B&K.4+5_P.023 Flashcards
‘IV+V.
‘23.1
‘4.8
अपत्य n.
OFFSPRING, CHILD(REN), PROGENY
अपत्य n. apatyam अपत्यम् [न पतन्ति पितरो$नेन, पत् बाहु˚ करणे यत् न. त.; some derive it from अप, the termination त्य being added to it, as in तत्रत्य, अत्रत्य, sprung from a stock; Yāska gives two etymologies : अपत्यं कस्मात् अपततं भवति पितुः सकाशादेत्य पृथगिव ततं भवति, अनेन जातेन सता पिता नरके न पततीति चा] Offspring, child, progeny, issue (of animals and men); offspring in general (male or female); sons or grandsons and other later generations of a Gotra; अपत्यं पौत्रप्रभृत्ति गोत्रम् P.IV.1.162; अपत्यैरिव नीवार भागधेयो चितैर्मृमैः R.1.5. (Bhavabhūti calls apatya ‘a knot for tying parents together’ अन्योन्यसंश्लेषणम् पित्रोः; अन्तः- करणतत्त्वस्य दम्पत्योः स्नेहसंश्रयात् । आनन्दग्रन्थिरेको$यमपत्यमिति वध्यते ॥ U.3.17). -2 A partronymic affix; स्त्रीपुंसयोरपत्यान्ताः Ak.; ˚अधिकारप्रकरणम् Sk.; -Comp. -काम a. desirous of progeny. -जीवः N. of a plant (Mar. पुत्रजीवी). -द a. giving offspring (as a Mantra &c.) -ता State of childhood; शूद्रावेदी पतति……तदपत्यतया भृगोः Ms.3.16. (-दा) N. of a plant (गर्भदात्रीवृक्ष). -पथः the vulva. -प्रत्ययः a patronymic affix. -विक्रयिन् m. a seller of his children, a father who sells his girl for money to a bridegroom. -शत्रुः [अपत्यं शत्रुर्गर्भभेदनेन नाशकं यस्याः सा] 1 ‘having the child for its enemy’, a crab (said to die in producing young). -2 a serpent. -साच् a. Ved. accompanied with offspring.
‘IV+V.
‘23.3
‘4.8
कलिका f.
कलिका f. = कला f.
कलिका f. the sixteenth part of the moon ; कलिका f. a division of time (equals kalā- q.v)
\
शुक्लपक्षचन्द्रकलिका f. HERE THIS MUST MEAN “the digits of the moon during the bright lunar fortnight” - I.E. THEY INCREASE
‘IV+V.
‘23.3
‘4.8
शुक्लपक्षचन्द्रकलिका f.
शुक्लपक्षचन्द्रकलिका f. HERE THIS MUST MEAN “the digit-TOTAL of the moon during a bright lunar fortnight”, I.E. ALWAYS INCREASING
\
कलिका f. = कला f.
कलिका f. the sixteenth part of the moon ; कलिका f. a division of time (equals kalā- q.v)
‘IV+V.
‘10.7
‘4.2
शुश्रूषा f.
शुश्रूषा f. śuśrūṣā शुश्रूषा 1 Desire to hear; अत एव शुश्रूषा मां मुखरयति Mu. 3. -2 Service, attendance. -3 Dutifulness, obedience. -4 Reverence. -5 Telling, saying.
‘IV+V.
‘23.3
‘4.8
शुश्रूषा f.
शुश्रूषा f. śuśrūṣā शुश्रूषा 1 Desire to hear; अत एव शुश्रूषा मां मुखरयति Mu. 3. -2 Service, attendance. -3 Dutifulness, obedience. -4 Reverence. -5 Telling, saying.
‘IV+V.
‘23.4
‘4.8
यौवनमाश्वयात् (?)
यौवनमाश्वयात् (?) = यौवनम् + आशु + अयात् (3RD SG IMPF ACT INDIC √या ‘to go’) = ‘she grew quickly to / reached young-adulthood’
‘IV+V.
‘23.4
‘4.8
यौवनोन्मुखीम् (?)
यौवनोन्मुखीम् (?) = यौवन (n.) + उन्मुख adj. (f. उन्मुखी) adj. [ND] [उत् + मुख ] = ‘being on the verge of of young-adulthood’, ‘imminently expecting young adulthood’
\
उन्मुख adj. (f. उन्मुखी ) unmukha उन्मुख a. (-खी f.) [उद्-ऊर्ध्वं मुखं यस्य] 1 Raising the face, looking up; ˚दर्शन looking upwards; अद्रेः शृङ्गं हरति पवनः किंस्विदित्युन्मुखीभिः Me.14,15; R.1.39,11.26; आश्रम˚ 1.53. -2 Ready, intent on, on the point of, about to, prepared for; तमरण्यसमाश्रयोन्मुखम् R.8.12 about to retire to the woods; 16.9,3.12; उदयोन्मुख- चन्द्रिका M.5.7; भेदोन्मुखम् V.2.7; Ku.6.48. -3 Eager, waiting for, expecting, looking up to; तस्मिन् संयमिनामाद्ये जाते परिणयोन्मुखे Ku.6.34; लक्ष्मीरिव गुणोंन्मुखी R.12.26,6. 21,11.23. -4 Sounding, speaking or making a sound; परभृतोन्मुखी Ku.6.2 speaking through the cuckoo. -5 Coming from the mouth (मुखोत्पन्न); यस्तून्मुखत्वाद्वर्णानां मुख्यो$भूद् ब्राह्मणो गुरुः Bhāg.3.6.3.
