HC 9 --> Sociale ontwikkeling 1

Question 1

Erikson - Trust versus distrust

Answer 1

• Primaire taak/conflict van baby’s (0-1,5 jr): vertrouwen vs. wantrouwen (basic trust vs. distrust)
• Zeer afhankelijk van ouders
• Als de verzorger betrouwbaar en responsief is: vertrouwen
• Als de verzorger onzeker of onbetrouwbaar is: wantrouwen (onveilige hechting)

Question 2

Hechting

Answer 2

• Hechting: sterke emotionele band tussen verzorgers (ouders) en kind (of twee willekeurige mensen)
• Hechting kan relaties beïnvloeden gedurende het hele leven

Question 3

Hechting: Nature

Answer 3

Volgens ethologen (Lorenz), voorlopers van de huidige evolutionaire psychologie, is hechting een
… biologisch geprogrammeerde reactie die vroeg na de geboorte plaatsvindt (als hechtingsfiguur aanwezig is)

Question 4

Hechting: Nurture

Answer 4

• Volgens behavioristen wordt hechting veroorzaakt door de associatie met voedsel (stimulus voor versterking van de moeder)
• Watson: Baby/kind moet behandeld worden als een kleine volwassene, zodat ze zich ontwikkelen tot zelfstandige volwassenen
• Advies voor ouders: houd emotionele afstand
• Behaviorisme beïnvloedt nog steeds ons dagelijks denken over opvoeding

Watson “The Psychological Care of Infant and Child “ –> behandel kinderen als volwassenen

Question 5

Hechting: Harlow experiment (‘58)

Answer 5

• Hoe raken baby’s gehecht?
• Wat is belangrijker: Eten of liefde?
• (Ethisch) moeilijk te testen op mensen!
• Experiment met pasgeboren aapjes:
  A. Moeder van ijzerdraad met melk
  B. Zachte, warme (artificiële) moeder zonder melk

Question 6

Hechting: Harlow experiment –> Kortetermijneffecten

Answer 6

• Apen bleven bij de warme moeder, gingen naar de metalen moeder indien nodig.
• Toenadering tot warme moeder bij enge stimuli → duid op hechting.
• Toenaderingzoekend gedrag bij overlevingsgevaar

Question 7

Hechting: Harlow experiment –> langetermijneffecten

Answer 7

• “Moederloos” opgegroeide apen vertoonden later afwijkend sociaal gedrag
• bijv. geen seksueel gedrag, angst voor soortgenoten, geen zorgzaam gedrag voor nakomelingen
  → Belang van een warme ouder-kind relatie als cruciale basis voor ontwikkeling

Question 8

Bowlby: Hechtingstheorie

Answer 8

“Moederliefde in de kindertijd is net zo belangrijk voor de geestelijke gezondheid als vitaminen en eiwitten voor de lichamelijke gezondheid.”

Question 9

Bowlby: Hechtingstheorie –> nature vs nurture

Answer 9

Nature
* Aangeboren neiging om zich te hechten aan primaire verzorgers
* Sensitieve periode wanneer hechtingsreactie tot uiting komt
* Maar: Mensen zoeken op elke leeftijd meer nabijheid als ze zich bedreigd voelen

Nurture
* Primaire verzorgers beïnvloeden de ontwikkeling van het kind

Question 10

Bowlby: Hechtingstheorie (Mijlpalen)

Answer 10

Niet-discriminerende sociale responsiviteit (0-3 maanden)
* geen duidelijke hechting, maar glimlacht terug: ‘sociale glimlach’

Discriminerende sociale responsiviteit (4-6 maanden)
* kleine voorkeur voor primaire verzorger (cortex in ontwikkeling)

Gerichte/gefocuste gehechtheid (7-8 maanden tot 3 jaar)
* Duidelijke voorkeur voor primaire verzorger, sociale referentie, verlatings- en vreemdelingenangst (cognitieve capaciteiten om verzorger te missen)
* Angst piekt op 1-2-jarige leeftijd

Doelgericht partnerschap (vanaf 3 jaar)
* Houden rekening met doelen van de ouders en passen gedrag aan

Question 11

Bowlby: Hechtingstheorie –> Sensitieve periode

Answer 11

• Sensitieve periode voor hechting ontvouwt zich in de meest kwetsbare tijd van het leven, in dezelfde periode dat een baby mobiel wordt
• Angstgevoelens komen naar boven als we “de wereld intrekken”
• Hechtingsfiguur biedt
  –> veilige uitvalsbasis (secure base) om de wereld te verkennen
  –> veilige haven (safe haven) om terug te keren voor comfort bij gevaar
• Evolutionaire verklaring: Hechting is goed om te overleven
• Relatie met primaire verzorger vormt basis voor toekomstige relaties

Question 12

The strange situation

Answer 12

(de vreemde situatie) methode om de hechtingsstijl van kinderen te onderzoeken
1. Moeder en kind spelen samen
2. Vreemde persoon komt kamer binnen
3. Moeder verlaat kamer (alleen met vreemde)
4. Moeder keert terug, vreemde vertrekt
5. Moeder vertrekt (kind alleen)
6. De vreemde keert terug
7. Moeder keert terug

Hoe reageert het kind op het weggaan, de vreemde, het weerzien?

