P047 Flashcards
(10 cards)
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.11 Anuṣṭubh (Śloka)
सन्निकर्ष m.
सन्निकर्ष m. attraction ; proximity, vicinity, close contact.
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.12 Anuṣṭubh (Śloka)
लोहित adj.
लोहित adj. lohita लोहित a. (-लोहिता or लोहिनी f.) [रुह्-इतन् रस्य लः Uṇ.3.95] 1 Red, red-coloured; स्रस्तांसावतिमात्रलोहिततलौ बाहू घटोत्क्षेपणात् Ś.1.29; Ku.3.29; मुहुश्चलत्पल्लवलोहिनीभि- रुच्चैः शिखाभिः शिखिनो$वलीढाः Ki.16.53; शुक्लानि कृष्णान्यथ लोहितानि Bhāg.11.23.44 (लोहित is attributed to राजस). -2 Copper, made of copper. -तः 1 The red colour. -2 The planet Mars. -3 A serpent. -4 A kind of deer. -5 N. of the river Brahmaputra. -6 A kind of rice. -7 A particular disease of the eyelids. -8 A kind of precious stone. -ता N. of one of the seven tongues of fire. -तम् 1 Copper. -2 Blood; अप्सु लोहितं च रेतश्च निधीयते Bṛi. Up.3.2.13; त्वग्भेदकः शतं दण्ड्यो लोहितस्य च दर्शकः Ms.8.284. -3 Saffron. -4 Battle. -5 Red sanders. -6 A kind of sandal; तौ लोहितस्य प्रियदर्शनस्य सदोचितावुत्तम- चन्दनस्य Rām.3.63.8. -7 An imperfect form of a rainbow. -8 A kind of agallochum. -Comp. -अक्षः 1 a red die. -2 a kind of snake. -3 the (Indian) cuckoo. -4 an eipthet of Viṣṇu. (-क्षम्) 1 the armpit, thigh-joint; hip. -अङ्गः 1 the काम्पिल्ल tree. -2 the planet Mars; ब्रह्मराशिं समावृत्य लोहिताङ्गो व्यवस्थितः Mb.6.3.18. -अयस् n. copper. -अर्मन् n. a red swelling in the whites of the eyes. -अशोकः a variety of Aśoka (having red flowers). -अश्वः fire. -आननः an ichneumon. -आर्द्र a. dripping with blood. -ईक्षण a. red-eyed. -उद a. having red or blood-red water. -कल्माष a. red-spotted. -कृष्ण a. dark-red. -क्षयः loss of blood. -ग्रीवः an epithet of Agni. -चन्दनम् saffron. -पित्तिन् subject to hemorrhage. -पुष्पकः the granate tree. -मृत्तिका red chalk. -शतपत्रम् a red lotus-flower. -शवल a. dappled with red. -स्मृतिः N. of a law-book.
\
ADJ. FROM
loha लोह a. 1 Red, reddish. -2 Made of copper, coppery. -3 Made of iron; भ्रमतश्च वराहस्य लोहस्य प्रमुखे समम् Mb.1. 135.23. -हः, -हम् 1 Copper. -2 Iron. -3 Steel. -4 Any metal; वस्तून्योषधयः स्नेहा रसलोहमृदो जलम् Bhāg.2. 6.24. -5 Gold; यथा सौम्यैकेन लोहमणिना Ch. Up.6.1.5. -6 Blood. -7 A weapon; अद्भ्यो$ग्निर्त्रह्मतः क्षत्रमश्मनो लोह- मुत्थितम् Ms.9.321. -8 A fish-hook. -हः The red goat; कालशाकं महाशल्काः खड्गलोहामिषं मधु Ms.3.272. -हम् Aloewood. -Comp. -अग्रम् the iron point (फल) of an arrow; सितलोहाग्रनखः खमाससाद Ki.13.25. -अजः the red goat. -अभिसारः, -अभिहारः N. of a military ceremony resembling नीराजन q. v.; लोहाभिसारो निर्वृत्तः कुरुक्षेत्रमकर्दमम् Mb.5.16.93. -आख्यम् agallochum. -आमिषः the flesh of the red-haired goat. -उच्छिष्टम्, -उत्थम्, -किट्टम्, -निर्यासम्, -मलम् rust of iron (मण्डूर). -उत्तमम् gold. -कान्तः a loadstone, magnet. -कारः a blacksmith. -कुम्भी an iron boiler; लोहकुम्भीश्च तैलस्य क्वाथ्यमानाः समन्ततः Mb.18.2.24. -घातकः a blacksmith. -चर्मवत् a. covered with plates of iron or metal; लोह- चर्मवती चापि साग्निः सगुडशृङ्गिका Mb.3.15.8. -चारकः, -दारकः N. of a hell; असिपत्रवनं चैव लोहदारकमेव च Ms.4. 