HC 14.6: Inleiding ‘Emerging Infections in the Global Village’ Flashcards
(24 cards)
overzicht:
- opkomende infectieziekten veroorzaken ziektelast en economisch verlies
EN - er bestaat een conventionele aanpak
MAAR - opkomende infectieziekten nemen toe in aantal en impact
DUS - de onderliggende oorzaken dienen ook te worden aangepakt
leerdoelen college:
- wat opkomende infectieziekten en zoönosen zijn
- waardoor opkomende infectieziekten toenemen in frequentie en impact
- wat onderliggende oorzaken van opkomende infectieziekten zijn, en hoe je ze kunt rangschikken
- hoe je bestrijding en voorkómen van opkomende infectieziekten kunt aanpakken (conventioneel en transformatief)
wat zijn opkomende infectieziekten eigenlijk?
infectieziekten die:
- recent zijn toegenomen in incidentie (bv Q-koorts) of geografische verspreiding (bv West Nijl koorts)
- verspreid zijn naar nieuwe gastheerpopulaties of gastheersoorten (oa. zoönosen) (bv COVID-19)
- recent zijn ontdekt (bv. humane metapneumovirus infectie) of zijn veroorzaakt door nieuw ge-evolueerde ziekteverwekkers (bv multi-geneesmiddel resistente tuberculose)
de meeste opkomende infectieziekten bij mensen hebben hun oorsprong in andere diersoorten:
- meer dan 60% van opkomende ziekten in de humane populatie komen van dieren
- (waar zouden ze anders vandaan moeten komen?)
- het zijn dus zoönosen: ziektes die gedeeld worden door de mens en andere gewervelde diersoorten
3 voorbeelden van opkomende infectieziekten:
- COVID-19
- Ebola
- Hoog-pathigene vogelgriep
COVID-19:
- is in 2019 opgekomen en is nu nog steeds doorlopend
- 3 jaar na de opkomst waren 757 miljoen mensen besmet geraakt
- 6,9 miljoen mensen overleden
- wereldwijde economische kosten zijn enorm, dat komt vooral door de kosten van de gezondheidszorg
- in de USA waren de kosten door uitgaven in de gezondheidszorg 8 biljoen dollar
COVID-19, herkomst en oorzaken:
- Etiologie: SARS coronavirus type 2
- waarschijnlijke herkomst;
- tussengastheer wild dier bv. wasbeerhond, in Huanan seafood Wholesale Market
- oorsprongelijke gastheer, hoefijzerneus vleermuis
- onderliggende oorzaken: toename van vangst, fokken en handel in wilde dieren
Ebola:
- een grote uitbraak geweest van 2013-2016
- getroffen landen: Guinee, Liberia, Sierra Leone
- aantal gevallen: > 28.000 mensen
- aantal doden: > 11.000 mensen
- economische en sociale kosten: ca. 53 miljoen US dollar
Ebola: herkomst en oorzaken
- Etiologie: Ebola virus
- mogelijke herkomst:
- kraagvleerhond
- hamerkopvleerhond
- plamvleerhond
- onderliggende oorzaken:
- ca. 85% verlies aan bos in uitbraakgebied, 2000-2012
- ca. 200-300% populatietoename, 1961-2013
- hoge mobiliteit in en tussen landen, > 7x hoger dan wereldgemiddelde
Hoogpathogene vogelgriep H5N1:
- vanaf 1996 en nu nog steeds doorlopend
- aantal dode pluimvee: 369 miljoen
- aantal dode wilde vogels: ?tientallen miljoenen?
- aantal dode zoogdieren: ?miljoenen?
- aantal dode mensen: 491 en 981 besmet
- economische kosten (in Nl, pluimveesector): 10-55 miljoen euro per jaar
Hoogpathogene vogelgriep H5N1: herkomst en oorzaken
- Etiologie: Hoog-pathogene aviaire influenza A virus, H5 subtype, Goose/Guangdong lineage
- herkomst: commerciële pluimveehouderij in Guangdong
- onderliggende oorzaken:
- toename van intensieve pluimveehouderijen
- gebrekkige diergezondheidsstructuur
tegen deze opkomende infectieziekten hebben we een aantal manieren waarop we ze kunnen aanpakken.
conventionele aanpak van opkomende infectieziekten 1: Goede surveillance
MENS
- syndromic surveillance (bij bv West Nile koorts door te kijken naar mensen die onbegrepen neurologische klachten hadden)
- NGS rioolwater (surveillance van het rioolwater door Next Generation Sequencing bij bv. COVID-19)
- oplettende ziekenhuismedewerkers (die oplettend zijn op ongewone ziekte) (bv. MERS)
- internet (internet kan helpen bij de surveillance en dit was bv bij SARS het geval)
DIER
- kraaien en West Nile koorts (door de ongewone sterfte van kraaien in de staat New York te onderzoeken, is voor het eerst vastgesteld dat West Nile koorts was uitgebroken in de VS)
- rosse woelmuizen en hantavirusinfectie (als de populatie rosse woelmuizen toeneemt, dan weten we dat we mogelijk te maken kunnen krijgen met een toename van het hantavirus)
- moeilijk: veel diersoorten en veel pathogenen
Conventionele aanpak van opkomende infectieziekten 2: Goede diagnose
- de diagnose wordt alsmaar sneller gesteld
- we hebben het liefst een diagnose methode die soort onafhankelijk is, zodat het bruikbaar is voor zowel mens als dier
- voor virusinfecties die aan het opkomen zijn kunnen we kijken naar het virusgenoom (RNA, DNA)
- maar ook naar het viruseiwit (antigen)
- of antilichamen tegen het virus (IgM, IgA, IgG)
Conventionele aanpak van opkomende infectieziekten 3: Zo goed mogelijk beperken van ziekte en dood
- quarantaine en isolatie (goede en snelle diagnose nodig)
- vaccinatie. vaccinatie platforms maken het mogelijk om steeds sneller na het vaststellen van een nieuwe infectieziekte/pathogeen een vaccin te ontwikkelen (maar toch lopen we daar altijd mee achter, eigenlijk net te laat)
- ondersteunende infrastructuur en zorg:
- isolatie capaciteit
- intensive care capaciteit
- bescherming personeel
- therapie (kennis van pathogenese nodig)
maar ondanks deze conventionele aanpakken, die best goed zijn. blijven we toch een toename zien van opkomende infectieziekten in de laatste decennia. van zowel humaan specifieke als zoönotische infectieziekten.
