Næring fólks með sjúkdóma í meltingarvegi - Elinborg

Question 1

Meltingarfærasjúkdómar
- leiðbeiningar um mataræði

Answer 1

 Einstaklingsbundnar og miðast við hvaða hluti
meltingarvegar er sjúkur

 Einstaklingar með meltingarfærasjúkdóma
– Borða oft ekki vegna hræðslu við verki
– Eru í aukinni hættu á vannæringu og einhæfu fæðuvali

 Mikilvægi næringarráðgjafar
– Koma að greiningu
– Leiðbeina með útilokun fæðutegunda – og hvað má nota í
staðinn
– Stundum þörf á bætiefnum ef fæðið er mjög einhæft

Question 2

Mjólkursykursóþol
- laktósaóþol - mjólkuróþol - Skortur á laktasa í
slímhúð smágirnis

Answer 2

– Laktósi = mjólkursykur
– Laktasi = ensím sem brýtur
mjólkursykur (tvísykra)
niður í einsykrur (galaktósa
og glúkósa)

Question 3

Mjólkursykursóþol - laktósaóþol - mjólkuróþol - Helstu einkenni

Answer 3

– Kviðverkir
– Óregla á hægðum
– Uppþemba
– Loftgangur
– Niðurgangur

Question 4

Mjólkursykursóþol - greining

Answer 4

 Saga
– Einkenni, fæðusaga

 Vöktun einkenna
– Útiloka mjólkursykur í 1-2 vikur, fylgjast með einkennum. Drekka svo mjólk,
fylgjast með einkennum.

 Mjólkursykursþolpróf
– Öndunarpróf – mæling á vetni eða metani í útöndunarlofti
– Blóðsykursmælingar – blóðsykursmæling eftir inntöku á mjólkursykri

 Vefjasýni

 Genapróf
– Gefa aðeins vísbendingu

Question 5

Mjólkursykursóþol
- meðferð

Answer 5

 Takmarka eða forðast mjólkurvörur og matvörur sem innihalda mikla
mjólk eða mjólkurduft

 Lesa innihaldslýsingar
– Mjólkursykur getur „falist“ í ýmsum orðum
* Laktósi, mjólkurduft, undanrennuduft, mysuprótein o.fl.

 Lesa næringargildi á hreinum mjólkurvörum
– Kolvetni í mjólkurvörum eru mjólkursykur
– Ef kolvetni eru 0g er varan mjólkursykursnauð

 Kalk
– Huga að kalkinnihaldi í vörum sem eru notaðar í stað mjólkurvara
– Taka kalk sem bætiefni

Question 6

Mjólkursykursóþol
- sérvörur og lyf

Answer 6

 Mikið úrval af laktósafríum vörum
– Mikil breyting á síðustu árum

 Laktasatöflur
– Notaðar með máltíðum sem innihalda mjólkursykur

 Laktasadropar
– Settir út í mjólk
– Þarf að standa í ½-1 sólarhring fyrir notkun

Question 7

Glútenofnæmi/óþol
- gluten related disorders (GRD)

Answer 7

 Dermatitis Herpetiformis
 Celiac disease
 Celiac sprue
 Gluten intolerance
 Gluten Ataxia

Question 8

Selíak sjúkdómur
- glútenofnæmi

Answer 8

 Bólga í slímhúð
meltingarvegar
– Aðallega í skeifugörn og
smágirni

 Frásog næringarefna
minnkar
– Hætta á næringarskorti

Question 9

Selíak sjúkdómur
- einkenni

Answer 9

 Vanþrif, þyngdartap, þreyta

 Meltingareinkenni
– niðurgangur, hægðatregða, óregla á hægðum, kviðverkir, uppþemba,
uppköst, loftgangur

 Blóðleysi
– Skortur á járni, B12 og fólati

 Vítamín- eða steinefnaskortur
– Beinþynning, ófrjósemi, einkenni frá taugakerfi

 Húðútbrot

 Aukin tíðni krabbameins í görn

Question 10

Selíak sjúkdómur
- greining

Answer 10

 Glútenmótefni í blóði
– IgG og IgA

 Hækkun á transglútamínasa (anti-tTG) og antiendomysial
antibodies (anti-EMAs) í blóði

 Sýni frá skeifugörn

 Sýni frá húð

 Nauðsynlegt að vera á venjulegu fæði sem inniheldur glíadín
í a.m.k. 4-5 vikur áður en prófin eru framkvæmd

Question 11

Selíak sjúkdómur
- meðferð

Answer 11

 Glútensnautt fæði
– Forðast hveiti, rúg, bygg og hafra**
– Nota bókhveiti, hirsi, hrísmjöl, maísmjöl, kartöflumjöl, kínóa, möndlumjöl
o.fl.

