HC 9.6 Geheugen en dementie Flashcards
(23 cards)
Wat zijn kenmerken van normale veroudering?
Met normale veroudering is er gewichtsafname van het brein en atrofie. Dus hiermee is er ook functieafname, bij iedereen is er afname van de cognitie. Kennis van de wereld gaat als enige vooruit met de tijd.
Wat is een Mild Cognitive Impairment?
Voorstadium van dementie, objectiveerbare cognitieve stoornissen, maar geen interferentie met (i)ADL (iADL is net iets complexer dan ADL: boodschappen doen of iets opzoeken op de computer). Wel interferentie = dementie.
Wanneer diagnose dementie?
Cognitieve stoornissen, progressief en interferentie met dagelijks leven. Het is een parapluterm. Het is een syndroom die kan worden veroorzaakt door verschillende oorzaken (zoals Alzheimer, Lewy Body).
Wat is een nosologische diagnose?
De oorzaak van dementie. 2/3e wordt veroorzaakt door Alzheimer, bijna een kwart door vasculaire dementie. Dan komt mixed het meest voor, dan LBD, dan parkinson, dan FTD.
Waarom een nosologische diagnose?
- Eventuele (symptomatische) medicatie
- Psychoeducatie patiënt en mantelzorgers
- Hulpverlening patient en mantelzorgers (denk praktisch aan hulp bij huishouden, en lichamelijke verzorging, later dagbehandeling.
- Een einde aan een lang proces van zoeken naar oorzaken.
Wat is de relatie tussen de oorzaak van dementie en de leeftijd?
Dementie op jonge leeftijd = dementie voor 65e levensjaar. De jonge patiënten rond de 30 hebben het meeste last van FTD. Op 70 jarige leeftijd komt Alzheimer het meeste voor. Het is een zeldzame aandoening tot het 50e levensjaar.
Hoeveel mensen hebben dementie op jonge leeftijd?
- 17.000 mensen met dementie op jonge leeftijd in NL
- Iedere huisarts in zijn carrière maakt dit mee.
Wat zijn de kenmerken van de ziekte van Alzheimer?
- Meest voorkomende oorzaak van dementie
- Begint vaak met stoornissen in geheugen, oriëntatie in tijd en plaats daarna ook:
o Visuoconstructie
o Taalproblemen
o Problemen met motoriek.
Wat is de pathologie van de ziekte van Alzheimer?
In de neuronen vormen zich tangles, bestaande uit aggregatie van Tau-eiwit. Buiten de neuronen worden plaques gevormd, bestaande uit amyloid beta eiwit, dode neuronen en andere eiwitten. Ziekte begint (vaak) in de hippocampus (vandaar eerst presentatie met geheugenstoornissen). Dit verspreidt zich, hoe meer uitbreiding hoe meer functieverlies. Aandeel autosomaal dominante overerving 1-5% (APP gen, PreS1 en PreS2 gen: presenteert zich rond de 50 jaar).
Hoe ziet dementiediagnostiek op de geheugenpoli eruit?
- consult bij neuroloog of geriater (onder de 70 jaar neuroloog anders geriater tenzij veel co-morbiditeit)
- neuropsychologisch onderzoek
- beeldvorming (MRI/PET scan): PET-scan wordt gebruikt om te kijken of er activiteit verlies is.
- Bloedonderzoek: uitsluiten andere oorzaken. Nieuwe ontwikkeling is bloedbiomarker.
- Zorgconsulent/maatschappelijk werker
- eventueel:
o Lumbaal punctie: Abeta/tau ratio (je hebt verhoogd tau en verlaag Abeta)
o DNA onderzoek: autosomaal dominante overerving
Waaruit bestaat het NPO?
- Informeel: anamnese – heteroanamnese - gedragsobservaties
- Formeel: psychometrisch testonderzoek – uitslagen en normgroep
o Cognitieve domeinen: geheugen, executieve functies, visuoconstructieve functies, taal, snelheid & aandacht, sociale cognitie
Wat zie je op de MRI bij alzheimer dementie?
Focale atrofie hippocampus. Wijde perifere en centrale liquorruimten met een volumeverlies bilaterale hippocampus (noem je medio temporale atrofie (MTA), rechts meer dan links. De MRI scan draagt bij aan de diagnose.
Hoe classificeer je MTA bij alzheimer?
- Score 0: geen atrofie
- Score 1: alleen verbreding van de choroïdale spleet
- Score 2: ook verbreding van de temporale hoorn van de laterale ventrikel
- Score 3: matig verlies van hippocampusvolume (afname in hoogte)
- Score 4: ernstig volumeverlies van de hippocampus
< 75 jaar: score 2 of hoger is abnormaal. > 75 jaar: score 3 of hoger is abnormaal. We gebruiken nu ook meer geautomatiseerde systemen en dan vergelijken we het met bepaalde normgroepen.
Wat is het beloop van de ziekte van Alzheimer?
