HC 11 --> Contextuele effecten van ontwikkeling: Familie Flashcards
(47 cards)
Levenscyclus van een gezin
Traditioneel: Levenscyclus van een gezin
Steeds meer mensen maken deze levenscyclus van het gezin echter niet mee:
* Meer alleenstaande volwassenen
* Meer uitgestelde huwelijken
* Meer ongehuwde ouders
* Minder kinderen
* Meer werkende moeders
* Meer echtscheidingen
* Meer eenoudergezinnen
* Meer mensen die hertrouwen
* Meer jaren zonder kinderen
* Meer multi-generationele gezinnen
* Minder verzorgers voor ouder wordende
volwassenen
Status + beschikbare rollen
- Getrouwd stel zonder kinderen
–> Echtgenote
–> Echtgenoot - Vruchtbaar gezin (oudste kind van geboorte tot 30 maanden)
–> Echtgenote - moeder
–> Echtgenoot - vader - Gezin met kleuters (oudste kind van 30 maanden tot 6 jaar)
–> Echtgenote - moeder
–> Echtgenoot - vader
–> Dochter of zoon - Gezin met schoolgaande kinderen (oudste kind tot 12 jaar)
–> Echtgenote - moeder
–> Echtgenoot - vader
–> Dochter – zus
–> Zoon - broer - Gezin met tieners (oudste kind van 13 tot 20 jaar)
–> Echtgenote - moeder
–> Echtgenoot - vader
–> Dochter – zus
–> Zoon - broer - Gezin met jonge volwassenen (eerste kind weg tot laatste kind weg)
–> Echtgenote - moeder - oma
–> Echtgenoot - vader - opa
–> Dochter – zus - tante
–> Zoon - broer - oom - Gezin zonder kinderen (leeg nest tot pensioen)
–> Echtgenote - moeder - oma
–> Echtgenoot - vader - opa - Ouder wordend gezin (pensioen tot overlijden)
–> Echtgenote - moeder - oma
–> Echtgenoot - vader - opa
–> Weduwe of weduwnaar
Ouderschap
- Goed ouderschap kost tijd en moeite
→ Ongeveer 50% van de vaders en 25% van de moeders hebben het gevoel niet genoeg tijd met hun kinderen door te brengen
→ Tegelijkertijd brachten zowel moeders als vaders meer tijd met hun kinderen door dan de vorige generatie ouders - Niet alleen de hoeveelheid tijd die met kinderen wordt doorgebracht is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen - de kwaliteit van het ouderschap is ook heel belangrijk:
- b.v. emotionele steun, gevoeligheid, en steun voor ontwikkeling van autonomie = gerelateerd aan betere executieve functies bij kleuters
Opvoedingsstijlen (Baumrind)
- Gezonde gezinnen zijn veeleisend (regels/controle) en responsief (warmte)
- Baumrind en vele anderen ontdekten dat kinderen met autoritatieve ouders academisch succesvoller waren, zich beter konden aanpassen, en vriendelijker waren
WARMTE + CONTROLE
autoritatief: warmte hoog, controle hoog
autoritair: warmte laag, controle hoog
permissief: warmte hoog , controle laag
verwaarlozend: warmte laag, controle laag
Opvoedingsstijlen (Baumrind)
autoritatief
warmte hoog, controle hoog
Opvoedingsstijlen (Baumrind)
autoritair
warmte laag, controle hoog
Opvoedingsstijlen (Baumrind)
permissief
warmte hoog , controle laag
Opvoedingsstijlen (Baumrind)
verwaarlozend
warmte laag, controle laag
Kritiek op opvoedingsstijlen: Statisch versus dynamisch
Ouderschap is minder statisch, bidirectioneler en meer kindgestuurd dan Baumrind veronderstelde
Kritiek op opvoedingsstijlen: Culturele verschillen
- Baumrind’s perspectief = Westerse middenklasse perspectief
- Individualistische culturen benadrukken autonomie, zelfredzaamheid/eigenbelang → Een meer autoritatieve opvoeding om onafhankelijkheid te bevorderen
- Collectivistische culturen benadrukken onderlinge afhankelijkheid en behoeften van anderen → Meer autoritair ouderschap: meer beperkend gedrag, gehoorzaamheid
- Culturele verschillen in opvoeding in Nederland: Studie naar 2e generatie Turkse immigrantengezinnen (Yamam et al., 2010)
–> Turkse moeders waren minder steunend en minder autoritatief en meer controlerend dan autochtone Nederlandse moeders
Kritiek op opvoedingsstijlen: Individuele verschillen
- Het effect van opvoedingsstijlen kan verschillen van kind tot kind
Studie van Boele et al. (2024)
* N = 259 adolescenten (12 – 17 jaar) & 188 ouders
* Longitudinale studie over 1 jaar met 26 tweewekelijkse vragenlijsten over opvoeding en welbevinden
* Voor 21% adolescenten: ouderlijke ondersteuning is gerelateerd aan minder depressieve symptomen → in lijn met Baumrind
* Voor 51% adolescenten: geen effect → adolescenten ongevoelig voor gedrag van ouders
* Voor 27% adolescenten: ouderlijke ondersteuning is gerelateerd aan meer depressieve symptomen → ondersteunend gedrag kan averechts werken (overbetrokkenheid van ouders?)