 Læra að lesa innihaldslýsingar – sérstaklega með samsett matvæli

 Nota sérvörur í staðinn fyrir hveiti og brauð

 Borða vel af grænmeti og ávöxtum
– Trefjar og B-vítamín

 Járn, selen, sink
– Kjöt, fiskur, innmatur, baunir

 Meðhöndla næringarskort sé hann til staðar
– Þyngdarsaga
– Fæðissaga
– Skortseinkenni – blóðprufur

 Eftirlit
– Sýnataka frá görn eftir 3-6 mánuði á glútensnauðu fæði
– Mæla transglútamínasa
– Fylgjast með næringarástandi
– Getur reynst erfitt að fylgja glútensnauðu fæði
* Borða glúten viljandi eða óafvitandi
* Getur haft alvarlegar afleiðingar að borða glút

Question 12

Non-celiac gluten sensitivity

Answer 12

 Svipuð einkenni og við glútenofnæmi.

 Ofnæmispróf neikvæð á hveiti (húðpróf og blóðprufa)

 Eðlileg mæling á transglútamínasa (anti-tTG)

 Eðlileg sýni frá görn

 Án einkenna á glútensnauðu fæði
– Einkenni koma aftur ef borða glúten

 Algengt meðal einstaklinga með IBS

Question 13

Iðraólga – IBS
- einkenni og greiningarviðmið

Answer 13

 Helstu einkenni eru kviðverkir og breyting á hægðum
– Ýmist hægðatregða eða niðurgangur

 Getur verið erfitt að greina – starfrænn vandi
– Einkenni geta breyst
– Einkenni geta líkst laktósaóþoli
– Ekki til nákvæmt próf (biomarker)

 Margir einstaklingar með IBS tengja sjúkdómseinkenni við mataræði
– Takmarkanir í fæðuvali því algengar hjá þessum hópi
– Aukin hætta á næringarskorti

Question 14

Iðraólga - IBS - meðferð- gott

Answer 14

 Fæðusaga og skráning í
matardagbók
– Skrá fæðuinntöku og einkenni
 Borða reglulega yfir daginn
 Borða fjölbreytta og trefjaríka
fæðu
– T.d. Ávexti, grænmeti og heilkorn
 Drekka vatn

Question 15

Iðrabólga - IBS - meðferð , ekki gott

Answer 15

 Algengt er að fituríkur og sterkur
matur þolist illa
– T.d. Skyndibiti, franskar, djúpsteiktur
matur o.fl.
 Ekki nota tyggjó
 Forðast áfengi
 Takmarka koffín

Question 16

Iðraólga – IBS
- Low FODMAP mataræði

Answer 16

F Fermentable

O Oligo-saccharides: Fásykrur
- Fructo-oligosaccharides (FOS) t.d. hveiti, rúgur, laukur og hvítlaukur
- Galacto-oligosaccharides (GOS) t.d. baunir og linsur (legumes/pulses)

D Di-saccharides: Tvísykrur, laktósi, t.d. mjólk, jógúrt og rjómaostur

M mono-saccharides: Einsykrur, frúktósi, t.d. hunang, epli, high fructose
corn syrups

A And
P Polyols: Fjölalkóhólar, sykuralkóhólar t.d. sorbitol, mannitol, xylit

 FODMAP mataræði gengur út á að minnka neyslu á
gerjanlegum sykrum
– dregur úr einkennum iðraólgu hjá allt að 70% einstaklinga

 Tegundir kolvetna sem frásogast illa í meltingarvegi gerjast
og valda aukinni upptöku vökva í smáþörmum og
loftmyndun í ristli
– Vökvasöfnun og loftmyndun helsta orsök verkja og niðurgangs

Question 17

Iðrabólga - IBS - low fodmap mataræði - skref 1-3

Answer 17

 Skref 1: Fæðutakmörkun (Restriction)
– Taka út/minnka FODMAP fæðu 4-8 vikur

 Skref 2: Endurkynningarferli (Reintroduction)
– Bati eða einkenni hafa minnkað þá er fæða tekin
inn aftur kerfisbundið

