Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych, dyslipidemie Flashcards
(40 cards)
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego podlegające modyfikacji
1) nieprawidłowe żywienie
2) palenie tytoniu
3) mała aktywność fizyczna
4) podwyższone ciśnienie tętnicze
5) zwiększone stężenie cholesterolu LDL-C w osoczu
6) zwiększone stężenie triglicerydów (TG)
7) stan przedcukrzycowy/cukrzyca
8) nadwaga/otyłość
Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego niepodlegające modyfikacji
1) wiek (mężczyźni ≥ 45 r.ż., kobiety ≥ 55 r.ż.)
2) płeć (większe ryzyko u mężczyzn niż u kobiet przed menopauzą)
3) wczesne (M < 55 r.ż., K < 60 r.ż.) występowanie w rodzinie ChNS / chorób innych tętnic na podłożu miażdżycy
lipoproteina (a)
dodatkowy czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego
Ocenić:
1) u każdej osoby dorosłej przynajmniej raz w życiu w celu zidentyfikowania osób z wrodzonym bardzo dużym stężeniem Lp(a)
2) u wybranych osób z przedwczesną ChSN w wywiadzie rodzinnym
3) dokładniejsza ocena ryzyka SN u osób, u których ryzyko ocenione standardowo jest graniczne między średnim a dużym.
BARDZO DUŻE ryzyko sercowo-naczyniowe
→ Choroba sercowo-naczyniowa udokumentowana klinicznie / jednoznacznie na podstawie badań obrazowych
→ cukrzyca z uszkodzeniem narządowym lub ≥3 głównymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego (palenie tytoniu, dyslipidemia lub nadciśnienie tętnicze)
lub
cukrzyca typu 1 o wczesnym początku (trwająca >20 lat)
→ hipercholesterolemia rodzinna z ChSN na podłożu miażdżycy lub z innym głównym czynnikiem ryzyka
→ ciężka PChN (GFR <30 ml/min/1,73 m2)
→ SCORE ≥10%
Stężenia docelowe lipidów i apoB przy BARDZO DUŻYM ryzyku sercowo-naczyniowym
1) LDL-C < 1,4 mmol/l (<55 mg/dl) i zmniejszenie stężenia wyjściowego o ≥ 50%
2) nie-HDL-C < 2,2 mmol/l (<85 mg/dl)
3) apoB <65 mg/dl
UMIARKOWANE ryzyko sercowo-naczyniowe
→ SCORE ≥ 1% i <5%
→ młodzi chorzy na cukrzycę (< 35. r.ż. z cukrzycą typu 1 i < 50. r.ż. z cukrzycą typu 2) od < 10 lat, bez innych czynników ryzyka
Docelowe stężenie lipidów i apoB przy UMIARKOWANYM ryzyku sercowo-naczyniowym
1) LDL-C <2,6 mmol/l (<100 mg/dl)
2) nie‑HDL‑C <3,4 mmol/l (<130 mg/dl)
3) apoB <100 mg/d
MAŁE ryzyko sercowo-naczyniowe
→ SCORE <1%
Docelowe stężenie lipidów i apoB przy małym ryzyku sercowo-naczyniowym
LDL-C <3,0 mmol/l (<115 mg/dl)
DUŻE ryzyko sercowo-naczyniowe
→ znacznie nasilony pojedynczy czynnik ryzyka: szczególnie stężenie cholesterolu całkowitego >8 mmol/l (310 mg/dl) lub LDL-C >4,9 mmol/l (190 mg/dl) lub ciśnienie tętnicze ≥180/110 mm Hg
→ chorzy na cukrzycę bez uszkodzenia narządowego, z cukrzycą od ≥10 lat lub z dodatkowym czynnikiem ryzyka
→ hipercholesterolemia rodzinna bez innych głównych czynników ryzyka
→ umiarkowana PChN (GFR 30–59 ml/min/1,73 m2)
→ SCORE ≥5% i <10%
Karta ryzyka SCORE
→ ocenia 10-letnie ryzyko zgonu sercowo-naczyniowego
→ w PROFILAKTYCE PIERWOTNEJ!!!
kryteria:
1) SKURCZOWE ciśnienie tętnicze
2) cholesterol CAŁKOWITY
3) wiek (40-70 lat)
4) palenie tytoniu,
≥5% → DUŻE ryzyko
≥10% → BARDZO DUŻE ryzyko
Karta ryzyka SCORE - uwagi
1) Osoby z już rozwiniętą chorobą sercowo-naczyniową, chorzy na cukrzycę lub PChN są obciążeni dużym/bardzo dużym ryzykiem niezależnie od obecności innych czynników ryzyka → nie ma potrzeby oceny ryzyka wg SCORE
2) Ryzyko może być większe niż wskazuje karta u osób:
→ zbliżających się do następnej kategorii wiekowej
→ z miażdżycą bezobjawową
→ z silnie dodatnim wywiadem rodzinnym
→ z niskim stężeniem HDL, zwiększonym stężeniem TG, z upośledzoną tolerancją glukozy
→ otyłych i prowadzących siedzący tryb życia
Kiedy oceniać ryzyko sercowo-naczyniowe?
