POMOCJA ZDROWIA i CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE STAN ZDROWIA

Question 1

Na czym polega promocja zdrowia?

Answer 1

podstawa to świadomość i wiedza ludzi na temat czynników umacniających i niszczących zdrowie oraz wyrabianie postaw prozdrowotnych od najwcześniejszych lat życia

U podłoża promocji zdrowia stoi przekonanie o możliwości wpływania na kształtowanie warunków środowiska fizycznego, społecznego i ekonomicznego sprzyjających ochronie zdrowia ludzi.

Question 2

Promocja a profilaktyka

Answer 2

PROFILAKTYKA

• punkt wyjścia – choroba
• cel – uniknięcie choroby

PROMOCJA ZDROWIA

• punkt wyjścia – zdrowie
• cel – pomnażanie rezerw i potencjału zdrowia

Question 3

Zachowania prozdrowotne a antyzdrowotne

Answer 3

Zachowania prozdrowotne służą wspieraniu zdrowia, zapobieganiu chorobom
oraz wspomaganiu powrotu do zdrowia.

Zachowania antyzdrowotne przyczyniają się do powstania zaburzeń stanu zdrowia
i negatywnie oddziałują na sferę emocjonalną, fizyczną i psychospołeczną.

Question 4

Przykłady zachowań prozdrowotnych (5)

Answer 4

1) unikanie używek
2) bezpieczeństwo prowadzenia samochodu, używanie pasów bezpieczeństwa
3) zwyczaje żywieniowe
4) pozytywne praktyki zdrowotne
(aktywność fizyczna, higiena własna, otoczenia i miejsca pracy, unikanie nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne)
5) zachowania związane z działalnością prewencyjną (szczepienia ochronne, regularne wizyty kontrolne u lekarza pierwszego kontaktu i stomatologa, samokontrola stanu zdrowia)

Question 5

Model przekonań zdrowotnych

Answer 5

Zakłada, że działania związane ze zdrowiem zależą od równoczesnego pojawienia się 3 czynników:
1) istnienia wystarczającej motywacji - troski o własne zdrowie

2) percepcji choroby - zagrożenia, podatności, ciężkości - wpływ na to mają czynniki demograficzne i społeczno-psychologiczne

3) przekonania, że korzyści płynące z działania prewencyjnego przewyższają jego koszty lub bariery przed nim,
a zalecenia zdrowotne zmniejszą postrzegane zagrożenie chorobą

Question 6

Teoria uzasadnionego działania

Answer 6

Teoria ta wyróżnia:

1) postawę - oczekiwania dotyczące wyniku działania pomnożone przez siłę przekonania
2) subiektywną normę - wpływ społeczny na postawę
3) intencję - funkcja postawy i przekonania normatywnego, co inni myślą na ten temat
4) zachowanie

Question 7

Teoria planowanego działania

Answer 7

Teoria ta jest stosowana do zachowań, które nie są w pełni kontrolowane
– np. palacz chce rzucić palenie, ale nie udaje mu się tego osiągnąć (problem niekompletnej kontroli nad sobą)

Do postawy i subiektywnej normy wpływających na intencję dochodzi również spostrzegana kontrola zachowania.

Question 8

Co to kultura zdrowia?

Answer 8

Definiowana jest poprzez następujące konstrukcje – zdrowie, choroba, przyczyny chorób, rola leków, role w chorobie, akceptowane metody leczenia, system opieki zdrowotnej

Europejska i amerykańska kultura zdrowotna oparte są na zachodniej – naukowej medycynie. System ten skupia się na chorobie i zastosowaniu naukowych metod diagnozy i leczenia.

