Skurðlækningar Helgi H kviðarholslíffæri

Question 1

Lífið er eins og…

Answer 1

biological tube, það verður að vera flæði í öllu, því ef flæðið hættir þá myndast sjúkdómur

Question 2

Akút abdomen

Answer 2

– Anatomisk/embryologisk skýring verkja
– Sjúkrasaga
– Skoðun
– Uppvinnslu
– Sjúkdómar sem gefa akút abdomen

Question 3

Anatomisk /embryologisk skýring verkja

Answer 3

A) Autonom taugakerfi (ósjálfráða taugakerfið)
visceral peritoneum illa staðsettur diffus verkur

B) Somatíska taugakerfi (viljastýrða taugakerfið )
parietal peritoneum ákveðnari staðsetning

Question 4

Autonom taugakerfi
Lífæri þróuð frá: gefa verk í:

Answer 4

1. Framgörn (Magi, duod., gallv.,pancr.) epigastrium
2. Miðgörn (Smágirni + ½ ristill ) periumbilicalt
3. Afturgörn (neðri hluti ristils hypogastrium
   gynecol líffæri )

Question 5

Akút Abdomen – The Usual Suspects

Answer 5

• Meltingarfærin
• Þvagfærin
• Kynfærin
• Æðakerfin
• Öndunarfærin - t.d. Basal Pneumomia
• Stöðkerfið – kviðveggur - herniur, blæðing í rectus slíðri

Question 6

B) Somatiska taugakerfið:

Answer 6

Ef bólga hefur náð að erta
parietal peritoneum
=> nákvæmari staðsetning
verkjar
T.d tilfærsla verkja í
hæ fossa við
botnlangabólgu

Question 7

Akút Abdomen sjúkrasaga!

Answer 7

– Verkur = Tegund (Stöðugur eða krappakendur) - Byrjun -hvar, hvernig, hvenær
Þættir sem hafa áhrif á verk- Leiðni
Byrjun miðað við verk
– Ógleði - Uppköst = Kraftur uppkasta- Tíðni- Magn og útlit
- Hægðabreytingar = Diarrhea / obstipatio - Flatus - Útlit (blóð, tjörulitur, slím,
gráahvítar, gildleiki)
– Þvaglát = Polyuri, micturition urgency, retentio - Dysuri - Útlit (hematuri, sandur)
– Gynsaga = Tíðablæðing (síðustu tíðir) - Lykkja - Útferð

Question 8

Akút abdomen Almenn skoðun

Answer 8

– Lífsmörk = blþr,. púls, öndun, hiti
– Útlit = fölvi, cyanosa, gula
– Staða / Lega sjúklings
– Hegðun t.d. eirðarleysi,
- horfa á kvið
- þreifa kvið = mjúkur?, þaninn, spenntur, sleppieymsli, tumor
- banka kvið = loft þensla, þvagblöðrustærð
- hlusta á kvið = garnahljóð (eðlileg, aukin, engin??)
- Rectal exploration
- gynaecologísk skoðun

Question 9

Akút abdomen uppvinnsla

Answer 9

• Blóðprufur
• þvag
  -RTG

Question 10

Meðferð, einkenni, skoðun, rannsókn við ulcus pepticum perforation (magi/skeifugörn)

Answer 10

• Skyldilegur verkur í epigastrium, sár, stöðugur, dreifist fljótt um allan kvið
• sjúklingur liggur kyrr, fölur, kaldsveittur, harður og aumur kviður og lítil garnahljóð
• rgt eða CT

-1. sterkt verkjalyf
2. magasonda
3. kröftug vökvagjöf (iv og sýklalyf)
4. aðgerð

Question 11

Meðferð, einkenni, skoðun, rannsókn við appendictis acuta

Answer 11

• Verkir periumbilicalt sem færast í hægri fossa iliaca,
  oft ógleði – uppköst. Hiti 37,5 – 38 °C.
• Eymsli á Mc Burney punkti ( í hæ fossa ),
  staðbundinn peritonitis þar,
  Indirekt eymsli
  Oftast leukocytosis og oft hækkað CRP
• Appendicectomy - Laparoscópísk eða opinn

Question 12

Meðferð, einkenni, skoðun, rannsókn við bráða gallblöðrubólgu

Answer 12

• Orsök: Steinn sem stíflar ductus cysticus í 90% tilf

– Verkur í epigastrium mest undir hæ rifjabarði í meir en
sólarhring

– Eymsli þar við þreyfingu (Murphy ́s sign)

– Hiti > 37,5

– hvít blk hurry . CRP, Alk phos.