Question 13

Reacties in de strange situation wanneer ouder terugkeert

Answer 13

Veilige hechting (secure attachment)
* Het kind reageert blij op de ouder of kan gemakkelijk door de ouder worden getroost
* De ouder is een veilige basis van waaruit het kind de omgeving kan verkennen

Onveilige hechting (insecure attachment)
* Het kind reageert niet gelukkig en kan niet door de ouder worden getroost
* Ouder is geen veilige basis
* Drie subvormen

Question 14

Onveilige hechtingsstijlen

Answer 14

• Vermijdend (avoidant attachment)
• Afwerend/Ambivalent (resistant attachment)
• Gedesorganiseerd/gedesoriënteerd (disorganized–disoriented attachment):

Question 15

Inveilige hechtingsstijlen

Vermijdend (avoidant attachment)

Answer 15

toont geen verlatingsangst en toont weinig emotie als de ouder terugkeert

Question 16

Inveilige hechtingsstijlen

Afwerend/Ambivalent (resistant attachment)

Answer 16

veel angst en stress na scheiding, ambivalente (bv. verdrietige en boze) emoties wanneer ouder terugkeert, ontroostbaar door ouder

Question 17

Inveilige hechtingsstijlen

Gedesorganiseerd/gedesoriënteerd (disorganized–disoriented attachment)

Answer 17

geen consistente manier om ermee om te gaan, verward of tegenstrijdig gedrag, afwijkende reactie op de terugkeer van de ouder (bv. angst, weglopen)

Question 18

Hechtingservaringen heeft invloed op interne werkmodellen

Answer 18

= cognitieve representaties van zichzelf en anderen
Belangrijk voor verwerken van sociale informatie en gedrag in relaties

Veilig gehechte kinderen
* positieve interne werkmodellen
* “ik verdien liefde en kan andere vertrouwen”

Onveilig gehechte kinderen
* negatieve interne werkmodellen
* “het is moeilijk om van mij te houden en ik kan andere niet vertrouwen”

Question 19

Hoe raakt een kind veilig gehecht?

Answer 19

1. Sensitief ouderschap: gevoeligheid voor de signalen, behoeften en emoties van een baby
2. Intergenerationele overdracht: is de ouder veilig gehecht?
   –> Hechting weerspiegelt vaak het interne werkmodel van de verzorgers
   –> Overdracht van dezelfde ‘hechtingsgenen’?
3. Afstemming/Match tussen de behoeften van kinderen en de steun uit de omgeving

Question 20

Hoe ontwikkelt hechting zich met de tijd?

Answer 20

• Stabiele omgeving: dezelfde hechtingsstijl over de tijd heen
• Verandering in omgeving (bv. scheiding of dood van ouder) kan leiden tot verandering in hechtingsstijl

Question 21

Wat zijn effecten van veilige hechting?

Answer 21

Kinderen die veilig gehecht zijn, hebben meer kans op betere sociale vaardigheden, een hoger zelfbeeld, vriendschappen van betere kwaliteit

Question 22

Kritiek op hechtingsstijlen/strange situation

Answer 22

• De categorieën van hechting zijn te vereenvoudigd
• Kinderen met een ongeorganiseerde hechtingsstijl = gemengde groep
• 20 minuten niet voldoende om de kwaliteit van de relatie volledig vast te leggen
• Culturele verschillen kunnen de resultaten beïnvloeden

Question 23

Is de hechting van kinderen universeel?