9. -चूर्णम् iron-filings, rust of iron. -जम् 1 bell-metal. -2 iron-filings. -जालम् a coat of mail. -जित् m. a diamond. -द्राविन् m. borax. -नालः an iron arrow. -पृष्ठः a heron. -प्रतिमा 1 an anvil. -2 an iron image. -बद्ध a. tipped or studded with iron. -मणिः an ingot of gold; यथा सोम्यैकेन लोहमणिना Ch. Up.6.1.5. -मात्रः a spear. -मारक a. calcining a metal. -मुक्तिका red pearl. -रजस् n. rust of iron. -राजकम् silver. -लिङ्गम् a boil filled with blood. -वरम् gold. -वर्मन् n. ironarmour, mail. -शङ्कुः 1 an iron spike. -2 N. of a hell; लोहशङ्कुमृजीषं च पन्थानं शाल्मलीं नदीम् Ms.4.9. -शुद्धिकरः, -श्लेषणः borax. -संकरम् blue steel.
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.12 Anuṣṭubh (Śloka)
शुक्लकृष्णलोहित adj.
शुक्लकृष्णलोहित adj. == ‘white (sāttvic), black (tāmasic), and red (rājasic)’ SEEMINGLY REFERRING TO COLORS BUT ACTUALLY TO THE 3 GUṆAS INSTEAD
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.13 Anuṣṭubh (Śloka)
वाणी f.
HERE == Sarasvatī, WIFE OF BRAHMĀ
वाणी f. vāṇī वाणी 1 Speech, words, language; वाण्येका समलंकरोति पुरुषं या संस्कृता धार्यते Bh.2.19. -2 Power of speech. -3 Sound, voice; केका वाणी मयूरस्य Ak.; so आकाशवाणी. -4 A literary production, a work or composition; मद्वाणि मा कुरु विषादमनादरेण मात्सर्यमग्नमनसां सहसा खलानाम् Bv.4.41; U.7.2. -5 Praise. -6 Sarasvatī, the goddess of learning; तव करकमलस्थां स्फाटिकीमक्षमालां, नखकिरणविभिन्नां दाडिमीबीजबुद्ध्या । अनुलवमनुकर्षन् येन कीरो निषिद्धः, स भवतु मम भूत्यै वाणि ते मन्दहासः ॥. -7 Eloquent speech. -8 Music. -9 N. of a metre consisting only of long syllables. -Comp. -वादः a kind of bird.
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.14 Anuṣṭubh (Śloka)
रोहिणी f.
रोहिणी f. A CONSTELLATION OR Nakṣatra ESPECIALLY NOTED FOR TIMES WHEN IT IS IN CONJUNCTION WITH THE MOON
\
rohiṇī रोहिणी 1 A red cow. -2 A cow in general; वर्धिष्णु- धाराध्वनि रोहिणीः पयः Śi.12.4. -3 N. of the fourth lunar mansion (containing five stars) figured by a cart; she was one of the several daughters of Dakṣa and is regarded as the most favourite consort of the moon; उपरागान्ते शशिनः समुपगता रोहिणी योगम् Ś.7.22. -4 N. of a wife of Vasudeva and mother of Balarāma -5 A young girl in whom menstruation has just commenced; नववर्षा च रोहिणी. -6 Lightning. -7 Inflammation of the throat. -8 A kind of steel. -9 A particular श्रुति or मूर्च्छना (in music). -Comp. -अष्टमी the eighth day in the month of Bhādrapada (when the moon is in conjunction with Rohiṇī). -तनयः Balarāma. -पतिः, -प्रियः, -वल्लभः the moon. -योगः the conjunction of the moon with the Nakṣatra रोहिणी. -रमणः 1 a bull. -2 the moon. -शकटः the constellation Rohiṇī figured by a cart; रोहिणीशकटमर्कनन्दनश्चेद्भिनत्ति रुधिरो$थवा शशी Pt.1.23 (= Bṛi. S.47.14). -सितः, -भवः Mercury.