– Ómskoðun : Þykknuð gallbl . Bjúgur í vegg

– Meðferð:
1) Fasta , I.V.vökvi , etv sýklalyf
2 ) Gallblöðrunám með kviðsjártækni innan viku eða
eftir 6 vikur ef sjúklingi batnar við meðferð án
aðgerðar

Question 13

Meðferð, einkenni, skoðun, rannsókn við acut pancreatits

Answer 13

– Vaxandi stöðugur verkur í epigastrium, leiðir aftur í
mitt bak. Oft tilhneiging til að hnipra sig saman.
Algengast að gallsteinar orsaki þetta og síðan mikil
alkahól neysla

– Amylasi nánast alltaf hækkaður.

– Meðferð:
1. Fasta – vökvi í æð
2. Verkjalyf
3. Ef necrotiskur pancreatitis
lífshættulegt ástand – aðgerð
margra vikna / mán veikindi

Question 14

Meðferð, einkenni, skoðun, rannsókn við acut diverticulitis

Answer 14

• Verkir í vi. fossa iliaca - hiti oftast meiri en 38°c
  – Oft saga um obstipatio - oft hækkað CRP/ sökk
  – hærra Hvít blk.
  – Meðferð:
  1. Fasta – vökvi
  2. Antibiotica einkum ef hiti > 39°c
  3.Aðgerð ef ofangreint nægir ekki
  a) etv. Laparoscopy/skol/dren
  b) Hartman ́s aðgerð
  c) Brottnám bógins ristilsbúts
  og tenging enda í enda.

Question 15

Gynecologiskir sjúkdómar:

Answer 15

– Utanlegsfóstur
– Ovarian cystur -torsio og blæðing
– Acut salpingitis

Question 16

Acut intestinal obstruction (ileus)

Answer 16

– Colic verkur – ógleði – uppköst – “ileus” garnahljóð, þaninn kviður

– Abdomenyfirlit – vökvaborð – þandar garnir

– Meðferð: 1. Sonda 2. Verkjalyf
3. Vökvagjöf 4. Aðgerð

Question 17

Nýrnasteinar:

Answer 17

– Skyndilegur verku í síðu leiðir niður í nára.
– Eirðarleysi – Geta alls ekki legið kyrr
– micturition urgency. retentio– hematuri
– ( microscopisk e.t.v.)

• Greining : klínísk, CT Abdominal Yfirlit
• Fyrsta meðferð :
• verkja stilling
• Gefa i.v. Confortid ( Indometasín ) 50 mg i.v.
• ef alger stífla og stór steinn > 6-8 mm setja upp stent / legg frá þvagblöðru upp í nýra, til að létta á þrýstingi
• e.t.v. Steinbrjótsmeðferð.

Question 18

Intestinal obstruction (Mekaniskur ileus) flokkun og hættur

Answer 18

Flokkun:
1. Eftir staðsetningu hindrunar
* colon ileus
* smáþarma ileus

2. Eftir pathologiskri orsök
   a) Extramural t.d. Samvaxta ileus
   b) Mural (í þarmaveggnum) t.d. malignitet / bólga
   c) Intraluminal t.d. Gallsteina ileus, bezoar

ATH hætta er á eftirfarandi:
* Strangulation: Blóðflæði stöðvast til þarmsins t.d. Við
snúning eða klemmu á mesenterial æðum
og hætta er á gangren /necrosis – (lífshætta)

• Ruptura: Rof verður á þarmaveggnum t.d.
  vegna þenslu eða blóðþurrðar.
  Þarmainnihald lekur út lífhimnubólga -
  lífshættuleg sýking!

Question 19

Intestinal obstruction (Mekaniskur ileus) orsakir og einkenni

Answer 19

Orsakir:
– 1. Samvextir algengast
– 2. Herniur ( kviðslit)
– 3. Malignitet eða bólgur

• Einkenni:
  – Colic verkur – lengra á milli verkjakviða því neðar í
  þarminum sem hindrunin er t.d. ca 4-5 mín við
  smáþarmaileus og ca. 10-15 mín í colonileus
  – Uppköst e.t.v. fecal lyktandi þegar á líður.
  – Engar hægðir eða loftgangur niður
  – Þaninn kviður
  – Hávær (ileus) garnahljóð

Question 20

Intestinal obstruction (Mekaniskur ileus) uppvinnsla og meðferð

Answer 20

Uppvinnsla:
– 1. Sneiðmynd af kvið (yfirlits rtg )
* bara smágirnislykkjur = smáþarmaileus
* eða þaninn colon ? = colon ileus
– 2. Passage rtg.?
– 3. Blóðrannsóknir Blóðstatus – elektrol.- astrup