 Skref 3: Einstaklingsbundið (Personalisation)
– Til lengri tíma litið, aðlagað hverjum og einum

Question 18

Bólgusjúkdómar í meltingarvegi
- inflammatory bowel disease (IBD)

Answer 18

 Samheiti yfir tvær megingerðir
langvinnra bólgusjúkdóma í
meltingarvegi:
– Sáraristilbólga (Colitis Ulcerosa)
– Svæðisþarmabólga (Crohn‘s disease)

 Oftast hægt að greina sjúkdómana í
sundur:
– með ristilspeglun
– sýnatöku úr slímhúð ristils og smáþarma
– hægðasýni – calprotectin í hægðum ef IBD

 Örsök ekki þekkt en samspil erfða og umhverfis talið skipta
máli

 Bólga í slímhúðinn er svar ónæmiskerfisins við einhverju
áreiti

 Sjúkdómurinn er ekki smitandi eins og ef um bakteríu- eða
veirusýkingu í meltingarvegi að ræða

 Bólgusjúkdómar einkennast af tímabilum með bólguköstum
og tímabilum sem sjúkdómurinn liggur niðri – oft í lengri
tíma.

Question 19

Sameiginleg einkenni Crohn ́s og colitis

Answer 19

 Niðurgangur
 Þreyta og slappleiki
 Hiti
 Minnkuð matarlyst
 Þyngdartap
 Blóðleysi
 Fæðuóþol
 Vannæring
 Einkenni utan þarma (frá liðum, húðinni og lifrinni)

Question 20

Sáraristilbólga
- Colitis Ulcerosa

Answer 20

 Sjúkdómurinn takmarkast við ristil
– Bólgan byrjar alltaf neðst við mót
endaþarms og endaþarmsops.
– Bólgan getur teygt sig upp allan ristil vinstra
megin og stundum er allur ristilinn bólginn

 Hægt að lækna sjúkdóminn með því að
fjarlægja ristil með skurðaðgerð
– Hluti ristils eða ristillinn í heild fjarlægður.
– Stundum gerð samtenging
– Stundum lagt út stóma
* Garnastóma eða ristilstóma

Question 21

Svæðisþarmabólga
- Crohn‘s disease

Answer 21

 Er oftast í neðsta hluta smágirnis en getur
verið hvar sem er í meltingarvegi, frá munni
að endaþarmi

 Bólgur geta náð í gegnum þarmavegginn
– Auknar líkur á fistilmyndun

 Ekki til meðferð sem læknar sjúkdóminn

 Hægt að stjórna með lyfjum en margir þurfa
að fara í skurðaðgerð með tímanum.
– 70% einstaklinga þurfa aðgerð innan 10 ára frá greiningu
– Hluti smáþarma eða ristils fjarlægður og gerð samtenging
– Getur verið þörf á að leggja út stóma

 Getur verið ættgeng

Question 22

Bólgusjúkdómar í meltingarvegi (IBD)
- meðferð
+

Answer 22

 Oftast lyfjameðferð – bælir virkni ónæmiskerfisins og hemur
bólgusvörun

 Greina næringarskort með blóðprufum
– Ráðleggja viðeigandi bætiefni ef þörf er á
– Algengur skortur í IBD
* Kalk
* D-vítamín
* B12
* Járn

Question 23

Bólgusjúkdómar í meltingarvegi (IBD)
- næringarmeðferð

Answer 23

 Virkur sjúkdómur – bólgur, kviðverkir og niðurgangur
– Trefjaminna og léttara fæði
– Auka neyslu á vökva og söltum

 Í sjúkdómshléum
– Hollt og fjölbreytt fæði skv. ráðleggingum Embættis landlæknis

Question 24

Svæðisþarmabólga - Crohn‘s disease - sérhæfð næringarmeðferð

Answer 24

 Skref 1
– Mjög fábreytt fæði

 Skref 2
– Fæðutegundum bætt inn
kerfisbundið

 Skref 3
– Einstaklingsmiðað
– Strangt mataræði 5 daga
vikunnar
– Meira svigrúm fyrir „svindl-
máltíðir“

