HC 2 --> Theorieën ontwikkelingspsychologie

Question 1

Discussies in de ontwikkelingspsychologie

Answer 1

1. Natuur vs opvoeding
2. activiteit vs passiviteit
3. continuiteit vs discontinuiteit
4. universeel vs context

Question 2

natuur - opvoeding

Answer 2

Hoe je bent geboren vs hoe je bent opgegroeid
- Is ontwikkeling voornamelijk het product van genen, biologie en mutatie, of van ervaring, leren en sociale invloeden?

Question 3

activiteit vs passiviteit

Answer 3

Geven mensen actief vorm aan hun eigen omgeving en dragen ze bij aan hun eigen ontwikkeling, of worden ze passief gevormd door krachten waar ze geen controle over hebben?
- Bv kinderwens –> komt dat uit de persoon of de verwachting van de omgeving

Question 4

continuiteit vs discontinuiteit

Answer 4

Veranderen mensen geleidelijk en op kwantitatieve manieren (continue), of doorlopen ze kwalitatief verschillende stadia en ontwikkelen ze zeer verschillende competenties en kenmerken (discontinue)?
- bv continue = aantal woorden, taalontwikkeling, discontinue = klankproductie

Question 5

universeel vs context

Answer 5

Is ontwikkeling hetzelfde van persoon tot persoon en van cultuur tot cultuur, of verschillen ontwikkelingstrajecten aanzienlijk afhankelijk van de sociale context?

Question 6

Nature-nurture interacties

Gen-omgeving correlaties

Answer 6

Aanleg beïnvloedt (blootstelling aan) omgeving (actief, evocatief, passief)
* Passief genotype-omgevingsfit (op jonge leeftijd): ouders bepalen omgeving waarin kind opgroeit
* Evocatief genotype-omgevingsfit: aangeboren karaktertrekken van kind roepen bepaald gedrag uit bij omgeving
* Actief genotype-omgevingsfit (in adolescentie): kind selecteert omgeving die bij genen past

veranderen doorheen de levensloop!

DNA –> plant water

Question 7

Passief genotype-omgevingsfit

Answer 7

Ouders bepalen omgeving waarin kind opgroeit
- opgeruimd/slordig

Question 8

Evocatief genotype-omgevingsfit

Answer 8

Aangeboren karaktertrekken van kind roepen bepaald gedrag uit bij omgeving
- “Ik moet een cadeau kopen voor Kims verjaardag. Op basis van hoe ik Kim ken en ervaar, wat denk ik dat het beste zou passen?”

Question 9

Actief genotype-omgevingsfit

Answer 9

Kind selecteert omgeving die bij genen past (in adolescentie)

Question 10

Nature-nurture interacties

Gen-omgeving interacties

Answer 10

Effect van omgeving varieert/hangt af van aanleg
- Mensen met verschillende genen worden op verschillende manieren beinvloed door omgevingsfactoren
- Paardenbloemen (heel resistent) vs orchideeën (heel kwetsbaar)

DNA x plant water

Question 11

Nature-nurture interacties

Epigenetica

Answer 11

Omgeving beïnvloedt aanleg (expressie van genen, niet genen zelf)
- Omgevingsgevoelige genen: Genexpressie kan doorheen de
levensloop veranderd worden door omgevingsinvloeden
- bv: Fysieke activiteit gaat het genetische risico op
geheugenproblemen op oudere leeftijd tegen

DNA <– plant water

Question 12

Theoriëen

Answer 12

Algemene theorieën/over de hele levensloop
1. Erikson
2. Bronfenbrenner
3. Leertheorieën (Watson, Skinner, Bandura)

Theorieën over specifieke perioden
4. Piaget (kindertijd)
5. Vygotsky (kindertijd)
6. Sociale Klokmodel (Neugarten)(volwassenheid)
7. Selectie, optimalisatie en compensatie Model (Baltes)(oudere leeftijd)
8. Socio-emotionele Selectiviteitstheorie (Carstensen)(oudere leeftijd)

Question 13

Erikson’s Psychosociale Ontwikkelingstheorie

Answer 13

• Persoonlijkheid ontwikkelt doorheen de levensloop
• Wordt beïnvloed door cultuur, samenleving en geschiedenis
• In 8 stadia, telkens conflict oplossen en verder
• Als het conflict in een fase op een maladaptieve manier is opgelost, dan kunnen de volgende fases niet adequaat behaald worden, wat leidt tot maladaptieve aanpassing van het individu.
• Het succesvol oplossen van een conflict leidt tot deugden (positieve persoonlijkheidskenmerk [virtues])

Kenmerken: activiteit, discontinuïteit, universeel

Question 14

Erikson’s Psychosociale Ontwikkelingstheorie, de 8 fasen

Answer 14

1. vertrouwen vs wantrouwen –> hoop –> 0-1 (babytijd)
2. autonomie vs schaamte –> wil –> 1-3 (vroege kindertijd)
3. initiatief vs schuld –> doel –> 3-6 (speeltijd)
4. vlijt vs minderwaardigheid –> competentie –> 6-12 (schoolleeftijd)
5. identiteit vs rolverwarring –> trouw –> 12-20 (adolescentie)
6. intimiteit vs isolatie –> liefde –> 20-40 (vroege volwassenheid)
7. generativiteit vs stagnatie –> zorg –> 40-65 (middelbare volwassenheid)
8. integriteit vs wanhoop –> wijsheid –> 65+ (late volwassenheid)

Kenmerken: activiteit, discontinuïteit, universeel

“Van Alle nIeuwe Vragen Is Intens Goede Inzicht”
“Hoe Wil De Chille Tiener Leren Zonder Wijsheid?”