→ co 5 lat u osób, u których to ryzyko jest zwiększone
np. w związku z rodzinnym występowaniem przedwczesnej ChSN, rodzinną hiperlipidemią, głównymi czynnikami ryzyka (palenie tytoniu, wysokie ciśnienie tętnicze, cukrzyca lub zwiększone stężenie lipidów w osoczu) lub chorobami współistniejącymi
→ częściej u osób z ryzykiem bliskim wartościom granicznym stanowiącym wskazanie do wdrożenia określonej interwencji
→ u osób bez dodatkowych obciążeń, które nie są automatycznie zakwalifikowane do kategorii dużego lub bardzo dużego ryzyka, do oceny ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu 10 lat służy karta SCORE
Cele profilaktyki chorób SN
- Niepalenie papierosów.
- Przestrzeganie zasad zdrowego żywienia.
- Aktywność fizyczna – ≥150 min/tydz. wysiłku aerobowego (tlenowego) o umiarkowanej intensywności (30 min przez 5 dni/tydz.) lub 75 min/tydz. wysiłku tlenowego o dużej intensywności (15 min przez 5 dni/tydz.) bądź połączenie wysiłku o różnej intensywności.
- Zmniejszenie masy ciała: utrzymywanie BMI w przedziale 20–25 kg/m2 oraz obwodu talii <94 cm (mężczyźni) lub <80 cm (kobiety); jeśli obwód talii wynosi >102 cm u mężczyzn i >88 cm u kobiet, zaleć zmniejszenie masy ciała.
- Obniżenie ciśnienia tętniczego, jeśli wynosi ≥140/90 mm Hg (także u chorych na cukrzycę); jeśli leczenie hipotensyjne jest dobrze tolerowane, dąż do uzyskania ciśnienia tętniczego 120–129/70–79 mm Hg, a u osób w wieku ≥65 lat do ciśnienia tętniczego skurczowego 130–139 mm Hg.
- Stężenia LDL-C i nie-HDL-C w zależności od kategorii ryzyka.
- Odsetek HbA1c u chorych na cukrzycę typu 2 <7% (<53 mmol/mol).
Dyslipidemia - typy kliniczne
1) hipercholesterolemia
2) dyslipidemia aterogenna
3) ciężka hipertriglicerydemia
U kogo wykonać badania w kierunku dyslipidemii?
1) osób z klinicznymi objawami choroby sercowo-naczyniowej
2) osób z blaszkami miażdżycowymi w tętnicach wieńcowych i/lub szyjnych
3) chorych na cukrzycę, PChN, NT, otyłość, przewlekłe autoimmunologiczne choroby zapalne
4) potomków osób z ciężką dyslipidemią (należy ich monitorować w specjalistycznych ośrodkach, jeśli zaburzenia się potwierdzą)
5) członków rodzin osób z przedwczesną ChSN.
Badanie przesiewowe rozważ też u dorosłych mężczyzn w wieku ≥40 lat i kobiet w wieku ≥50 lat lub po menopauzie, zwłaszcza jeśli występują inne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.
nieprawidłowe stężenie LDL-C w osoczu/surowicy u osób zdrowych
≥3,0 mmol/l (115 mg/dl)
Strategia leczenia pacjenta z hipercholesterolemią
Wyróżniono 5 zakresów stężeń LDL-C, które w zależności od kategorii ryzyka (bardzo duże, duże, umiarkowane i małe) wyznaczają strategię postępowania, tj. tylko zmianę stylu życia albo dodatkowo leczenie farmakologiczne.
Podział hipercholesterolemii
1) pierwotna
2) wtórna
Hipercholesterolemia pierwotna
1) wielogenowa
→ najczęstsza
→ z udziałem czynnika środowiskowego [nieprawidłowe odżywianie]
2) monogenowa
→ rzadka
→ hipercholesterolemia rodzinna [FH]
→ najczęściej postaci heterozygotyczne [HeFH]
→ w Polsce ~1/250 osób, zależne od mutacji genów w kolejności występowania:
- receptora LDL (95%),
- apolipoproteiny B100
- konwertazy proproteinowej subtylizyny/keksyny typu 9 [PCSK9], która rozkłada białko receptora;
Hipercholesterolemia wtórna
→ niedoczynnoś tarczycy
→ zespół nerczycowy
→ PNN
→ choroby wątroby przebiegające z cholestazą
→ zespół Cushinga
→ jadłowstręt psychiczny
→ leki (progestageny, GKS, inhibitory proteazy)
Hipercholesterolemia rodzinna - obraz kliniczny
→ żółtaki (ścięgna Achillesa i prostowników palców ręki – obecnie rzadko spotykane)
→ rąbek starczy rogówki
Pośrednio o hipercholesterolemii rodzinnej świadczą:
→ duże stężenie LDL-C (≥4,9 mmol/l [190 mg/dl]) u pacjenta i krewnych 1. stopnia
→ objawy przedwczesnej (<55. rż. M i <60. rż. K) miażdżycy (ChNS) u pacjenta i krewnych 1. stopnia (w homozygotycznej FH występujące już w dzieciństwie)
Hipercholesterolemia rodzinna - rozpoznanie
→ ustala się na podstawie lipidogramu osocza i wywiadu rodzinnego (hipercholesterolemia, przedwczesna choroba wieńcowa)
→ ustalenie mutacji odpowiedzialnej za hipercholesterolemię potwierdza rozpoznanie
Leczenie hipercholesterolemii - zasady ogólne
- Sposób leczenia i wartości docelowe stężenia LDL-C zależą od indywidualnego całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego.
- Metody leczenia: odpowiednia dieta, zwiększenie aktywności fizycznej i leki hipolipemizujące.