Answer 23

• Hechting aan primaire verzorger is universeel; meerdere relaties mogelijk
• Wereldwijd is een vergelijkbaar percentage van de baby’s (60-70%) veilig gehecht

Maar: culturele verschillen
* Bijv. in Japan zijn baby’s vaker overstuur, het is ongebruikelijk dat moeder en kind uit elkaar gaan
* Bijv. in Duitsland meer vermijdend gedrag, meer aandacht voor het bevorderen van zelfstandigheid bij kinderen

Question 24

Hechting: deprivatie op jonge leeftijd

Answer 24

Gevolgen van ernstige deprivatie en emotionele (en fysieke) verwaarlozing in de vroege kinderjaren?
* Roemeense weeshuizen (‘90)

Veilige hechting is nog steeds mogelijk, maar timing (en ernst van deprivatie en verwaarlozing) is cruciaal!
* Geadopteerd op 20 maanden oud: 60% veilig
* Geadopteerd op 24 maanden oud: 30% veilig

Question 25

Heeft kinderopvang een (negatief) effect op de hechting van het kind aan de ouders?

Answer 25

Nee: Volgens Amerikaanse studies Het hangt af van de opvang (grote variatie in de VS): * Kwaliteit van de opvang bepalender dan aantal uren * Lage kind-tot-verzorger ratio en stabiliteit verzorgers (niet steeds een andere) * De hechting van verzorger en kind is de sleutel tot goede zorg * Voorspelbare routine en dagelijkse structuur

Question 26

Spelgedrag: Soorten spel

Answer 26

Spel: de belangrijkste activiteit in de vroege kinderjaren → groot invloed op cognitieve vaardigheden - Solitaire spel - Parallel spel - Associatief spel - Cooperatief spel

Question 27

Solitaire spel

Answer 27

alleen, maakt een tekening

Question 28

Parallel spel

Answer 28

alleen maar naast elkaar, bijv. naast een ander kind, beiden maken eigen tekening, weinig communicatie

Question 29

Associatief spel

Answer 29

Naast elkaar, maken eigen tekening (hebben niet een gedeeld doel), maar wisselen potloden uit, volgen elkaars voorbeeld, geven commentaar op elkaars tekening

Question 30

Cooperatief spel

Answer 30

Bundelen krachten, werken samen aan iets, gemeenschappelijk doel

Question 31

Ontwikkeling van het spel

Answer 31

Twee belangrijke veranderingen in het spel tussen baby's en 5-jarigen 1) Socialer 2) Fantasierijker: * Beginnen te doen alsof (pretend play) --> Echte handeling in latere kindertijd (bijv. bakken in keuken) * Collaboratief doen alsof spel --> Begint rond de leeftijd van 4 jaar, --> Fantaseren samen met een andere speelpartner Na 5 jr overgaan tot spel dat meer serieus is, meer gestuurd door regels, en vaardigheden oefent (minder pretend play)

Question 32

Functie van het spel

Answer 32

Spelen stelt kinderen in staat veel vaardigheden te ontwikkelen en te oefenen * **Motorisch** (fysiek of motorisch spel → neurale rijping en verfijning van motorische vaardigheden) * **Cognitie** (pretend play → kinderen presteren beter op cognitieve ontwikkeling, executieve functies en creativiteit) * **Taal** (pretend play → taalvaardigheid) * **Sociaal** (sociaal pretend play → begrip van standpunten van anderen, sociale vaardigheden en populariteit) * **Emotioneel** (spel → gezonde, emotionele ontwikkeling door mogelijkheden te bieden om lastige gevoelens uit te drukken of te uiten, emoties te reguleren en conflicten op te lossen)

Question 33

Vriendschappen

Answer 33

* De essentie van vriendschap is gelijkenis (in geslacht, leeftijd, maar ook waarden, interesses, ...) * Ontwikkelingstheorieën: een beste vriend... --> vervult de behoefte aan zelf-validatie en intimiteit die rond de leeftijd van 9 jr ontstaat --> dient als een oefening voor volwassen romantiek → Beschermende factor van het hebben van een vriend; vrienden leren ook emoties van elkaar

Question 34

Populariteit

Answer 34

* Populariteit wordt een zeer belangrijke factor later in de lagere school * Sociale status wordt het hoofddoel van kinderen * Concreet-operationele fase → maakt kinderen zeer gevoelig voor het maken van sociale vergelijkingen Gerelateerd aan: * Fysieke aantrekkelijkheid * Intelligentie * Sociale competentie * Emotieregulatie vaardigheden

Question 35

Sociometrische status

Answer 35

Sociometrische status in de klas: peer nominaties Soorten vragen: * Wie vind je het aardigst? Het minst aardig? * Wie wordt er gepest? Wie helpt anderen?