De Tau triangels en de A-beta plaques zijn al heel lang aanwezig (10-20 jaar) voor de presentatie met klachten. Afwijkingen in het hersenvocht kun je ook al veel eerder opsporen, daarnaast is de genetische afwijking er al bij de geboorte. Afwijkingen op de PET-scan zie je later, en MRI-afwijkingen nog iets later.
Wat zijn de biomarkers voor de ziekte van Alzheimer?
Ondersteunend voor de klinische diagnose AD
- Neuropsychologisch onderzoek: geheugen, orientatie in tijd en plaats, visuoconstructie
- MRI scan hersenen
o Atrofie mediotemporaal (MTA) – hippocampus
- PET
o Hypometabolism/hypoperfusie temporoparietaal
o Positieve corticale PiB binding (amyloid tracer): tracer bindt aan amyloid beta dan kun je plaques aantonen. (is heel duur)
- Liquor
o Verhoogd phospho-tau, verlaagd beta-amyloid
- DNA diagnostiek: mutatie in Preseniline of APP gen
Wat is de behandeling van de ziekte van Alzheimer?
Geen therapie beschikbaar gericht op ziektemechanismen. Ontwikkelingen: EU goedkeuring voor Leqembi; die stopt de progressie. Verder is er therapie op neurotransmitters:
- Choline-esterase remmers : Reminyl, Exelon
- Memantine (Ebixa): gericht op GABA
- Antipsychotica bij gedragsveranderingen (werkt niet goed)
Evaluatie zorgbelasting partners, psychosociale ondersteuning, casemanagement, dagbehandeling, opname verpleeghuis
Wat zijn de kenmerken van vasculaire dementie?
- Tweede oorzaak van dementie op oudere leeftijd
- Ten gevolge van small (hyperintensiteit in de witte stof + lacunaire infarcten) of large vessel disease (bloeding of occlusie waardoor het achterliggende gebied niet meer wordt voorzien van bloed).
- Symptomen zijn afhankelijk van het beschadigde gebied. Maar vaak hebben mensen: traagheid, taalproblemen, motorische problemen.
Wat zijn de kenmerken van frontotemporale dementie?
- Tweede meest voorkomende oorzaak van dementie < 65 jaar
- 2 phenotypen:
o Gedragsvariant – verandering in persoonlijkheid en gedrag (ontremming of juist apathie): de frontaalkwab speelt hierbij een grotere rol
o Taalvarianten: Primair progressieve afasie (temporaal kwab speelt een grotere rol). - Aandeel autosomaal dominante overerving 20-40%, MAPT, GRN, C9orf72
- Cognitief executief dysfunctioneren, taal, sociale cognitie
Wat zijn de criteria van de gedragsvariant van FTD?
- Sluipend, langzaam progressief
- Vroeg verval van sociaal gedrag: decorumverlies, tactloos (mensen snappen niet meer de emoties en gedachten die omgaan in iemand anders).
- Vroeg veranderd gedrag: apathie, zwerven, ontremd
- Spraakstoornissen: niet-vloeiende spraak of gestoord begrip
- Vroeg ontstaan van emotionele vervlakking
- Vroeg verlies van ziekte-inzicht
Wat zijn de kenmerken van Lewy Body dementie?
- Meest ondergediagnosticeerde vorm van dementie
- Overeenkomsten met ziekte van Alzheimer en Parkinson
- Frontaal en parietaal kwab betrokken, niet duidelijk MRI criteria
- Fluctuaties in cognitie, verminderde aandacht en concentratie, visuele hallucinaties
- Lichamelijke stijfheid, traagheid in beweging
- Veranderingen in REM slaap
- Pathologie: alfa-synucleine.
Wat zijn de kenmerken van de MMSE?
- Screenen voor cognitieve stoornissen d.m.v. bedside korte screeningstesten
o Evalueert cognitieve functies aandacht, orientatie, geheugen, uitgestelde herinnering, taal, praxis
o Wereldwijd gebruikt als screeningsinstrument bij dementie, geeft dus geen diagnose!!
o Cut-off score op 24/30 voor dementie, maar vermoeden op cognitieve stoornissen bij 26/30
Wat zijn de kenmerken van de MoCA?
- Screeningsinstrument dat ook vaak gebruikt wordt bij hoger opgeleiden/bij het vaststellen van MCI
- Heeft wat weg van een ‘mini’ neuropsychologisch onderzoek: executieve functies, visuospatiele vaardigheden, aandacht, taal, geheugen, orientatie
- Ook beschikbaar in parallelversies voor herhaaldelijke cognitieve screening
- Cut-off 26/30
Wat zijn de kenmerken van RUDAS?
Geschikt voor mensen met een lage opleiding en migratieachtergrond/andere culturele achtergrond. MMSE score van gezonde autochtone analfabeet 14-20!
RUDAS:
- Geheugen
- Visuospatiële oriëntatie
- Praxis
- Visuoconstructie
- Oordeelsvermogen
- Woordvloeiendheid
Score uit 30, afkapwaarde 22/23