Question 15

Watson: Klassieke conditionering

Answer 15

Ontwikkeling = associaties leren
- Baby’s leren te houden van hun ouders: associatie met positieve sensaties zoals melk drinken, vastgehouden worden, gerustgesteld worden

kenmerken: nurture, passiviteit, continuïteit, specifiek

Question 16

Vygotsky

Zone van proximale ontwikkeling:

Answer 16

Kloof tussen
- het vermogen van een kind om een probleem op te lossen
- de potentiële ontwikkeling die het kan doormaken met behulp van een ander

Question 17

Skinner: Operante Conditionering

Answer 17

Ontwikkeling = leerervaringen van het individu
- Gedrag wordt meer of minder waarschijnlijk door de consequenties die het produceert: toevoegen of weghalen van positieve of negatieve stimuli
- → Bekrachtiging (incl. weghalen neg. stimulus) versterkt gedrag
- → Bestraffing (incl. weghalen pos. stimulus) verzwakt gedrag

kenmerken: nurture, passiviteit, continuïteit, specifiek

Question 18

Leertheorieën: Cognitief Behaviorisme

Sociaal-cognitieve leertheorie van Bandura (1970s)

Answer 18

▪ Mensen leren door observatie → Modelleren [Kijken naar en imiteren wat anderen doen]
▪ Rol van cognitie: leren en anticiperen van de consequenties van bepaald gedrag (mensen kunnen ook nadenken over consequenties)
▪ Diegene die leren letten op, construeren en onthouden mentale representaties van wat ze zagen, halen deze representaties later uit hun geheugen en gebruiken ze om gedrag te sturen – actieve, cognitieve rol van diegene die leert

kenmerken: nurture, activiteit, continuïteit, specifiek

Question 19

Bronfenbrenner: ecologisch model

Answer 19

Theorie: individu + vijf systemen:
* Microsysteem (directe omgeving)
* Mesosysteem (relatie tussen micro-systemen)
* Exosysteem (indirecte omgeving)
* Macrosysteem (bredere culturele context)
* Chronosysteem (tijd-dimensie)

Ontwikkeling reflecteert invloed van systemen:
* Complex: Contextuele effecten op alle levels en ook tussen levels

Kenmerken: activiteit, specificiek

Question 20

Bronfenbrenner: ecologisch model, bijdragen en kritiek

Answer 20

Bijdragen:
* Systematisch onderzoek naar micro- en macrodimensies van omgevingssystemen
* Aandacht voor relaties tussen omgevingssystemen
* Nadruk op andere sociale contexten dan enkel familie (bijv. buurt, school)

Kritiek:
* Invloed van biologische en cognitieve factoren onderschat → biologische invloeden werden later toegevoegd aan het model

Kenmerken: activiteit, specificiek

Question 21

Hoe ontwikkelt cognitie volgens Piaget?

Answer 21

• Universeel vaste volgorde van fasen/stadia → discontinue ontwikkeling
• Elke fase is kwalitatief anders
• Kind draagt actief bij aan eigen kennisontwikkeling (‘little scientist’)

kenmerken: activiteit, discontinuïteit, universeel

Question 22

Piaget: Fasen van ontwikkeling

Answer 22

sensomotorische fase (0-2)
- sensorische en motorische vaardigheden

pre-operationele fase (2-7)
- taal en mentale representaties
- egocentrisme

concreet operationele fase (7-12)
- logisch redeneren en categoriseren
- conservatie van getallen en massa

formeel operationele fase (12+)
- wetenschappelijk redeneren en hypothesen toetsen

impact op onderwijs (groep 3: leren lezen en schrijven/middelbare: wetenschappelijk redeneren)

kenmerken: activiteit, discontinuïteit, universeel

Question 23

De nalatenschap van Piaget

Answer 23

Impact op onderwijs:
* Groep 3 (6-7 j): start concreet operationele fase: leren lezen, schrijven, rekenen
* Start middelbare school (12-13 j): start formeel operationele fase: wetenschappelijk redeneren