Question 9

Obszary działania promocji zdrowia (5)

Answer 9

1) Budowanie zdrowotnej polityki publicznej
2) Tworzenie środowisk życia i pracy/nauki sprzyjających zdrowiu
3) Zachęcanie całego społeczeństwa do działań na rzecz zdrowia
4) Rozwijanie u ludzi umiejętności służących zdrowiu
5) Reorientacja opieki zdrowotnej

CAŁA POPULACJA a nie jednostka

Question 10

Co to podejście siedliskowe do promocji zdrowia?

Answer 10

Podejście siedliskowe do promocji zdrowia oznacza, że obiektem działań promocji zdrowia są systemy społeczne, a nie jednostki.

Oznacza to, że działania z tego zakresu mogą być prowadzone m.in. w szkołach, szpitalach, klubach sportowych oraz więzieniach.

Question 11

Jakie znasz programy europejskie zainicjowane przez WHO? (6)

Answer 11

1) Zdrowe Szkoły / Zdrowy Uczeń
2) Zdrowe Miejsce Pracy
3) Zdrowe Miasta
4) Zdrowe Gminy
5) promocja zdrowia w szkołach
6) promocja zdrowia w szpitalach

Question 12

Co to Narodowy Program Zdrowia? Kto go robi i jakie ma cele?

Answer 12

Narodowy Program Zdrowia zawiera założenia polityki zdrowotnej państwa
i łączy różne programy profilaktyczne.

Powstaje na co najmniej 5 lat i jest ustanawiany w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Jest opracowywany i realizowany przez ministrów oraz samorządy terytorialne.

Aktualny Narodowy Program Zdrowia został opracowany na lata 2021-2025
i wyodrębnia cel strategiczny oraz cele operacyjne.

Question 13

Cele strategiczne Narodowego Programu Zdrowia i przez co są one realizowane?

Answer 13

1) zwiększenie liczby lat przeżytych w zdrowiu
2) zmniejszenie społecznych nierówności w zdrowiu

Realizowany poprzez:
- kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa,
- tworzenie środowiska życia i nauki sprzyjającego zdrowiu,
- tworzenie środowiska pracy sprzyjającego zdrowiu,
- aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych
do działań na rzecz zdrowia.

Question 14

Cele operacyjne Narodowego Programu Zdrowia (5)

Answer 14

• profilaktyka uzależnień
• promocja zdrowia psychicznego
• zdrowie środowiskowe i choroby zakaźn
• profilaktyka nadwagi i otyłości
• wyzwania demograficzne

Question 15

Pola zdrowia Lalonde’a: co to i jakie?

Answer 15

holistyczny model zdrowia publicznego

Obejmuje on cztery pola zdrowia ukierunkowane na:

1) styl życia (zachowania zdrowotne)
2) czynniki środowiskowe
3) czynniki biologiczne (genetyka, cechy wrodzone)
4) system opieki zdrowotnej

Question 16

Jaki udział procentowy mają poszczególne składowe w Lalondzie?

Answer 16

styl życia: 50%
czyn środowiskowe: 20%
czyn gen: 20%
opieka medyczna: 10%

Question 17

Jakie są czyn ryzyka chorobowego związane ze stylem życia? (7)

Answer 17

1) niska aktywność fizyczna
2) sposób odżywiania – niezrównoważona dieta prowadząca do otyłości
3) nadużywanie alkoholu
4) uzależnienie od nikotyny
5) zażywanie substancji psychoaktywnych
6) stres
7) zachowania seksualne

Question 18

Jednostki zmian życiowych wg Holmesa-posegreguj:
rozwód
śmierć partnera
więzienie
Boże Narodzenie
separacja
śmierć bliskiego członka rodziny
pomniejsze naruszenie prawa
własna choroba
ciąża
urlop
małżeństwo
utrata pracy 
odejście na emeryturę

Ile pkt trzeba uzyskać żeby zwiększyć ryzyko choroby?