Question 25

Ristilstóma
- colostomy

Answer 25

 Mikilvægt að borða hollan og næringarríkan mat
– Ekki þörf á sérfæði
 Fyrst eftir aðgerð er æskilegt að forðast:
– Appelsínur, greipaldin, mandarínur, sítrónur og hýði af
eplum
– Þurrkaða ávexti
– Hrátt grænmeti s.s. spergilkál, hvítkál, rófur (salatblöð
eru í lagi)
– Maískorn, poppkorn, heilar hnetur, möndlur og fræ
(fínmalað er í lagi)
– Gróft brauð með kjörnum, fræjum og rúsínu

Question 26

Garnastóma
- ilestoma

Answer 26

 Aukin þörf fyrir vökva og sölt
– ½ L meira af vökva
* Meira ef það er mikið flæði í stóma
– 1 tsk meira af salti

 Mikilvægt að borða hollan og
næringarríkan mat
– Ekki þörf á sérfæði

 Fæða getur haft áhrif á áferð og magn hægða

 Einstaklingsbundið mataræði

Question 27

Nýrnasjúkdómar

Answer 27

• Bráð nýrnabilun
  – acute kidney injury (AKI) – varir <7 daga
  – acute kidney disease (AKD) – varir í 7 daga til 3 mánuði
• Langvinn nýrnabilun – chronic kidney disease (CKD)
  – Varir í meira en 3 mánuði
• Lokastigsnýrnabilun – end-stage renal disease
• Nýrnasteinar – kidney stones

Question 28

ORSAKIR NÝRNASJÚKDÓMA

Answer 28

• Sykursýki
• Háþrýsingur
• Endurteknar sýkingar í nýrum
• Æðasjúkdómar
• Alvarleg ofþornun
• Alvarleg blóðsýking
• Aukaverkun skurðaðgerðar eða alvarlegra veikinda/slyss
• Lyf (t.d. verkja- og bólgueyðandi lyf)
• Fæðubótarefni
• Sjúkdómar í þvagleiðurum
  – Endurteknir nýrnasteinar
  – Þvagteppa
• Bólgusjúkdómar
  – IgA nýrnamein
  – Rauðir úlfar (systemic lupus erythematosus)
• Ættgengir sjúkdómar eða fæðingargallar
  – Blöðrunýru
• Sjúklegt niðurbrot vöðva – rhabdomyolysis
• Krabbamein

Question 29

NÝRNABILUN – GREINING OG STIGUN

Answer 29

• Mæling á nýrnastarfsemi
  – Blóðprufa: mælt kreatínín (niðurbrotsefni vöðva)
• Gaukulsíunarhraði (gsh eða gfr) er reiknaður út frá kreatíníni í blóði
  – tekið tillit til aldurs og kyns.
  – Þvagprufa: mælt prótein í þvagi
  – Ýmsar aðrar rannsóknir: myndgreining, ómun, nýrasýnataka o.fl.
• Gaukulsíunarhraði þarf að vera endurtekið lækkaður í um 3 mánuði

Question 30

BRÁÐ NÝRNABILUN – ACUTE KIDNEY INJURY (AKI)

Answer 30

• Heilbrigð nýru fyrir veikindi
• Næringarástand
  – Mikið lystarleysi
  – Mikið niðurbrot
  – Tap á vökva með uppköstum, niðurgangi, um sár eða með svita.
• Meðferð
  – Oft gjörgæslumeðferð
  – Oft skilunarmeðferð
• Hefðbundin
• Daglega
• Allan sólarhringinn

Question 31

BRÁÐ NÝRNABILUN - NÆRINGARMEÐFERÐ

Answer 31

• Þurfa oft næringu um slöngu eða í æð
• Próteinþörf breytileg eftir sjúkdómsástandi
  – Ekki í skilun: 0,5-0,8 g/kg
  – Í skilun: 1-2 g/kg
  – Í samfelldri skilun: 1,5-2,5 g/kg
  – Í stöðugu ástandi áður en nýrnastarfsemi kemst í eðlilegt horf er þörfin a.m.k.
  0,8-1 g/kg
• Orkuþörf 25-40 kcal/kg
• Mikilvægt að fylgjast með söltum og vökvajafnvægi
  – Oft aukin vökvaþörf v/hita, niðurgangs eða sára
  – Oft þörf á takmörkun á söltum (natríum, kalíum og fosfa

