P244 Flashcards
(8 cards)
SUNDARA KĀṆḌAM
03.72 Anuṣṭubh (Śloka)
नग m.
नग m. == न + ग A NO-GO (an immovable object),
HENCE == any tree or plant etc.
nagaḥ नगः [न गच्छति, गम्-ड] 1 A mountain; हिमालयो नाम नगाधिराजः Ku.1.1;7.72; न गजा नगजा दयिता दयिताः Bk. 1.9. -2 A tree; अभ्यधावत् क्षितितलं सनगं परिकम्पयन् Bhāg. 1.15.29; Śi.6.79. -3 A plant in general. -4 The sun. -5 A serpent. -6 The number ‘seven’ (from सप्तकुलाचल-गिरि). -Comp. -अटनः a monkey. -अधिपः, -अधिराजः, -इन्द्रः 1 Himālaya (the lord of mountains); रश्मिष्विवादाय नगेन्द्रसक्तां निवर्तयामास नृपस्य दृष्टिम् R.2.28. -2 the Sumeru mountain. -अरिः an epithet of Indra; नगाह्वयो नाम नगारिसूनुः Mb. -आपगा, -निम्नगा a mountainriver, torrent; संभूयाम्भोधिमभ्येति महानद्या नगापगा Śi.2.1; सपत्नीः प्रापयन्त्यब्धिं सिन्धवो नगनिम्नगाः Śi.2.14. -आवासः a peacock. -उच्छ्रायः the height of a mountain. -उत्था, -मुस्ता N. of a plant (Mar. नागरमोथा). -ओकस m. 1 a bird (in general). -2 crow. -3 a lion. -4 the fabulous animal called शरभ. -ज a. produced in a mountain, mountain-born; Bk.1.9. (-जः) an elephant. -जा, -नन्दिनी epithets of Pārvatī. -नदी f. A mountain-river; see नगापगा; विश्रान्तः सन् व्रज नगनदीतीर- जातानि सिञ्चन् Me. -पतिः 1 the Himālaya mountain. भजामस्त्वां गौरीं नगपतिकिशोरीमविरतम् A. L.3. -2 the moon (as the lord of plants and herbs). -भिद् m. 1 an axe. -2 an epithet of Indra; उद्धृतनग नगभिदनुज दनुजकुलामित्र मित्रशशिदृष्टे Āchārya-Ṣaṭpadī 4. -3 a crow. -मूर्धन् m. the crest or brow of a mountain. -रन्ध्रकरः an epithet of Kārtikeya; अभवदस्य ततो गुणवत्तरं सनगरं नगरन्ध्रकरौजसः R.9.2. -वाहनः an epithet of Śiva.
SUNDARA KĀṆḌAM
03.72 Anuṣṭubh (Śloka)
सीताश्रयनगं त्यक्त्वा
SC. तरुम् OR वृक्षम् ==
सीताश्रयनगं त्यक्त्वा == ‘with the exception of (the tree) that Sītā had gone to as her place of refuge’
SUNDARA KĀṆḌAM
03.72 Anuṣṭubh (Śloka)
उद्भट adj.
उद्भट adj. udbhaṭa उद्भट a. Excellent, pre-eminent; पदे पदे सन्ति भटा रणोद्भटाः N. L.132. -2 Exalted, magnanimous. -टः 1 A fan for winnowing corn. -2 A tortoise. -त्वम् weight, importance.
\
FROM उत् + PPP FROM
√भट् I भटति cl.1 P. bhaṭati-, to hire, nourish, maintain ; cl.10 P. bhaṭayati-, to speak, converse, : Causal -bhāṭayati-, to hire (prob. Nom.fr. next) .
SUNDARA KĀṆḌAM
03.78 Anuṣṭubh (Śloka)
नियुतम् ind
नियुतम् ind niyutam नियुतम्
== 1,000,000
1 A million. -2 A hundred thousand. -3 Ten thousand crores or 1 Ayutas.
SUNDARA KĀṆḌAM
03.79 Anuṣṭubh (Śloka)
लाङ्गूल n.
== वाल m. == वालधि m. == tail
लाङ्गूल n. lāṅgūlam लाङ्गूलम् [लङ्ग्-ऊलच् पृषो˚ Un.4.96] 1 A tail; लाङ्गूलचालनमधश्चरणावपातं… श्वा पिण्डदस्य कुरुते Bh.2.31 ‘wags his tail’. -2 The membrum virile. -3 A granary. -Comp. -चालनम्, -विक्षेपः wagging or waving the tail; Bh.2.31.
SUNDARA KĀṆḌAM
03.79 Anuṣṭubh (Śloka)
चलन adj.
चलन adj. calana चलन a. चल् भावे ल्युट्] Moving, tremulous, trembling, shaking. -नः 1 A foot. -2 A deer. -नम् Trembling, shaking or shaking motion; चलनात्मकं कर्म T. S.; हस्त˚, जानु˚ &c.; तरलदृगञ्चलचलनमनोहरवदनजनितरतिरागम् Gīt. 11. -2 Turning or leaving off. -3 Roaming, wandering. -नी 1 A short petticoat worn by common women. -2 The rope for tying an elephant.