Question 36

Sociometrische status gebaseerd op "meest geliefd" en "minst geliefd" nominaties

Answer 36

1) Continue uitkomstmaat: * Sociale voorkeursscore = acceptatie minus afwijzing 2) Categorische uitkomstmaat: - **Populair** (hoog pos/laag neg) 11% - **Afgewezen** (rejected) (laag pos/hoog neg) 13% - **Verwaarloosd** (neglected) (laag pos/laag neg) 9% - **Controversieel** (controversial) (hoog positief/hoog negatief) 7% - **Gemiddeld** (average) (gemiddeld op beide) 60%

Question 37

# BOEK Invloeden van sociometrische status --> hoe uit dit zich

Answer 37

* **afgewezen** kinderen zijn vaak agressief, irritant, gemeen * **verwaarloosde** kinderen zijn vaak verlegen, maar hebben wel goede sociale vaardigheden * **controversele** kinderen hebben vaak goede sociale vaardigheden en leiderschaoskwaliteiten, maar worden ook gezien als agressive bullies

Question 38

# BOEK Invloeden van sociometrische status --> op latere leeftijd

Answer 38

* **verwaarloosde** kinderen worden later vaak goed geaccepteerd door goede sociale skills, tenzij ze sociale angst hebben die hen afzondert * **afgewezen** kinderen blijven vaak afgewezen status behouden, lagere zelfwaarde, slechtere sociale vaardigheden, negatieve attitudes naar anderen, worden makkelijker beïnvloed door antisociale kinderen, slechere academische prestaties

Question 39

Sociale uitsluiting en afwijzing door leeftijdsgenoten, **redenen**

Answer 39

Verschillende redenen: * **Interpersoonlijk**: individuele verschillen, bijv. aantrekkelijkheid, sociale tekortkomingen/persoonlijke kenmerken (verlegen of teruggetrokken zijn) * **Intergroep**: vooringenomenheid of vooroordelen met betrekking tot groepslidmaatschap, bijv. etniciteit, sociaaleconomische status, nationaliteit, moedertaalgroep, gender, cultuur of religie

Question 40

Sociale uitsluiting en afwijzing door leeftijdsgenoten, **gevolgen**

Answer 40

Zelfde gevolgen: * Lager welzijnsniveau * Academische problemen * Afname van prosociaal gedrag * Laag gevoel van eigenwaarde * Internaliserende symptomen (bijv. depressie) * Externaliserende symptomen (bijv. agressie) Gevolgen kunnen sociale uitsluiting versterken

Question 41

Bullying

Answer 41

= Herhaaldelijk schade toebrengen aan een leeftijdsgenoot door woorden of daden (directer dan sociale uitsluiting) * Neemt vele vormen aan: fysieke agressie + meer indirecte of verborgen vormen van agressie * Inclusief cyberpesten * 26% van de 11- tot 15-jarigen pest herhaaldelijk en/of wordt minstens 2 tot 3 keer per maand gepest * verschillende percentages tussen landen (˂10% in Scandinavische landen vs. 40% in Baltische landen) * Blijft niet beperkt tot kindertijd + adolescentie, komt ook voor op volwassen leeftijd

Question 42

Hoofdmotivatie om te pesten

Answer 42

status verwerven

Question 43

Pesten – consequenties

Answer 43

**School**: - Slachtofferschap op school leidt tot: **Teenager**, gezondheid: - psychotische ervaringen - angst - depressie - suïcidaliteit en zelfbeschadiging - slaapproblemen zoals nachtmerries **Volwassene**: Gezondheid: - psychiatrische & ernstige ziekten - roken - langzaam herstel - verhoogde CRP-niveaus - suïcidaliteit - angst Rijkdom: - slechte schoolprestaties - minder inkomen - ontslagen - slecht in het beheren van financiën Sociaal: - slechte relatie met ouders - weinig vrienden - geen vertrouwenspersoon

Question 44

Pesten – langetermijn consequenties

Answer 44

Effecten op inflammatie markers (stofjes in bloed die duiden op een ontsteking, verhogen risico op mentale en fysieke ziektes)

Question 45

Interventies

Answer 45

1) Sociale vaardigheidstrainingen voor slachtoffers of kinderen met risico op afwijzing en uitsluiting * Wisselende resultaten of geen positieve uitkomsten in bijna de helft van de studies * Niet effectief als pesten gebaseerd is op groepslidmaatschap en niet op sociale tekorten 2) Antipestprogramma's op scholen: bestrijden pesten en moedigen leerlingen aan om pesterijen te melden of in te grijpen in plaats van pesters te versterken * Bijvoorbeeld het Olweus Bullying Prevention Program: richt zich op de hele school, de klas, het individu en de bredere gemeenschap → succesvol in het verminderen van pesten en het veranderen van houdingen ten opzichte van pesten * Stimuleren van een inclusieve schoolomgeving door omstanders positief gedrag te laten vertonen en door school- en groepsnormen te versterken die inclusiviteit bevorderen

