ZO 5.3 Het trigeminus systeem Flashcards
(28 cards)
Wat is de functie van de n. trigeminus?
De nervus trigeminus (de 5de hersenzenuw) is een relatief dikke hersenzenuw, die de sensibele innervatie van het gezicht verzorgd. Daarnaast heeft de nervus trigeminus een motorische component naar spieren betrokken bij kauwen en slikken.
Waar komt de n. trigeminus in de hersenstam?
Op hoogte van de pons.
Wat is de naam van het sensibele ganglion van de n. trigeminus? Er worden ook andere namen voor dit gebruikt; welke zijn dit?
Ganglion trigeminale (trigeminal ganglion); andere namen: ganglion semilunare (= halvemaanvormig), ganglion van Gasseri
Welke takken van de n. trigeminus verzorgen welk deel van het hoofd, qua sensibiliteit?
V1: voorhoofd, neus, orbita; V2: bovenkaakregio; V3: onderkaakregio
De nervus trigeminus verzorgt niet de sensibiliteit van de achter/zijkant van het hoofd.
Door welke zenuwen worden deze delen van het hoofd geïnnerveerd?
De sensibele vezels die deze gebieden innerveren zijn verbonden met de ruggenmergsegmenten (en de bijbehorende spinale ganglia natuurlijk) van C2-C3. (Er bestaat geen sensibel ganglion van C1. Het ruggenmergsegment van C1 ontvangt zijn informatie van vezels afkomstig van ganglion C2 en C3, maar ook veel van het ganglion trigeminale).
De nervus trigeminus verzorgt ook de sensibele innervatie van de structuren binnen de schedel. Welke structuren binnen de schedel ontvangen sensibele innervatie van de nervus trigeminus en van welke takken is de innervatie afkomstig?
Sensibele innervatie binnen de schedel komt vooral van aftakkingen van V1, en in mindere mate V2 en V3 (zie Sobotta p. 362-365). Het betreft pijnvezels die de dura mater en grote vaten innerveren, en een rol spelen bij hoofdpijn.
De nervus trigeminus heeft ook een motorische component (Sobotta Figs 12.145 en 1.46).
Met welke tak lopen de motorische vezels mee, en welke spieren worden erdoor geïnnerveerd?
De motorische component loopt mee met V3 naar 4 kauwspieren (m. masseter, m. temporalis, m. pterygoidius medialis en lateralis) + m. tensor veli palatini, m. tensor tympani, m. mylohyoideus, venter anterior m. digastricus.
Welke 4 trigeminus kernen zijn er?
In de hersenstam liggen aan iedere zijde één motorische trigeminus kern, de nucleus motorius (Mo5), en drie sensibele trigeminus kernen: de nucleus mesencephalicus (Mes5), de nucleus princeps (Pr5), en de nucleus spinalis (Sp5).
Wijs in de afbeelding eerst het ganglion trigeminale en de drie hoofdtakken van nervus trigeminus aan, en zet vervolgens de juiste trigeminus kern bij het juiste nummer. Welke kern wordt gelabeld met twee nummers?
1 = nucleus princeps ((Pr5; in Sobotta: n. pontinus trigemini); 2+3 = nucleus spinalis (Sp5) met een rostraal deel (= 2, de pars oralis + pars interpolaris vormt; deze termen hoef je niet te kennen) en een caudaal deel, pars caudalis = 3. Zie verder voor functionele verschil tussen rostrale (gnostische sensibiliteit) en caudale deel (vitale sensibiliteit). 4 = nucleus mesencephalicus (Mes5), 5 = nucleus motorius (Mo5, ook nucleus masticatorius genoemd naar masticatie = kauwen).
De nucleus spinalis loopt door in het ruggenmerg. Welk deel van het ruggenmerg is dit?
De dorsale hoorn.
Wat is de functie van de nucleus princeps?
De nucleus princeps is betrokken bij fijne tast en aanraking (= gnostische sensibiliteit) uit het aangezichtsgebied. Het onderscheidend vermogen is vooral hoog bij de lippen en de mondholte (inclusief de tong), vergelijkbaar met dat van de vingertoppen. De neuronen in de nucleus princeps ontvangen de informatie van het aangezicht via alle drie de takken van de nervus trigeminus. Zij zijn dus de secundaire sensibele neuronen voor fijne tast en aanraking uit het aangezicht.
Als de neuronen in de nucleus princeps de secundaire sensibele neuronen zijn, waar zijn dan de primaire sensibele neuronen gelegen?
Dat zijn de sensibele ganglioncellen in het ganglion trigeminale. De nucleus princeps neuronen geven op hun beurt de informatie door aan de thalamus, waar de informatie deels wordt wordt doorgegeven aan het aangezichtsgedeelte van de somato-sensibele schors.
Wat zijn de namen van de twee kernen met secundaire sensibele neuronen, voor fijne tast en aanraking uit het lichaam? Hoe heet de witte stof baan naar de thalamus die zowel het spinale zenuwen als het trigeminus systeem nemen?
De dorsale kolom kernen = de nucleus cuneatus (informatie uit armen en nek) en de nucleus gracilis (informatie uit benen en romp). De axonen van de zenuwcellen in de nucleus princeps lopen net als de gracilis en cuneatus axonen via de contralaterale mediale lemniscus naar de VPL kern in thalamus.