• Meðferð: 1. Sonda
  2. Verkjalyf
  3. Kröftug i.v. vökvameðferð
  4. Aðgerð

Question 21

Nára herniur:

Answer 21

– Algengastar allra kviðveggjahernia
– Aðallega í karlmönnum (85 %)

1. Indirect inguinal hernia 60%
2. Direct inguinal hernia 25%
3. Femoral hernia 15%

Question 22

Indirect inguinal hernia (lateral inguinal hernia):

Answer 22

– Kemur ofan við nárabandið (ligamentum Inguinale)
lateralt við inferior epigastric æðar gengur niður í inguinal canal í nánu sambandi við
vas deferens

Question 23

Direct inguinal hernia (medial inguinal hernia):

Answer 23

– Kemur ofan við nárabandið –medialt við inf. epig.æðar

Question 24

Femoral hernia:

Answer 24

– Kemur neðan við nárabandið – medialt við vena femoralis
lítið gat – talsverð hætta á innklemmingu

Question 25

Kviðveggur og herniur einkenni og aðgerðir

Answer 25

Einkenni: – Verkur oft meira í byrjun þegar hernia kemur fram, síðan meira óþægindi við stöður og áreynslu. Slæmur verkur ef strangulation. – Fyrirferð í nára , hverfur oftast þegar lagst er út af. * Aðgerð: – 1. Herniotomia Herniu pokinn tekinn og saumað fyrir opið inn í kviðinn ekki plastic ( Börn) – 2. Herniorraphia A) Opin aðgerð með netstyrkingu (t.d aðferð Lichtenstein) B) Kviðsjáraðgerð með netstyrkingu

Question 26

Lichtenstein aðgerð

Answer 26

opin aðgerð með netstyrkingu fyrir herniorraphia

Question 27

Vélinda

Answer 27

* Sliding Hiatus hernia (90%) * Paraoesophageal hernia (10%)

Question 28

Reflux oesophagitis einkenni, rannsóknir og meðferð

Answer 28

– Einkenni : Brjóstsviði uppgangur ef langvarandi reflux, er hætta á stricturu (og þá hættir brjóstsviði) og dysphagia (kyngingarörðugleiki tekur við) - Rannsóknir: speglun, sýnitaka 24 klst pH mæling, etv rtg (barium), manometri - Meðferð * Medicinsk a) megrun b) hætta reykingum c) minni máltíðir d) hækka undir höfði að næturlagi e) lyf – ** H2 receptor blokk t.d. Asyran ** protonu pumpu blokk t.d. Losec, Nexium

Question 29

Krabbamein í oesophagus

Answer 29

Mjög miklar líkur á lifun 5% 5 ára lifun í heilidna séð. Squamous cell ca er algengast er best um miðjan eða nesta þriðjung

Question 30

Magi og duodenum - Ulcus Pepticum :

Answer 30

– Orsakast af : Ójafnvægi í sýru-pepsin framleiðslu miðað við varnarmátt slímhúðar (slím og bikarbonat) Helicobakter pylori og NSAID lyf – Einkenni: verkur í epigastrium Tímabil – samband við máltíðir – Fylgikvillar : 1 Perforatio 2 Blæðing 3 Obstructio (oftast pylorus sár)

Question 31

Magasár

Answer 31

altar möguleiki á maligniteti

Question 32

duodenalsár

Answer 32

nánast aldrei malignitet

Question 33

Smágirni

Answer 33

1. Meckels diverticulum í 2% populationar Hætta : a) blæðing b) intestinal obstruction (ileus) c) Diverticulitis ( e.t.v. Perforation) 2. Chron ́s sjúkdómur 3. Intestinal ischemia acut : Art. Mesenterica lokun (emboli) Vena mesenterica lokun Ekki lokun en of lélegt flæði vegna t.d shock og lélegs hjarta kronisk: atherosclerosis (sjaldgæft)

Question 34

Colon

Answer 34

* Anatomia – Hlutverk * Aðal-hættur við aðgerðir á colon – Sýking vegna bacteriu innihalds ristilsins – Anastomosuleki Peritonítis lífshættuleg sýking * Þess vegna – Oftast hreinsa ristil fyrir electiva aðgerð – Meiri hætta við bráðaaðgerðir (t.d. Colon ileus) og stundum lögð colostomia i stað þess að tengja þarminn saman aftur

Question 35

Stomiur - Ileostomia:

Answer 35

T.d. Ef taka þarf colon v. Colitis ulcerosa, Chron ́s

Question 36

Stomiur - Kock ́s blaðra :