Gaf impuls aan onderzoek naar cognitieve ontwikkeling

Question 24

Socioculturele theorie van Vygotsky

Answer 24

• Pedagoog, geïnspireerd door het socialisme
• Kinderen ontwikkelen intellectueel door (actief) te interacteren met hun socioculturele omgeving
• Ontwikkeling is een gedeeld proces (tussen degene die leert en de omgeving)
• Mensen rondom ons (“more knowledgeable other”) maken onze cognitieve groei mogelijk
• Taalgebruik van ouders stimuleert cognitieve ontwikkeling
• Kinderen leren dmv ‘inner speech’: woorden ‘migreren’ naar binnen

Kenmerken: nurture, activiteit, continuïteit, specifiek

Question 25

# Vygotsky Scaffolding

Answer 25

De **mate van ondersteuning aangepast** aan de mogelijkheden van het kind (hoeveelheid wordt gradueel verminderd)

Question 26

Ontwikkelinstaken en sociale verwachtingen

Answer 26

- De volwassenheid wordt minder beïnvloed door biologische en externe regulatieprocessen dan de kinderjaren - Volwassenen hebben meer vrijheid om hun eigen ontwikkeling vorm te geven en aan te passen [baanselectie, partnerkeuze etc.] - **Sociale normen en verwachtingen** vormen het kader voor onze beslissingen en keuzes

Question 27

Sociale klok-model

Answer 27

- Gedeelde maatschappelijke verwachtingen over welke taken er op welke leeftijd vervuld moeten worden - Deze verwachtingen creeren een normatieve tijdschema voor de levensloop - Mensen vergelijken zichzelf met anderen en met het normatieve tijdschema [op tijd vs niet op tijd] - Schenden van het normatieve tijdschema = sociale afkeuring - Fit met normatieve tijdschema = social support **Normatieve tijdschema leidt levensplanning en persoonlijke doelstellingen** | kenmerken: nurture, passiviteit, discontinuïteit, specificiek

Question 28

Selectie, Optimalisatie en Compensatie model

Answer 28

Psychologische en gedragsmatige processen die een rol spelen bij aanpassing (adaptation) aan leeftijdsgerelateerde verlies en beperkingen, en het behouden van vaardigheden op functionele taken * SUCCESSFUL AGING = SOC (Selectie, Optimalisatie, Compensatie) --> AANPASSING → maximaliseren van groei (gains), minimaliseren van verlies, groei/behoud van functie, reguleren van verlies

Question 29

Afkorting SOC

Answer 29

* Selectie: Kiezen van doelen en prioriteiten * Optimalisatie: Inzetten/verbeteren van eigen middelen en capaciteiten om doelen zo te bereiken * Compensatie: Inzetten van alternatieve middelen of externe ressources om doelen te bereiken Voorbeeld: hobby tuinieren van oudere vrouw * Selectie: concentreren op een kleiner deel van de tuin * Optimalisatie: efficiëntere manieren van tuinieren leren door cursus te volgen * Compensatie: een automatische grasmaaier kopen die grasmaaien overneemt

Question 30

Socio-emotionele selectiviteitstheorie (Carstensen)

Answer 30

Het naderen van een einde, door het ouder worden of door andere oorzaken (bv. geografische verhuizingen, ernstige ziekte), lokt motivationele veranderingen uit: **Emotioneel zinvolle doelen krijgen voorrang op exploratie** - → Effecten op voorkeuren, sociale netwerken en emotionele ervaring - → **Positiviteitseffect** in cognitieve verwerking in oudere volwassenen: - Meer aandacht voor, beter outhouden, en meer prioriteit geven aan positieve in plaats van negatieve informatie

Question 31

# BOEK Implicaties van gen-omgevingsinteracties

Answer 31

* Genetica is gerelateerd aan: opvoeding, ouder-kind relatie, schermtijd, aantal stressvolle levensgebeurtenissen * Verschillende relaties kunnen op verschillende manieren worden uitgelegd. --> Relatie tussen intelligentie en voorlezen (intelligente ouders lezen meer voor en hebben genen doorgegeven OF voorlezen op zich stimuleert intelligentie) * Genetically informed studies: onderzoeken of omgevingseffecten misschien wel genetische of biologische basis hebben

Question 32

# BOEK Freud's Legacy

Answer 32

* Beschouwde “newborns” als egocentrische wezens gedreven door instinct --> hij geloofde in onbewuste motivatie (= instincten beïnvloeden gedrag onbewust) * Id (= instinct), ego (= rationeel, bemiddelaar), superego (= innerlijke normen) * Psychoseksuele stadia bij kinderen: --> **Oraal** = Dingen in mond stoppen --> **anaal** = zindelijkheid --> **phallic** = verlangen naar ouder van andere geslacht, resulteert in identificatie met ouder van hetzelfde geslacht --> **latent** (inactief) = psychische energie wordt geïnvesteerd in schoolwerk en spelen met vrienden van hetzelfde geslacht. --> **genital** = puberteit wekt seksuele instincten weer op, seksuele relaties aangaan met als biologische doelvoortplanting.

Question 33

# BOEK Human-agency --> later werk van Bandura

Answer 33

Cognitief het idee hebben dat je gedrag de omgeving beïnvloed (gedrag <--> omgeving <--> persoon <-->)