain)
– ulceration
– gangrene
41
Definition of Critical Ischæmia
Rest pain - persistent > 2 weeks
Nocturnal rest pain and /or
Ulceration or Gangrene of the foot or toes + ankle systolic pressure < 50 mmHg
42
Definition of Acute Ischæmia
* Previously stable limb with sudden
deterioration in the arterial supply for
less than 2 weeks
43
Causes of acute limb ischaemia
* - Thrombosis - 60%
– Acute on chronic ischaemia
* Graft occlusion
* - Embolus - 30%
– (usually AF or cardiac source)
* - Aortic dissection
* - Trauma
* - Iatrogenic injury
44
Embolus
Onset - Sudden (minutes)
Severity - complate (no collaterals)
Embolic source - yes (mostly AF)
Previous claudication - no
Contralateral pulses present - yes
Upper limb affected - Commonly (25%)
multiple sites affected - sometimes (15%)
45
Thrombosis
Onset - hours
Severity - incomplete
Embolic source - no
Previous claudication - yes
Contralateral pulses present - no
Upper limb affected - rarely
multiple sites affected - no
46
Rannsókn frá Bretlandi og Írlandi 1998
– 30 day mortality - 22%
– subsequent major amputation - 16%
47
Acute vs.chronic critical limb ischæmia
* Nýgengi krítískrar blóðþurrðar í ganglimum
50 - 100 tilfelli per 100.000/ ár
* Meðaltími einkenna 1 ár
* Nýgengi Akút blóðþurrðar í ganglimum
* 14 tilfelli per 100.000 / ár
* Einkenni < 2 vikur
- 10 - 16% Vascular surgical workload
48
Primer Meðferð - potentialt mjög veikir - Fylgja ABC :
* 100% súrefni í nös
* Ven-Flow nál
* i.v.infusion t.d. Ringer, ca 125 ml/klst
* Heparín 5000 ein – i.v.
* Analgesia i.v.
* Þvaglegg - mæla útsk.
49
Primer Meðferð - potentialt mjög veikir - Rannsóknir:
* Stat, electrolýtar ,krea
* hjartaensím
* Storkupróf,
* BAS
* EKG - monitor ef AF
* Rtg púlm
50
Secunder meðferð - fer eftir mati á alvarleika ischaemiunnar, - þrír megin flokkar:
* I Viable limb
* IIa Marginally threatened limb
* IIb Immediately threatened limb
* III Not viable (non-salvageable limb)
51
1. Viable limb
incomplete ischaemia
* C/O:
– Verki, kulda , ekki dofa
* O/E:
– kaldur og púlslaus
– getur hreyft um ökkla - dorsiflexion
– eðlilegt snertiskyn
52
2a. Marginally threatened limb
– Complete but reversible ischaemia – salvageable if treated promptly
* C/O:
– Verki, kulda, dofa
* O/E:
– kaldur og púlslaus
– getur hreyft um ökkla - dorsiflexion
– Skert snertiskyn
53
2.b Immediately threatened limb
– Complete but reversible ischaemia - salvageable if treated immediately
* C/O:
– verki, kulda, dofa
* O/E:
– kaldur og púlslaus
– á erfitt með /getur ekki hreyft um ökkla
* Paresa/Paralysis
– Snertskyn er mjög skert/ ekkert (dofinn)
* Stutt saga – ca. innan 6 tímar
54
3. Not viable (non-salvageable limb)
– complete and irreversible ischaemia
* C/O:
– verki, kulda, dofa
* O/E:
– kaldur og púlslaus
– getur alls ekkert hreyft um ökkla –
* Paralysis , gangrene
– Ekkert snertiskyn - anaesthesia
* Löng saga – ?
55
Kaldur púlslaus fótur - já, hvað þá?
* Öll tilfelli
– i.v. Heparin bolus, 5000 ein.
* hindra aukna thrombosu.
56
Tilfelli sem falla í flokk 1 Viable limb
* Innlögn
* Klexane s.c. mg pr/kg x 2
– Hjartamagnyl, statin
– IVI
* Angiographia
– framkvæmd fljótlega.
* Oftast næsta dag
– PTA
57
Tilfelli í flokki 2a - Marginally threatened limb
* þurfa skjóta meðferð
* angiographiu – samdægurs (akút/ASAP)
– thrombolysis
– angioplasty +/- stent
– embolectomy
– arterial bypass
58
Tilfelli í flokki 2b - Immediately threatened limb
* Þurfa akút meðferð – Immediately !
– sjaldnast tími fyrir angiographiu
* thrombolysis
* angioplasty +/- stent
* Beint á skurðstofu
– embolectomy
– arterial bypass
* fasciotomia
59
Tilfelli í flokki 3
* Elective primer amputation
– demarcation
* Einstaka tilfelli akút amputation
– hyperkalemiu,
– acidosu,
– nýrnabilunar
– sepsis.