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.14 Anuṣṭubh (Śloka)
स्वाहा f.
स्वाहा f. == NAME OF THE WIFE OF AGNI, GOD OF FIRE
svāhā स्वाहा 1 An oblation or offering made to all gods indiscriminately. -2 N. of the wife of Agni; स्वाहा चैव विभावसोः (पतिदेवता) Mb.13.146.5. -ind.An exclamation used in offering oblation to the gods (with dat.); इन्द्राय स्वाहा; अग्नये स्वाहा &c. -Comp. -कारः utterance of the exclamation Svāhā; स्वाहास्वधाकारविवर्जितानि श्मशानतु- ल्यानि गृहाणि तानि. -पतिः, -प्रियः Agni or fire. -भुज् m. a god, deity.
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.15 Anuṣṭubh (Śloka)
निर्ऋति m.
निर्ऋति m. NAME FOR A GOD OF DEATH, WHOSE CONSORT IN TURN IS HERE NAMED AS तामसी f.
\
nirṛtiḥ निर्ऋतिः f. 1 Decay, destruction, dissolution; विद्याद- लक्ष्मीकतमं जनानां मुखे निबद्धां निर्ऋतिं वहन्तम् Mb.1.87.9;5.36.8. -2 A calamity, evil, bane, adversity; हिंसाया निर्ऋतेर्मृत्यो- र्निरयस्य गुदः स्मृतः Bhāg.2.6.9; सा हि लोकस्य निर्ऋतिः U. 5.3. -3 An imprecation, a curse. -4 Death or destruction personified, the goddess of death or destruction, the regent of the south-western quarter; Bhāg. 1.19.4; पाकयज्ञविधानेन यजेत निर्ऋतिं निशि Ms.11.119. -5 The bottom of the earth. -6 The asterism Mūla. -m. 1 Death or genius of death; राज्यकामो मनून् देवान्निर्ऋतिं त्वभि- चरन् यजेत् Bhāg.2.3.9. -2 N. of one of the 8 Vasus. -3 N. of a Rudra.
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.16 Anuṣṭubh (Śloka)
ईरित mfn.
ईरित mfn. CALLED, NAMED
sent, despatched ; ईरित mfn. said, uttered.
CF. LATIN compellatus
\
ईरित IS CS X PPP FROM
√ईर् II ईर्ते cl.2 A1. /īrte- (3. plural /īrate- ) PPP ईर्ण , iraṃ-cakre-, iriṣyati-, airiṣṭa-, īritum- ; Ved. infinitive mood ir/adhyai- , to go, move, rise, arise from ; to go away, retire ; to agitate, elevate, raise (one’s voice) : Causal P. īr/ayati- (see īl-) PPP ईरित , to agitate, throw, cast ; to excite etc. ; to cause to rise ; to bring to life ; to raise one’s voice, utter, pronounce, proclaim, cite etc. ; to elevate : A1. to raise one’s self
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.16 Anuṣṭubh (Śloka)
सदागति f.
सदागति f. == ‘always moving’ HERE == A NAME FOR SĪTĀ THE WIFE OF RĀMA WHEN HE IS THE GOD OF THE WIND
sadāgati f. constancy; a. con tinually moving; m. wind.
‘सदागति m. wind (also in medical sense), the god of wind
AYODHYĀ KĀṆḌAM
01.17 Anuṣṭubh (Śloka)
सर्वसम्पद् f.
HERE == ‘Prosperity’ A NAME FOR SĪTĀ THE WIFE OF RĀMA WHEN HE IS KUBERA, LORD OF WEALTH
सर्वसम्पद् f. ‘complete agreement’ (MW)