‘IV+V.
‘23.7
‘4.8
अनूढ adj.
अनूढ adj. anūḍha अनूढ a. 1 Not borne or carried. -2 Unmarried; परिवेत्तानुजो$नूढे ज्येष्ठे दारपरिग्रहात् Ak. -ढा An unmarried woman. -Comp. -मान a. bashful, modest, -गमनम् (˚ढा˚) Fornication. -भ्रातृ m. (˚ढा˚) 1 the brother of an unmarried woman. -2 the brother of the concubine of a king.
‘IV+V.
‘23.7
‘4.8
रजस् n.
HERE IT SPECIFICALLY =
रजस् n. the impurity id est the menstrual discharge of a woman
‘IV+V.
‘23.11
‘4.8
मिष्टान्न n.
मिष्टान्न n. sweet or savoury food ; मिष्टान्न n. a mixture of sugar and acids etc. eaten with rice or bread
\
मिष्ट adj. miṣṭa मिष्ट a. [मिष्-क्त] 1 Sweet. -2 Dainty, savoury; किं मिष्टमन्नं खरसूकराणाम्; cf. ‘why cast pearls before swine.’ -3 Moistened, wetted. -ष्टम् 1 A sweetmeat. -2 A dainty or savoury dish. -ष्टा Sweetness. ˚निम्बू sweet citron. -Comp. -अन्नम् sweet or savoury food, dainty, sweets; कन्या वरयते रूपं …… मिष्टान्नमितरेजनाः Subhāṣ. -कर्तृ m. a skilful cook (maker of dainties; Mar. हलवाई).
‘II+III.
‘15.19
‘2.2
मिष्ट adj.
मिष्ट adj. miṣṭa मिष्ट a. [मिष्-क्त] 1 Sweet. -2 Dainty, savoury; किं मिष्टमन्नं खरसूकराणाम्; cf. ‘why cast pearls before swine.’ -3 Moistened, wetted. -ष्टम् 1 A sweetmeat. -2 A dainty or savoury dish. -ष्टा Sweetness. ˚निम्बू sweet citron. -Comp. -अन्नम् sweet or savoury food, dainty, sweets; कन्या वरयते रूपं …… मिष्टान्नमितरेजनाः Subhāṣ. -कर्तृ m. a skilful cook (maker of dainties; Mar. हलवाई).
‘IV+V.
‘23.11
‘4.8
मिष्ट adj.
मिष्ट adj. miṣṭa मिष्ट a. [मिष्-क्त] 1 Sweet. -2 Dainty, savoury; किं मिष्टमन्नं खरसूकराणाम्; cf. ‘why cast pearls before swine.’ -3 Moistened, wetted. -ष्टम् 1 A sweetmeat. -2 A dainty or savoury dish. -ष्टा Sweetness. ˚निम्बू sweet citron. -Comp. -अन्नम् sweet or savoury food, dainty, sweets; कन्या वरयते रूपं …… मिष्टान्नमितरेजनाः Subhāṣ. -कर्तृ m. a skilful cook (maker of dainties; Mar. हलवाई).
‘IV+V.
‘23.13
‘4.8
पांसु (शु) a.
पांसु (शु) a. pāṃsu पांसु (शु) ल a. [पांसुरस्त्यस्य सिघ्मा˚ लच्] 1 Dusty, covered with dust; परिपाण्डु पांसुलकपोलमाननम् Māl.2.4. -2 Polluted, defiled, sullied, stained; दारत्यागी भवाम्याहो परस्त्रीस्पर्शपांशुलः Ś.5.29. -3 Defiling, disgracing, dishonouring; as in कुलपांसुल. -लः 1 A profligate or licentious person, libertine, gallant. -2 One of the weapons of Śiva. -3 An epithet of Śiva. -लः, -लम् A dusty place. -ला 1 A menstruous woman. -2 An unchaste or licentious woman; अ˚ a chaste woman, अपांसुलानां धुरि कीर्तनीया R.2.2. -3 The earth.
‘IV+V.
‘23.16
‘4.8
रजस्वला f.
रजस्वला f. a menstruating or marriageable woman
‘IV+V.
‘23.18
‘4.8
सनाथता f.
HERE = MAYBE ‘his ability to be a good husband/provider’ ?
सनाथता f. the state of having a protector or husband (accusative with i-,”to take refuge with”)