Question 46

Veranderingen in het sociale leven: Ouders

Answer 46

* Leeftijdgenoten worden belangrijker dan ouders als bronnen van intimiteit en steun → Verandering van interne modellen voor hechting voor ouders en goede vrienden/partner * Ondersteunende ouders bieden veiligheid en moedigen aan om onafhankelijk en autonoom te worden → Evenwicht tussen exploratie en hechting * Veilige hechting tijdens de adolescentie → cruciaal voor ontwikkeling * identiteitsgevoel, eigenwaarde * sociale vaardigheden * emotionele aanpassing, minder gedragsproblemen * hechting aan vrienden en later aan romantische partners

Question 47

Veranderingen in het sociale leven: Vriendschappen

Answer 47

* Vriendschappen met leeftijdsgenoten die vergelijkbaar zijn in --> **fysieke kenmerken** (bv. leeftijd, geslacht, culturele achtergrond) --> **gedrag** (b.v. academische motivatie, hobby's) --> **psychologische kwaliteiten** (bijv. interesses, attitudes, waarden en persoonlijkheid) * Steeds meer vriendschappen tussen seksen, maar pas in de latere adolescentie een hoge mate van intimiteit * Verbinding binnen groepen: --> bij binnenkomst op de basisschool: **uniseks kliekjes** --> eind basisschool/vroeg middelbare school: **menigtes** --> middelbare school: **gemengde seksekliekjes** --> opkomende volwassenheid: **romantische partners**

Question 48

Veranderingen in het sociale leven: Daten en romantische relaties

Answer 48

Drie stadia van daten in de adolescentie 1) **Begin romantische aantrekking** (11-13 jaar) * Getriggerd door puberteit → interesse in romantiek, domineert gesprekken met vrienden * Het ontwikkelen van een verliefdheid op iemand, verliefdheid vaak gedeeld met een vriend van hetzelfde geslacht, maar niet noodzakelijk interactie met persoon op wie je verliefd bent: Als er sprake is van daten, dan meestal in een groepssetting 2) **Exploreren van romantische relaties** (14 tot 16 jaar) * Zowel casual dating als groepsdating 3) **Versterken van dyadische romantische banden** (17 tot 19 jaar) * Meer serieuze romantische relaties ontwikkelen → sterke emotionele banden, die meer lijken op die in volwassen romantische relaties, stabieler en duurzamer

Question 49

Hoe gemakkelijk is het om adolescenten te beïnvloeden?

Answer 49

* Standaardhypothese: Invloed neemt toe in de vroege adolescentie, neemt af in de late adolescentie (curvilineair) * Steinberg & Monahan hypothese (2007): Beïnvloedingskracht neemt lineair af tijdens de adolescentie

Question 50

# Invloed van leeftijdsgenoten Vragenlijstonderzoek: ‘Peer Influence Scale’

Answer 50

Voorbeelditem: "Sommige mensen doen mee met hun vrienden om hun vrienden tevreden te houden" vs. "Andere mensen weigeren mee te doen met wat hun vrienden willen doen, ook al weten ze dat het de relatie met hun vrienden niet ten goede zal komen“ **Resultaat** (in 3 grote samples): beïnvloedingskracht neemt lineair af tussen de 14 en 18 jaar → weerstand neemt toe

Question 51

# Invloed van leeftijdsgenoten Experiment

Answer 51

* Gesimuleerde rijtaak in het lab * Group: Adolescenten, jonge volwassenen en oudere volwassenen * Conditie: alleen vs. met leeftijdsgenoot Adolescenten nemen risicovollere beslissingen in bijzijn van hun leeftijdsgenoten - Bij volwassenen is dat niet zo → Invloed van leeftijdsgenoten neemt af - Onderzoek suggereert dat leeftijdsgenoten een enorm effect heeft op jonge tieners, bijv. bingedrinking

Question 52

# BOEK Temperament van de baby

Answer 52

Temperament en hechting is NIET hetzelfde * relatie tussen temperament en hechting is zwak * baby's kunnen veilig gehecht zijn aan de ene ouder en onveilig aan de andere * temperament wordt sterk beïnvloed door genen, hechting niet * goede ouders kunnen baby's met een moeilijk temperament veilig laten hechten

Question 53

# BOEK Veranderingen in sociale netwerken

Answer 53

- late kindertijd: groepjes met kinderen van hetzelfde geslacht - vroege adolescentie: gemixte groepen beleid door populairste kinderen - late adolescentie: koppels ontstaan en groepen vallen een beetje uit elkaar