Answer 36

continent ileostomia

Question 37

Stomiur - Transversostomia :

Answer 37

Oftast tímabundið t.d. Við colon ileus (loop colostomia , tvöföld pípa)

Question 38

Stomiur - Sigmoidostomia :

Answer 38

(Enda colostomia) oft endanlegt ástand t.d. v. Cancer í pelvis, sem gefur stíflu

Question 39

Diverticulosis/diverticulitis

Answer 39

* Sjúkdómur eldra fólks / Vesturlandabúa * Algengast í colon sigmoideum * Meðferð beinist að auknu trefjainnihaldi fæðu og þannig eðlilegri colonstarfssemi og hægðum * Aðgerð ef endurtekin einkenni og ef upp koma slæmir fylgikvillar -vegna sýkingar, rofs etc

Question 40

Diverticulosis/diverticulitis * Fylgikvillar (complicationir) og aðgerð:

Answer 40

1. Bólga (diverticulitis) 2. Perforatio 3. Obstructio ( colon ileus) 4. Blæðing ( stöðvast oftast sjálfkrafa við föstu + i.v. vökva) 5. Endurtekin köst – strictura Aðgerð: 1. Sigmoideum resection + endurtenging ef hagstæð skilyrði 2. Hartman ́s aðgerð (Sigmoideum resection + sigmoidostomy við t.d. Perforatio og slæma sýkingu í kviðarholi

Question 41

Cancer coli / recti

Answer 41

* Vaxandi tíðni - 2/3 hlutar í rectum og sigmoideum, þó vaxandi tíðni í hæ colon * Etiologiskir þættir : 1. Búseta sjaldgæft í Asíu –Afríku, en algengt á vesturlöndum 2. Trefjasnautt fæði 3. Colitis Ulcerosa í meir en 10 ár 4. Stórir polypar 5. Familial polyposis 6. Adenoma villosum

Question 42

Einkenni og rannsóknir - cancer coli /recti

Answer 42

* Einkenni - Anemia – Þreyta – Blæðing – Obstructionseinkenni – Ileus – Tenesmus – Hægðabreyting * Rannsóknir - Exploratio recti – Proctoscopy – Sigmoido-colonoscopy – Rtg pulm – Sonar /Ct lifur – EKG – Blóðprufur m.a. CEA

Question 43

Gallsteinar

Answer 43

Algengir á vesturlöndum – Í 20% af konum yfir 40 ára – Konur /karlar = 3/1 * Tegundir – Cholesterol steinar – Blandaðir cholesterol/pigment algengastir – Pigment (bilirubin) steinar algengari í austurlöndum * Myndast vegna ofmettunar efnanna í galli

Question 44

Gallsteinar geta valdið:

Answer 44

1. Gallsteina köstum (gallcolic) þegar tímabundin obstruction verður í gallblöðruganginum 2. Akút cholecystitis Obstructio varir lengur og veldur bólgu og e.t.v. sýkingu í galli t.d. E.coli , Klebsiella, Salmonella 3. Choledocholithiasis í 10% steinn fer niður í gallrás og teppir gallflæði til duodenum, veldur gulu og pancreatitis 4. Gallsteinaileus : Steinn brýst gegnum blöðru inn í görn 5. Krabbamein í gallblöðru ( sjaldgæft )

Question 45

Pancreas

Answer 45

* Neoplasma pancreatis 1. Frá exocrin pancreasvef algengara - adenocarcinoma 2. Frá endocrin pancreasvef t.d. Insulinoma , glucagonoma * Adenocarcinoma pancreatis: Etiologia: óþekkt Reykingar , hátt fitu og proteininnihald í fæðu e.t.v Pathologia: Uppruni oftast í ductus pancreatis í caput pancreatis

Question 46

Einkenni og rannsóknir - pancreascancer

Answer 46

Einkenni: 1. Megrun 2. Óljós verkur í epigastrium 3. Gula – Rannsóknir 1. Ómsoðun 2. CT 3. E.t.v. Angiografi * Prognosa < 5% 5ára lifun

Question 47

Pancreas cancer - meðferð

Answer 47

* Whipple ́s aðgerð (pancreaticoduodenectomy) – Ef lítið æxli og vel afmarkað * Palliativ aðgerð ( ef stórt æxli eða eitla / fjarmeinvörp) – Choledochojejunostomy eða cholecystojejunostomy ef gula – Gastrojejunostomy ef obstructio á duodenum * Exocrin æxli: Einkenni fara eftir því hvaða hormon er framleitt. – Tumor enucleation eða – Pancreas resection