Answer 18

śmierć partnera
rozwód
separacja
więzienie
śmierć bliskiego członka rodziny
własna choroba
małżeństwo
utrata pracy 
odejście na emeryturę
ciąża
urlop
Boże Narodzenie
pomniejsze naruszenie prawa

w ciągu roku ponad 300pkt: ryzyko poważnej choroby w ciągu 2 lat

Question 19

Jakie znasz błędy żywieniowe? (nie wkuwać a przeczytać, 9 ich jest)

Answer 19

1) za duża ilość energii pobieranej w stosunku do zapotrzebowania kalorycznego
2) zbyt wysoka ilość energii w pożywieniu ze spożycia tłuszczów
3) nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie, a za mało nienasyconych
4) nadmiar łatwo przyswajalnych wolnych cukrów, a za mało węglowodanów złożonych
5) nadmierne spożycie chlorku sodu i alkoholi
6) zbyt mało błonnika pokarmowego w diecie (za mało warzyw i owoców)
7) niedobór wapnia, jodu i żelaza
8) niedobór energii i białka w racjach pokarmowych dzieci ze środowisk zaniedbanych
9) nieregularne spożywanie posiłków, zjadanie w pośpiechu

Question 20

Na jakie choroby mają wpływ błędy żywieniowe? (10)

Answer 20

1) miażdżyca tętnic - choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, udary mózgowe
2) nadwaga i otyłość
3) cukrzyca typ 2
4) próchnica zębów
5) niektóre nowotwory (sutka, płuc, prostaty, okrężnicy, jajnika, trzonu macicy, żołądka)
6) osteoporoza pierwotna
7) wole endemiczne
8) anemia z niedoboru żelaza
9) przewlekłe zaparcia
10) opóźnienie rozwoju fizycznego i dojrzewania dzieci

Question 21

Jaka dieta jest polecana w profilaktyce pierwotnej ChNS? Opisz tą dietę

Answer 21

dieta śródziemnomorska:
mało nasyconych kw tłuszczowych
duzo naturalnych antyoksydantów
dużo błonnika
dużo oliwy, mało tłuszczy zwierzęcych
dużo warzyw i owoców
dużo ryb
wiecej kw omega 3 niż 6
duzo chleba
dużo nasion roślin strączkowych 
mało mięsa
średnie spożycie alko (głównie wina)
średnie spożycie mlecznych

Question 22

Palenie tytoniu jako czynnik ryzyka

Answer 22

• W Polsce pali 28,8% mężczyzn (tendencja spadkowa) oraz 17,2% kobiet (bez zmian)
• to najpoważniejszy czynnikiem ryzyka łącznego obciążenia chorobami mężczyzn w Polsce
• Wśród kobiet palenie jest trzecim z najważniejszych czynników ryzyka (za wysokim ciśnieniem tętniczym krwi i wysokim BMI)

Question 23

Jakie są skutki palenia fajek? (5 grup)

Answer 23

1) nowotwory - płuca, przełyku, krtani, gardła, jamy ustnej, pęcherza moczowego, nerek, trzustki, a także słabszy związek w przypadku nowotworu żołądka, wątroby, zatok przynosowych, szyjki macicy, gruczolaka nerki i białaczek
2) schorzenia układu oddechowego - POChP, astma, rozstrzenie oskrzeli
3) choroby układu naczyniowego - nasilenie miażdżycy, większa zapadalność na chorobę wieńcową, udar, nadciśnienie tętnicze, choroba Buergera, podwyższenie TG i LDL, obniżenie HDL

4) częstsze występowanie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
choroby Leśniowskiego-Crohna, osteoporozy

5) gorsza płodność

Question 24

Na co chorują rzadziej palacze?

Answer 24

1) raka błony śluzowej trzonu macicy
2) mięśniaki macicy
3) stan przedrzucawkowy
4) chorobę Parkinsona
5) wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Question 25

Alkohol jako czynnik ryzyka: epidemiologia i ile spożywamy alko?