60
Kaldur fótur” for Dummies
* Er þetta kaldur fótur ? Já /nei
* Er hann púlslaus? Já /nei
* ABC, IVI, heparin 5000u i.v stat, Status, Elektrolýtar
Krea, BAS, EKG, CXR. Ucath., súrefni i nös IV analgesia
prn.
* Meta alvarleika ischaemiunar
– dorsiflexion um ökkla? Já / nei
– Snertiskyn ? Eðlilegt/ skert / ekkert ( anaesthesia)
* Ákvarða grunnorsök ischaemiunnar
– thrombósa eða embolía ?
61
HVERJIR GÆTU HAFT GAGN AF ÞREPAÞRÝSTUM SOKKUM?
* ÞEIR SEM VERÐA AÐ STANDA OG/EÐA SITJA Í LANGAN TÍMA Á DAG VEGNA STARFS SÍNS
* ÞEIR SEM FERÐAST OG VERÐA ÞVÍ AÐ SITJA LENGI
* ÞUNGAÐAR KONUR SEM HAFA TILHNEIGINGU TIL AÐ FÁ BJÚG
* ÞEIR SEM HAFA SÖGU UM BLÓÐTAPPA (BLÁÆÐASEGA – DVT) OG ÞEIR SEM AF EINHVERJUM ÖÐRUM ÁSTÆÐUM VILJA FYRIRBYGGJA SLÍKA BLÓÐTAPPA .
* ÞEIR SEM FINNA FYRIR ÞROTA Í FÓTUM Í DAGLEGU LÍFI
* ÞEIR SEM HAFA ÆÐAHNÚTA OG /EÐA ÆÐASLIT – VERNDAR GEGN BJÚGMYNDUN OG FREKARI MYNDUN Á HNÚTUM OG SLITI.
62
HVER ER MUNURINN Á SVOKÖLLUÐUM „FLUG SOKKUM“
(COMPRESSION STOCKINGS) OG ÞREPAÞRÝSTINGS
SOKKUM (GRADUATED COMPRESSION STOCKINGS) ?
* „FLUGSOKKAR“ ERU OFTAST MEÐ MINNI OG OFTAST EINGÖNGU JAFNÞRÝSTING
* ÞREPAÞRÝSTINGS SOKKARNIR UPPFYLLA STAÐALINN AÐ VERA A.M.K. CLASS 1 GRADUATED COMPRESSION STOCKINGS OG ERU AFGREIDDIR EFTIR MÁLI FRÁ VIÐURKENNDUM SÖLUAÐILA
63
VARICOSE VEINS - THREAD VEINS kvk vs kk
ALSO CALLED SPIDER VEINS AND TELANGIECTASIAS
25% WOMEN
15% MEN
64
WHEN DID VEIN TROUBLE START ?
* VARICOSE VEINS WERE FIRST DESCRIBED:
* THE EGYPTIANS
* EBERS PAPYRUS OVER 3500 YEARS AG
65
WHO GETS VARICOSE VEINS?
* WHAT DID YOUR PARENTS LEGS LOOK LIKE?
* RISK OF DEVELOPING VARICOSE VEINS:
* 89% IF BOTH PARENTS HAD VARICOSE VEINS
* 47% IF ONE PARENT HAD VARICOSE VEINS
* 20% OF NEITHER PARENT HAD VARICOSE VEINS
* , HOW MANY CHILDREN DO YOU HAVE?
* OF WOMEN WITH VARICOSE VEINS
* 13% HAD 1 PREGNANCY
* 30% HAD 2 PREGNANCIES
* 57% HAD 3 PREGNANCIES
66
Varicose veins - symptoms
* ACHING
* TIREDNESS, HEAVINESS IN LEGS
* RESTLESS LEGS
* PAIN:
* THROBBING
* BURNING
* STABBING
* CRAMPING
* SWELLING (PERIPHERAL EDEMA)
* ITCHING
* ECZEMA/ ULCER
* THROMBOPHLEBÍTIS
* BLEEDING
67
Bláæðabilunarsár:
* 50-75% ALLRA FÓTASÁRA
* ALGENGI (PREVALENCE) CA 0,1-0,3%
* CA 1% FÁ BLÁÆÐASÁR EINHVERN TÍMA Á ÆVINNI
* CA. 50- 60% ÞEIRRA MEÐ BLÁÆÐATENGD FÓTASÁR ERU EINGÖNGU MEÐ SUPERFICIAL BLÁÆÐABILUN (VARICUR) OG MÁ HJÁLPA MEÐ KIRURGISKRI MEÐFERÐ.
* DÆMIGERÐ STAÐSETNING:
* MEDIALT OFAN OG AFTAN VIÐ MALLEOLUS, PIGMENTERUÐ HÚÐ, ÞYKK, HÖRÐ SUBCUTIS
* MEÐFERÐ
1. SÁRASKIPTINGAR
2. TEYGJUSOKKAR - GRADUATED COMPRESSION STOCKING THERAPY
3. VARICUAÐGERÐ
4. VERNDANDI MEÐFERÐ FÓTA TIL AÐ FYRIRBYGGJA SÁR