* Gen-omgevindsinteractie
Helikopterouders
Te beschermende opvoeding
- Een mate van controle en ondersteuning die qua ontwikkeling ongepast is voor adolescenten en jongvolwassenen
- Micromanagen van het leven van het kind → alles wat het kind doet monitoren
- Negatieve effecten op het kind (bijv. negatief zelfbeeld, meer depressie/angst, hogere narcisme, lagere autonomie)
Factoren die opvoedingsstijlen beïnvloeden
- Genen
- Opvoeding van ouders
–> Ouderschap vaak vergelijkbaar met eigen opvoeding - Sociaaleconomische omstandigheden en onderwijs
–> Lagere SES → meer nadruk op gehoorzaamheid en respect voor autoriteit - Omgeving
–> Bv. gevaarlijke omgeving → meer autoritair - Cultuur
–> Bv. respect voor ouders belangrijk → meer autoritair
Helikopterouders - moderatoren
Informant:
* Positief effect bij ouder-rapportage, negatief effect bij adolescent-rapportage van helikopter gedrag
* Goedbedoelde, ouderlijke intenties → ouders zien hun overbezorgde gedrag vaak als gunstig voor de ontwikkeling van hun kind
* Geslacht ouder:
* Positief effect voor helikopter vaders, negatief effect voor helikopter moeders
* Vaders zijn vaak minder betrokken→ overbezorgd gedrag als een teken van zorg en betrokkenheid?
Broers en zussen
- Moeders geven na de geboorte van een nieuw broertje/zusje vaak minder aandacht aan eerstgeborenen
- Eerstgeborenen kunnen tijdelijk veeleisender of onzekerder worden (slaap-, eet- of toiletproblemen; zelf veilige hechtingen kunnen onveilig worden)
- Maar: meeste eerstgeborenen passen zich goed aan
Rivaliteit tussen broers/zussen
- Normaal onderdeel van relaties
- Minder conflicten als ouders warm op alle kinderen reageren en goed met elkaar omgaan
- Kinderen accepteren ongelijk behandelen als dit eerlijk voelt (bv. leeftijd, vaardigheden)
- Broer-zusrelaties bevatten zowel liefde als conflict
Broers en zussen: Invloed op de ontwikkeling
- Emotionele steun: vertrouwen elkaar vaak meer dan ouders; troosten & beschermen
- Verzorging: oudere kinderen zorgen regelmatig voor jongere broers/zussen
- Leren: oudere kinderen begeleiden jongere actief; jongere zoeken hun hulp
- Sociale ontwikkeling: samen leren ze perspectief nemen, onderhandelen & conflicten oplossen → versterkt sociaal inzicht & competentie
- MAAR: ook negatieve invloed mogelijk, zoals aanzetten tot risicogedrag (bv. drugs, criminaliteit)
Homoseksuele gezinnen - Ouderschapsrelaties
- Meestal gelijkwaardige relaties met taakverdeling op basis van talenten of voorkeur
- Twee betrokken ouders, vaak biologische ouder als leidinggevende
Kwaliteit van broers-zussenrelaties en psychopathologie
- Meer warmte, minder conflict en minder ongelijke behandeling → minder internaliserende en externaliserende problemen
–> Grootste effect bij broers-zussenconflict
Effecten variëren door:
* Gendercombinatie (sterker bij broersparen)
* Leeftijdsverschil (sterker bij kleinere leeftijdsverschillen)
* Ontwikkelingsfase (sterker bij kinderen dan adolescenten)
→ Naast ouder-kind- en huwelijksrelaties is de broers-zussenrelatie belangrijk voor psychopathologie
Homoseksuele gezinnen - Effecten op de ontwikkeling van het kind
- Lesbische moeders: Minder fysieke straf, meer fantasierijk en huiselijk spel, verder vergelijkbaar met heteroseksuele moeders
- Ontwikkeling kinderen beter dan bij alleenstaande moeders, gelijk aan heteroseksuele gezinnen
- Seksuele geaardheid van kinderen vergelijkbaar, maar flexibeler in denken over seksuele identiteitskwesties
→ Effectief ouderschap minstens zo waarschijnlijk als bij heteroseksuele ouders
Echtscheidingsstatistieken
- Let op: daling in het totaal aantal echtscheidingen hangt samen met een lager aantal huwelijken.
- 50% van huwelijken eindigt in een echtscheiding → groot deel betreft gezinnen met kinderen.
Echtscheiding: Gevolgen
Kinderen met gescheiden ouders hebben gemiddeld meer kans op:
* Academische problemen
* Externaliserende problemen, drugs gebruiken
* Internaliserende problemen, laag zelfbeeld
* Minder sociaal verantwoordelijk, minder competente intieme relaties, op jongere leeftijd seksueel actief, gaan om met antisociale leeftijdsgenoten, als jongvolwassene minder veilig gehecht
Maar: grote individuele verschillen!
* De meerderheid van de kinderen (75%) heeft geen significante aanpassingsproblemen: Veel kinderen doen het goed op school en hebben geen psychische problemen
Echtscheiding: Uitdagingen bij onderzoek
Interpretatieproblemen bij onderzoek naar de effecten van echtscheiding op kinderen:
* Derde storende factor?
* Economische problemen
* Ruzies
* Gedeelde genen
Niet de scheiding zelf, maar een hoge mate van conflict beïnvloedt de ontwikkeling in negatieve zin
Moeten ouders bij elkaar blijven omwille
van de kinderen?
- Conflicten in niet-gescheiden gezinnen geassocieerd met emotionele problemen bij kinderen
- Een ongelukkig, conflictueus huwelijk kan het welzijn van kinderen beschadigen:
a) Overgang naar een gescheiden eenoudergezin kan conflicten verminderen en zo het welzijn van het kind verbeteren → Echtscheiding kan voordelig zijn
b) Verminderde middelen en verhoogde risico’s in verband met echtscheiding kunnen gepaard gaan met aanhoudende of toegenomen conflicten → Behoud van ongelukkig huwelijk kan beste keuze zijn voor kinderen
→ Moeilijk te bepalen hoe het zal uitpakken wanneer ouders samen blijven in een ongelukkig huwelijk, of gaan scheiden.