Question 32

LANGVINN NÝRNABILUN

Answer 32

• Tíðni langvinnrar nýrnabilunar á vesturlöndum er um 5-10%
• Úrgangsefni hækka í blóði
  – Kreatínín (50-90 umól/L)
  – Urea (3,1-7,9 mmól/L)
  – Kalíum (3,5-5,0 mmól/L)
  – Fosfat (0,85-1,5 mmól/L)
• Vökvi safnast fyrir í líkamanum
  – Mikið salt (hækkað natríum) eykur vökvasöfnun
  – Erfiðari stjórnun á blóðþrýsting

Question 33

LANGVINN NÝRNABILUN - MEÐFERÐ

Answer 33

• Fyrir skilun
  – Lyfjameðferð
  – Næringarmeðferð
• Skilun
  – lyfjameðferð og næringarmeðferð heldur áfram, oft með breyttum
  áherslum
  – Blóðskilun: 3x í viku, 3-5 klst í senn
  – Kviðskilun: 7 daga vikunnar
• Ígræðsla
  – Nýra frá ættingja eða vini
  – Nýra frá látnum gjafa 10

Question 34

Blóðskilun

Answer 34

• 3 daga vikunnar
• 3-4 klst í senn
• Helstu næringarvandamál
  − Vannæring
  − Mikil saltneysla
  − Mikil vökvatekja
  − Hækkað kalíum
  − Hækkað fosfat
• Æskileg þyngdaraukning á milli skilana
  er <1 kg/dag

Question 35

Kviðskilun

Answer 35

• Daglega
  – 4-5x yfir sólarhringinn (CAPD)
  EÐA
  – Yfir nóttina með aðstoð vélar
  (APD)
• Úrgangsefni úr blóði flæða úr
  háræðum í lífhimnunni í
  skilvökvann í kviðarholi.
• Helstu næringarvandamál:
  – Vannæring
  – Offita (sykur í skilvökva)
  – Há blóðfita (þríglýseríðar)
  – Hægðatregða
  – Hækkað fosfat

Question 36

NÝRAÍGRÆÐSLA – ÁHERSLUR Í NÆRINGARMEÐFERÐ

Answer 36

• Almennt fæði skv. ráðleggingum embættis landlæknis
  – Aukin próteinþörf fyrstu 4-6 vikurnar eftir aðgerð – 1,2-1,5 g/kg
  – Áhersla á hreinlæti v/ónæmisbælandi lyfja ævilangt
• Forðast hrátt kjöt og fisk og ógerilsneidd matvæli
• Forðast greip og granatepli
• Hafa í huga v/sterameðferðar
  – Auknar líkur á offitu
  – Auknar líkur á sykursýki

Question 37

Langvinna nýrnabilun - næriningarmeðferð - FYRIR SKILUN

Answer 37

• Próteinskert fæði – 0,6-0,8 g/kg
  – Til að hægja á framgangi sjúkdómsins
  – Minnka úrgangsefni í blóði
• Krea
• Urea
• Eftirlit með söltum í blóði
  – Natríum
  – Kalíum
  – Fosfat
• Eftirlit með næringarástandi
  – Næringardrykkir
  – Lystarleysi algengt

Question 38

Langvinn nýrnabilun - næringarmeðferð - í skilun

Answer 38

• Eðlilegt próteinmagn – 1-1,2 g/kg
  – Tap á amínósýrum í skilunarvökva
• Eftirlit með vökvainntöku
  – 1000 ml/dag + vökvi sem samsvarar
  þvagmagni
• Eftirlit með söltum í blóði
  – Natríum
  – Kalíum
  – Fosfat
• Í sumum tilvikum orkuskerðing
  – Kviðskilunarvökvinn inniheldur sykur

Question 39

Próteinskert fæði

Answer 39

Ráðleggingar miðast við þyngd, fyrri
próteinneyslu og ástand nýrna.
– 0,6-0,8 g/kg (miðað við kjörþyngd)

• Takmörkun á mjög próteinríkum
  fæðutegundum
  – Mjólk og mjólkurmat
  – Kjöti og fiski
  – Eggjum og baunum

Question 40

Saltskert fæði

Answer 40

• Takmarka mikið saltan mat eins og ýmsar unnar matvörur og tilbúinn mat.
• Nota ekki salt við borðið.
• Nota ekki bæði blönduð krydd/kraft og salt.
• Forðast saltað nasl.
• Nota saltlaust krydd eins og grænt krydd, paprikuduft, karrý, laukduft
  o.þ.h.