en daarnaast zien we dat de impact van deze opkomende infectieziekten steeds groter wordt. niet alleen qua ziektelast, maar ook qua economische gevolgen, onder andere door de kosten van zorg en afname van toeristen.
vroeger waren uitbraken van infectieziekten vaak lokaal, beperkt tot een bepaald gebied. de laatste jaren zien we dat deze uitbraken steeds vaker globaal zijn.
drie belangrijke oorzaken voor toename in het aantal opkomende infectieziekten:
- Meer handel in wilde dieren en dierlijke producten. voorbeelden:
- COVID-19 en SARS
- zowel de legale als de illegale handel in wilde dieren en wilde dierenproducten is enorm toegenomen. en op die illegale handel zit natuurlijk ook geen controle. - Meer intensieve veehouderij. voorbeelden:
- Hoogpathogene vogelgriep H5N1 (pluimvee)
- Q-koorts (melkgeit)
- de wereldwijde veestapel is sinds 1961 enorm gegroeid. de hoeveelheid pluimvee is zelfs 5x zo veel.
- Hoogpathogene vogelgriep H5N1 (pluimvee)
- Meer ontbossing en human invasie van natuurgebieden. voorbeelden:
- Ebola (meerdere soorten vleerhonden)
- HIV/AIDS (chimpansee, gorilla)
- er is verlies, verstoring en achteruitgang van bossen tussen 2000 en 2020.
onderliggende factoren van toename van opkomende infectieziekten:
- Globale/regionale factoren: klimaat, landgebruik, dierhouderij
- Factoren m.b.t. leefomgeving: habitat, voedsel en water, migratie
- Factoren m.b.t. populatiedynamica: contact tussen soorten, populatiegroei, uitbreiding territorium
- Factoren m.b.t. interacties: mensen, dieren, vectoren
over de jaren is het gemiddelde inkomen per persoon toegenomen. maar dat is niet evenredig verdeeld binnen een land en tussen landen. de inequality neemt dus ook toe. en dat zorgt ervoor dat sociale spanning toeneemt.
–> daardoor wordt het moeilijker om zaken op nationaal of internationaal niveau te regelen/organiseren, oa. hoe we opkomende infectieziekten moeten bestrijden.
mensen krijgen ook steeds meer wantrouwen in autoriteiten en politieke polarisaties.
dus behalve de conventionele aanpak, is het ook van belang om een ‘transformatieve’ aanpak na te streven.
dat wil zeggen dat we de onderliggende oorzaken proberen weg te nemen.
- Minder handel in wilde dieren en dierlijke producten
- Minder intensieve veehouderij
- Minder ontbossing en humane invasie van natuurgebieden
–> dit is een soort utopisch beeld. wereldwijd is dit nog niet echt bezig. maar op kleine schaal worden wel initiatieven genomen die werken op lokale of nationale schaal
noodzaak voor transformatieve veranderingen:
oorzaken van opkomende infectieziekten kunnen alleen worden aangepakt door transformatieve veranderingen in de maatschappij te implementeren: “een fundamentele, systeem-brede reorganisatie met betrekking tot techonologische, economische en sociale factoren, inclusief denkkaders, doelen en waarden.”
vertaling van transformatieve verandering naar de gezondheidssector: de One Health aanpak
- de One Health benadering is gericht op het duurzaam in balans brengen en optimaliseren van de gezondheid van mensen, dieren en ecosystemen
- de aanpak streeft er ook naar om te voorzien in de collectieve behoefte aan gezond voedsel, water, energie en lucht, actie te ondernemen tegen klimaatverandering en bij te dragen aan duurzame ontwikkeling
- belangrijke onderliggende principes zijn o.a.:
1. gelijkheid tussen sectoren en disciplines
2. sociopolitieke en multiculturele gelijkwaardigheid
3. socio-ecologisch evenwicht
4. rentmeesterschap
5. transdisciplinariteit en multisectorale samenwerking
conclusies:
- de meeste opkomende infectieziekten hebben een dierreservoir
- huidige opkomst van infectieziekten gerelateerd aan snelle groei van wereldpopulatie en consumptiepatronen in recente decennia
- deze relatie kunnen we veranderen met overgang naar duurzame maatschappij: transformatieve veranderingen