Answer 25

Spożycie alkoholu jest trzecim (po paleniu papierosów oraz wysokim ciśnieniu tętniczym) najpoważniejszym czynnikiem ryzyka łącznego obciążenia chorobami mężczyzn

Jednocześnie wśród kobiet spożycie alkoholu jest dopiero czternastym czynnikiem ryzyka

Średnie roczne spożycie w Polsce wynosi 10,7l na osobę > 15 roku życia (należy do krajów o wysokim spożyciu alkoholu)

Question 26

U ilu procent wytworzy się uzależnienie od alko?

Answer 26

u około 20% osób nadużywających

Question 27

na jakie układy szkodliwie wpływa alkohol? (6)

Answer 27

1) Układ krążenia - nadciśnienie tętnicze, arytmie, kardiomiopatia alkoholowa, udar krwotoczny
2) Zaburzenia hematologiczne - małopłytkowość, anemia, upośledzona synteza cz. krzepnięcia
3) Układ pokarmowy - refluks żołądkowo-przełykowy, zapalenie przełyku, żołądka i dwunastnicy, przełyk Barreta, zespół Mallory’ego-Weissa, zespół złego wchłaniania, przewlekłe biegunki, zapalenie trzustki, stłuszczenie wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby, marskość wątroby
4) Układ nerwowy - obwodowy (polineuropatia) i ośrodkowy (psychozy)
5) Nowotwory - jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, wątroby, odbytnicy
6) Alkoholowy zespół płodowy

[U osób spożywających do 2-3 porcji standardowych alkoholu dziennie ryzyko choroby niedokrwiennej serca jest obniżone! Spożywanie małych ilości alkoholu jako forma profilaktyki nie jest zalecane ze względu na szkody zdrowotne w zakresie innych układów i ryzyko uzależnienia]

Question 28

Co to narkomania? Jakie są dwa modele polityki wobec narkomanii?

Answer 28

to przyjmowanie w celach niemedycznych środków odurzających lub psychotropowych, w wyniku czego powstaje od nich uzależnienie

1) walka z narkotykami – eliminacja narkotyków z życia społecznego
2) strategia szkód – przyjęcie, że narkotyki są nieusuwalnym elementem rzeczywistości i można jedynie ograniczać negatywne konsekwencje zdrowotne i społeczne ich zażywania

Question 29

Otyłość jako czynnik ryzyka: epidemiologia

Answer 29

-jako niezależna choroba lub czyn ryzyka

Nadwaga i otyłość dotyczą około 62%–68% mężczyzn i 46%–60% kobiet w Polsce.

Otyłych jest 16,7% dorosłych Polaków

Question 30

Jaki wskaźnik do oceny otyłości i normy

Answer 30

BMI=masa [kg]/wzrost^2 [m2]

<16: wygłodzenie
16-16.99: wychudzenie
17-18.49: niedowaga
18.5-24.99: norma
25-29.99: nadwaga
30-34.99: I stopień otyłości
35-39.99: II stopień otyłości (kliniczna)
>=40: III stopień otyłości (skrajna)

Question 31

Rodzaje otyłości i na jakiej podstawie je określamy

Answer 31

1) otyłość androidalna (centralna, brzuszna)
2) otyłość ginoidalna (obwodowa, pośladkowo-udowa)

Otyłość androidalna – WHR > 0,8 u kobiet, >1 u mężczyzn
Otyłość androidalną (brzuszną) rozpoznaje się również na podstawie obwodu pasa.