Question 41

Kalíumskert fæði

Answer 41

• Forðast banana, þurrkaða ávexti og
  hreina ávaxta- og grænmetissafa
• Takmörkun á ávöxtum og grænmeti
• Takmarka hnetur, möndlur, súkkulaði,
  kakó, lakkrís og maltöl
• Takmarka mjólkurmat
• Forðast kartöfluflögur og franskar
  kartöflur
• Hægt er að gefa lyf til að lækka kalíum í
  blóði þegar þörf er á

Question 42

Fosfatskert fæði

Answer 42

• Próteinríkt fæði er einnig fosfatríkt
• Takmörkun á osti, mjólk og mjólkurmat
• Fosfatrík aukefni í unnum matvælum
  – kóladrykkir
• Borða heitan mat 1x á dag
• Lyf:
  – Fosfatbindarar teknir með máltíðum
• Takmarka:
  – Egg, súkkulaði, hnetur/möndlu

Question 43

VÖKVATAKMÖRKUN

Answer 43

• Einstaklingsbundið hve mikið má drekka.
• Viðmið: 1000 ml/dag + vökvi sem samsvarar þvagmagni
• Því meiri saltneysla því þyrstari.
• Nota lítil glös/bolla.
• Nota klaka til að svala þorstanum.
• Súpur, grautar, búðingar og sósur eru vökvi.

Question 44

NÆRINGARDRYKKIR - í skilunarmeðferð

Answer 44

– Renilon 7,5

Question 45

Næringardrykkir - fyrir skilunarmeðferð

Answer 45

– Renilon 4,0
– Djúsdrykkir
* Juice style (meiri vökvi)

Question 46

FÆÐI Á SPÍTALA - Próteinskert fæði

Answer 46

– 50 eða 60 g prótein
– 0,5-0,7 g prótein/kg (miðað við
kjörþyngd)
– 30-35 kcal/kg/dag

Question 47

Fæði á spítala - blóðskilunarfæði

Answer 47

– U.þ.b. 1,2 g/kg prótein
– 30-35 kcal/kg/dag
– 2000 mg natríum, 2000 mg kalíum, 800
mg fosfat

Question 48

Fæði á spítala - léleg matarlyst

Answer 48

• Léleg matarlyst
  – Lítill skammtur af orkubættu fæði
  – Forðast mjólk sem drykk
  – % mjólkursúpur, mjólkurgrautar,
  súrmjólk, jógúrt o.þ.h.

Question 49

NÝRNASTEINAR - NÆRINGARMEÐFERÐ

Answer 49

• Drekka vel – a.m.k. 2-2,5 L/dag
  – Þvagmagn 2-2,5 L/dag
• Salt í hófi
• Auka ávaxta- og grænmetisneyslu
• Nota magrar mjólkurvörur
• Auka trefjaneyslu
• Þyngdarstjórnun
  – Ef ofþyngd – hæfilegt þyngdartap um 2-4 kg/mánuði
• Próteinmagn í hófi – 0,8-1 g/kg
• Takmarka oxalatríkar fæðutegundir
  – Rabbarbari, spínat, rófur, súkkulaði, hnetur, möndlur, te og túrmerik

Question 50

NÝRNASTEINAR – ÁHRIF NÆRINGAREFNA

Answer 50

• Sítrat - Myndar efnasamband við kalk í þvagi – talið minnka líkur á
  steinamyndun
• Kalk - dregur úr frásogi á oxalati
  – Áður ráðlagt að minnka kalkneyslu – kalksteinar
  – Of lítil kalkneysla eykur líkur á steinamyndum
• Oxalat - Ekki verið hægt að sýna fram á að aukin oxalat neysla auki líkur á
  kalsíum-oxalat steinum (misjafnt frásog frá mismunandi mat)
• Prótein – mögulega munur á tegund próteina
  – Helmingi minni líkur á nýrnasteinum hjá þeim sem borða grænmetisfæði
• C-vítamín – aukin framleiðsla á oxalati
  – Þarf háa skammta af C-vítamíni >1,5 g/dag til að auka líkur á steinamyndun
• B6 vítamín – tekur þátt í niðurbroti á oxalati