Hoe groot deel van de somato-sensibele schors houdt zich bezig met het aangezicht?
1/3e
Wat is de functie van het rostrale deel van de nucleus spinalis?
Aftakkingen van de vezels die naar de nucleus princeps gaan, gaan ook naar het rostrale deel van nucleus spinalis nervi trigemini. In het rostrale deel van het nucleus spinalis komt ook proprioceptieve informatie terecht, vooral van de kauwspieren (via de nucleus mesencephalicus van de n. V). Zoals aangegeven in afbeelding 2 projecteert het rostrale deel van nucleus spinalis ook naar de thalamus, maar heeft het eveneens sterke verbindingen binnen de hersenstam en naar het cerebellum. Deze verbindingen spelen onder meer een rol bij het vloeiend laten verlopen van de bewegingen van de kaak, zoals bij slikken, spreken en kauwen. Hetzelfde geldt voor de verwerking van de proprioceptieve informatie in de diepe lagen van de dorsale hoorn.
Wat is de functie van het caudale deel van de nucleus spinalis?
Het caudale deel van de nucleus spinalis ontvangt, evenals de overige sensibele trigeminus kernen, informatie uit het aangezicht. Deze informatie, welke afkomstig is van alle drie grote takken van de nervus trigeminus, betreft pijn, temperatuur en grove tast (vitale sensibiliteit), die wordt aangevoerd via nociceptieve vezels (C en Aδ vezels).
N.B., de caudale nucleus spinalis ontvangt ook vitale sensibele informatie via de nervus facialis (n. 7, huid oorschelp), glossopharyngeus (n. 9, mucosa pharynx, middenoor), de n. vagus (n.10), en spinale zenuwen C2 en C3
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen C en Aδ vezels?
C-vezels zijn ongemyeliniseerd, Aδ vezels zijn dun gemyeliniseerd. Dientengevolge is de geleidingssnelheid in C-vezels lager dan in Aδ vezels (0,5-2m/sec versus 5-15 m/sec). Prikkeling via Aδ vezels geeft een snelle prikkende pijn. Prikkeling van C-vezels geeft een langzame zeurende pijn. Kiespijn is dus voornamelijk C-vezel pijn van de n. trigeminus.
Hoe heet de opstijgende vezelbaan voor vitale sensibiliteit die vanuit de dorsale hoorn in het ruggenmerg naar de contra-laterale thalamus projecteert?
Dit opstijgende baansysteem voor vitale sensibiliteit wordt het antero-laterale systeem genoemd
Waar zijn de primair sensibele neuronen en waar de secundair sensibele neuronen van het pijn en temperatuur systeem van het aangezicht gelegen?
De primair sensibele neuronen liggen in het ganglion trigeminale, de secundair sensibele neuronen liggen in de pars caudalis van de nucleus spinalis
In afbeelding 3 staat links ter hoogte van de medulla een pijl. Stel dat je op dat niveau de getekende vezelbundel doorsnijdt.
Wat is daarvan het effect op de algehele sensibiliteit van het aangezicht?
Doorsnijding op de aangegeven plaats van de afdalende trigeminus vezels (tractus spinalis of n5) leidt ertoe dat de baan voor pijn en temperatuur informatie uit het aangezicht wordt onderbroken. Er wordt dan geen pijn en temperatuur meer gevoeld in het aangezicht aan de zijde van de doorsnijding, terwijl de fijne tast, aanraking en proprioceptie gewoon intact blijven, omdat de tast vezels, die eindigen in de nucleus princeps en de rostrale delen van de nucleus spinalis trigeminus, immers niet zijn doorgesneden.
Uitval van vitale sensibiliteit van het aangezicht is een onderdeel van het Wallenberg syndroom, dat het gevolg is van schade in het laterale deel van de medulla oblongata? Hierbij is ook contralateraal de vitale sensibiliteit van het lichaam verstoord. Verklaar waarom.
In het laterale deel van de medulla oblongata lopen ook de vezels van het opstijgende antero-laterale systeem. Dus schade in het laterale deel veroorzaakt naast ipsilaterale uitval van vitale sensibiliteit van het aangezicht, ook contralaterale uitval van vitale sensibiliteit van het lichaam
In de nucleus motorius van de nervus trigeminus (Mo5) liggen de motorische neuronen die de kauwspieren innerveren (afbeelding 4).
Welke bewegingen worden door de kauwspieren bewerkstelligd?
De kauwspieren kunnen de onderkaak in bijna alle richtingen bewegen: omhoog/omlaag, horizontaal (lateraal/mediaal), en naar voren/achteren.
Wat is het verloop van de vezels van de motorneuronen van de n. motorius?
De vezels van de motor neuronen van de Mo5 lopen als een aparte kleine zenuwbundel, genaamd portio minor, met de nervus trigeminus mee, langs het ganglion trigeminale en lopen vervolgens mee met de n. mandibularis (n.V3) naar het aangezicht.
Wat is de portio major van de n. trigeminus?
De portio major is de nervus trigeminus zonder de portio minor. Dus de portio major zijn alle sensibele vezels van de nervus trigeminus (verreweg het grootste deel).