SUNDARA KĀṆḌAM
03.80 Anuṣṭubh (Śloka)
मुमुहुः
मुमुहुः == 3RD, PL, PERF, ACT, INDIC
== ‘they fell into a swoon or stupor’
THEY PASSED OUT (FROM SHEER TERROR)
THIS VERB ROOT IS INTRANSITIVE / MIDDLE-PASSIVE IN SENSE, SO TO GET THE ACTIVE MEANING OF ‘they threw someone else into a panic or confusion or stupor’ WE WOULD HAVE NEEDED THE CORRESPONDING FORM OF THE CS X
बोधयति HERE, WHICH WOULD BE मोहयामासुः
\
√मुह् IV मुह्यति cl.4 P. () m/uhyati- (rarely A1. te-; perfect tense mumoha- etc.; mumuhe- ; Aorist amuhat- ; future mohitā-, mogdhā-, moḍhā- grammar; mohiṣy/ati- ; mokṣyati- grammar; infinitive mood muh/e- ; ind.p. mohitvā-, muhiśvā-; mugdhvā-, mūḍhvā- grammar; -m/oham- grammar), to become stupefied or unconscious, be bewildered or perplexed, err, be mistaken, go astray etc., etc. ; to become confused, fail, miscarry (opp. to kḷp-) etc. etc.: Causal mohayati- (mc. also te-; Aorist, amūmuhat-; Passive voice, mohyate-), to stupefy, bewilder, confound, perplex, cause to err or fail etc. ; (A1.,with adhvānam-) to cause to go the wrong way : Desiderative mumohiṣati-, mumuhiṣati-, mumukṣati- grammar : Intensive momuhyate- (), momogdhi- and momoḍhi- (grammar), to be greatly bewildered or perplexed.
SUNDARA KĀṆḌAM
03.79 Anuṣṭubh (Śloka)
लोहस्तम्भकृतायुध mfn.
लोहस्तम्भकृतायुध mfn. == ‘using an iron column (from the shattered palace) as a weapon’
लोह mfn. HERE == ‘IRON’, NOT ‘RED’
\
लोह mfn. 1 Red, reddish. -2 Made of copper, coppery. -3 Made of iron; भ्रमतश्च वराहस्य लोहस्य प्रमुखे समम् Mb.1. 135.23. -हः, -हम् 1 Copper. -2 Iron. -3 Steel. -4 Any metal; वस्तून्योषधयः स्नेहा रसलोहमृदो जलम् Bhāg.2. 6.24. -5 Gold; यथा सौम्यैकेन लोहमणिना Ch. Up.6.1.5. -6 Blood. -7 A weapon; अद्भ्यो$ग्निर्त्रह्मतः क्षत्रमश्मनो लोह- मुत्थितम् Ms.9.321. -8 A fish-hook. -हः The red goat; कालशाकं महाशल्काः खड्गलोहामिषं मधु Ms.3.272. -हम् Aloewood. -Comp. -अग्रम् the iron point (फल) of an arrow; सितलोहाग्रनखः खमाससाद Ki.13.25. -अजः the red goat. -अभिसारः, -अभिहारः N. of a military ceremony resembling नीराजन q. v.; लोहाभिसारो निर्वृत्तः कुरुक्षेत्रमकर्दमम् Mb.5.16.93. -आख्यम् agallochum. -आमिषः the flesh of the red-haired goat. -उच्छिष्टम्, -उत्थम्, -किट्टम्, -निर्यासम्, -मलम् rust of iron (मण्डूर). -उत्तमम् gold. -कान्तः a loadstone, magnet. -कारः a blacksmith. -कुम्भी an iron boiler; लोहकुम्भीश्च तैलस्य क्वाथ्यमानाः समन्ततः Mb.18.2.24. -घातकः a blacksmith. -चर्मवत् a. covered with plates of iron or metal; लोह- चर्मवती चापि साग्निः सगुडशृङ्गिका Mb.3.15.8. -चारकः, -दारकः N. of a hell; असिपत्रवनं चैव लोहदारकमेव च Ms.4. 9. -चूर्णम् iron-filings, rust of iron. -जम् 1 bell-metal. -2 iron-filings. -जालम् a coat of mail. -जित् m. a diamond. -द्राविन् m. borax. -नालः an iron arrow. -पृष्ठः a heron. -प्रतिमा 1 an anvil. -2 an iron image. -बद्ध a. tipped or studded with iron. -मणिः an ingot of gold; यथा सोम्यैकेन लोहमणिना Ch. Up.6.1.5. -मात्रः a spear. -मारक a. calcining a metal. -मुक्तिका red pearl. -रजस् n. rust of iron. -राजकम् silver. -लिङ्गम् a boil filled with blood. -वरम् gold. -वर्मन् n. ironarmour, mail. -शङ्कुः 1 an iron spike. -2 N. of a hell; लोहशङ्कुमृजीषं च पन्थानं शाल्मलीं नदीम् Ms.4.9. -शुद्धिकरः, -श्लेषणः borax. -संकरम् blue steel.