Otyłość ginoidalna – WHR ⩽ 0,8 u kobiet, ⩽1 u mężczyzn

Question 32

Stopnie otyłości brzusznej

Answer 32

I stopień otyłości brzusznej - obwód pasa wynoszący co najmniej:

• 94 cm u mężczyzny
• 80 cm u kobiety

II stopień otyłości brzusznej – obwód pasa wynoszący co najmniej:

• 102 cm u mężczyzny
• 88 cm u kobiety

Question 33

Z czym związana jest otyłość androidalna

Answer 33

1) insulinooporność
2) hiperinsulinemia
3) dyslipidemie
4) nadciśnienie tęt
5) upośledzona fibrynolia
6) zwiększona zapadalność na choroby typu cywilizacyjnego

Question 34

Aktywność fizyczna jako czyn ryzyka

Answer 34

1) Aktywność fizyczna to zakodowana genetycznie cecha charakteryzująca człowieka
2) Polskie społeczeństwo charakteryzuje niska aktywność fizyczna. Tylko 30% dzieci i 10% dorosłych uprawia różne formy ruchu odpowiadające potrzebom organizmu

3) Ludzie prowadzący siedzący tryb życia są dwukrotnie bardziej narażeni
na choroby układu krążenia niż ludzie aktywni

Question 35

Wpływ regularnej aktywności fiz na człowieka

Answer 35

• zmniejszenie ryzyka ChW i udaru
• obniżenie p
• poprawa lipidogramu
• poprawa bilansu kalorycznego
• obniżenie glukozy i insulinooporności
• zapobieganie osteoporozie
• zmniejszenie aktywności fobrynogenu i prokonwertyny, zwiększenie fibrynolizy
• lepsza psycha i stres
• podniesienie odporności

Question 36

Korzyści aktywności fiz w ChNS

Answer 36

1) zwolnienie spoczynkowej akcji serca
2) redukcja % zawartości tkanki tłuszczowej
3) lepsze samopoczucie
4) zmniejszenie umieralności o 20%
5) zmniejszenie ryzyka ponownego zawału o 25%

Question 37

Jakie są zalecenia dotyczące aktywności fizycznej?

Answer 37

1) Minimalna częstotliwość zajęć ruchowych - 3-5 razy tygodniowo
2) Minimalny czas jednorazowego obciążenia - 60 min młodzi, 15 min starsi
3) Optymalna intensywność ćwiczeń - 60-90% maksymalnego tętna

4) Najbardziej wskazane są treningi wytrzymałościowe - np. jogging.
Dla osób z nadwagą zalecana jest jazda na rowerze i pływanie

5) Model aktywności dla dorosłych - 3 x 30 x 130 - 3 x w tygodniu przez 30 minut, doprowadzając tętno do 130 uderzeń na minutę
6) Model aktywności dla dzieci - 5 x 20 x 140 - 5 x w tygodniu 20 minut, tętno do 140/min

Question 38

Jakie choroby częściej wśród ludzi biednych? (6)

Answer 38

1) raka płuc i raka macicy
2) POChP
3) przewlekły alkoholizm
4) powikłania okołoporodowe
5) wypadki drogowe
6) samobójstwa

W tej grupie szczególnie wysoka jest umieralność dzieci w wieku do 5 lat.

Question 39

Polska na tle Unii Europejskiej (co jest niższe niż w innych krajach?)

Answer 39

średnia wieku
odsetek urodzeń martwych
średnia częstość hospitalizacji

reszta wyżej

Question 40

Jakie są główne źródła zanieczyszczenia powietrza?

Answer 40

1) emisje gazów - gł. dwutlenek siarki, tlenek węgla, tlenki azotu
2) zanieczyszczenia pyłowe
3) zanieczyszczenia organiczne

Polska to kraj o dużej emisji pyłów i gazów (małopolskie, śląskie, łódzkie, dolnośląskie)

Question 41

Co to smog i jakie typy znasz?

Answer 41

Smog (mgła inwersyjna) to niebezpieczne połączenie dymu i mgły lub pary wodnej.

Wyróżnia się smog fotochemiczny (typu Los Angeles) i siarkowy (londyński).

Smog siarkowy występuje także w Polsce i charakteryzuje się wysoką koncentracją sadzy i tlenków siarki i węgla. Działa parząco, poraża drogi oddechowe, szkodliwie oddziałuje na układ krążenia.