HC 11.1: Systemische immuunziekten / vasculitiden (incl. weekinleiding) Flashcards
(41 cards)
auto-immuunziekte definitie:
ziekte waarbij het afweersysteem zich richt tegen lichaamseigen bestanddelen/lichaamseigen antigenen
en auto-immuunziekten kan je indelen in:
- orgaanspecifiek (zoals DM, Hashimoto, Graves)
- systemisch (bijv. SLE, RA, vasculitiden)
vasculitis definitie:
ontsteking van de bloedvaten waarbij het klinisch beeld afhankelijk is van plaats en kaliber van de aangedane bloedvaten
we delen vasculitis in naar grootte van de aangedane bloedvaten:
- groot
- middelgroot
- klein
waarom hebben we die indeling van vasculitis naar grootte?
- andere klinische presentatie
- andere pathogenetisch mechanisme
- andere behandeling
pathogenese van vasculitis van de grote (en middelgrote) bloedvaten:
- de grote bloedvaten bestaan uit meerdere lagen
- bij vasculitis van de grote vaten, begint het aan de buitenkant, in de adventitia (de buitenste laag)
- in de grote bloedvaten vindt je in de adventitia, dendritische cellen
- we weten het precieze doel van die cellen niet, maar waarschijnlijk om er voor te zorgen dat er vanuit die bloedvaten geen ontstekingen kunnen ontstaan
- maar bij een vasculitis van de grote vaten, zijn deze dendritische cellen juist de oorzaak van ontsteking
pathogenese van vasculitis van de grote (en middelgrote) bloedvaten: (DEEL 1)
(wat gebeurt er met die dendritische cel bij iemand met een vasculitis van de grote vaten?)
- die dendritische cel wordt geactiveerd
- we weten niet wat er voor zorgt dat de dendritische cel geactiveerd raakt
- NORMAAL gesproken gaat een dendritische cel die geactiveerd raakt, antigenen presenteren in de lymfeklier
- maar een dendritische cel bij vasculitis van de grote vaten, gaat niet naar de lymfeklier, maar blijft op dezelfde plek
- in de adventitia van de grote vaten, zitten kleine vaatjes (vasa vasorum)
- en door die kleine vaatjes kunnen lymfocyten dus wel naar de dendritische cel gaan, in plaats van dat de dendritische cel naar de lymfocyten gaat
- de lymfocyten worden daar, in die adventitia, geactiveerd
pathogenese van vasculitis van de grote (en middelgrote) bloedvaten: (DEEL 2)
(wat gebeurt er als die lymfocyten in de adventitia geactiveerd raken?)
- op het moment dat die lymfocyten geactiveerd worden, gaan ze allerlei cytokinen produceren
- er worden dus heel veel cytokinen geproduceerd in de vaatwand
- de ontsteking verplaatst zich dan van de buitenkant van het grote vat, dus de adventitia, steeds meer naar binnen toe en uiteindelijk is dan de hele vaatwand ontstoken
waarom is de pathogenese van vasculitis van de kleine bleodvaten anders?
- een klein bloedvat is zo klein, dat het direct zijn zuurstof en voedingsstoffen uit het lumen kan halen
- een klein bloedvat heeft dus geen adventitia en vasa vasorum nodig
- en doordat het geen adventitia heeft, heeft het dus ook geen dendritische cellen (in de adventitia)
–> dus dat kan niet het mechanisme zijn hoe vasculitis in de kleine bloedvaten ontstaat
2 mechanismen van vasculitis van de kleine bloedvaten:
- immuuncomplex
- ANCA-geassocieerd
pathogenese van vasculitis van de kleine bloedvaten, immuuncomplexen:
- een immuuncomplex is een antigeen antistof verbinding
- wanneer een immuuncomplex is gevormd, horen ze te worden opgeruimd
- een immuuncomplex wordt opgeruimd door fagocyterende cellen
- die fagocyterende cellen hebben een maximum capaciteit, op een gegeven moment zitten ze vol
- dus als je heel veel immuuncomplexen maakt, dan kunnen die immuuncomplexen op een gegeven moment niet meer worden opgeruimd door fagocyterende cellen in de lever en in de milt
- en as dat dus gebeurt, dan gaan de overblijvende immuuncomplexen neerslaan
- bij een vasculitis van de kleine vaten die dus ontstaat door immuuncomplexen, heb je dus dat dat overschot aan immuuncomplexen neer gaat slaan in de vaatwand, op de plek waar de stroming van het bloed het minst is
pathogenese van vasculitis van de kleine vaten, ANCA geassocieerd;
- bij een ANCA geassocieerde vasculitis zie je ANCA’s = Anti Neutrofiele Cytoplasmatische Antistoffen
- dus antistoffen die gericht zijn tegen iets in het cytoplasma van neutrofiele granulocyten
- dit is opzich niet erg, omdat antistoffen de celwand niet kunnen passeren
- maar bij een patiënt met ANCA geassocieerde vasculitis, zijn die ANCA’s dus aanwezig
- maar op het moment dat een neutrofiel geactiveerd wordt, gaan die antigenen waartegen die ANCA’s gericht zijn, richting het celoppervlak van de neutrofiel
- en op het moment dat die antigenen zich op het celoppervlak bevinden, kunnen die antistoffen zich daar wel aan binden
- en als die antistoffen zich gebonden hebben aan die antigenen op het celoppervlak, gaat de neutrofiele granulocyt adhesiefactoren up-reguleren
- en die adhesiefactoren zorgen er voor dat de neutrofiele granulocyt aan de vaatwand gaat plakken en daar dan de vaatwand kapot maakt
samenvatting van pathogenese van vasculitis van de grote vaten en de kleine vaten:
GROTE vaten:
- begint aan de buitenkant, in de adventitia. dendritische cel raakt geactiveerd, lymfocyten komen er bij via de vasa vasorum. cytokinen worden geproduceerd. vaatwand raakt geheel ontstoken
KLEINE vaten:
- 2 mechanismen
- immuuncomplexen kunnen niet worden opgeruimd, slaan neer en geven vaatwand schade en ook ontsteking van de vaatwand
- ANCA-geassocieerd: antistoffen gericht tegen iets in het cytoplasma van de neutrofiele granulocyt. neutrofielen granulocyetn worden geactiveerd, antistoffen binden aan de antigenen op het celoppervlak. neutrofiele granulocyt maakt adhesifactoren en bindt aan vaatwand
symptomen van vasculitis:
- algehele malaise
- koorts
- gewichtsverlies
–> vaak een sluipend proces, heel soms wel acuut
kenmerkend voor een vasculitis is, dat je op een gegeven moment schade krijgt van weefsels, door ischemie.
want een ontstoken bloedvat gaat uiteindelijk dicht zitten, waardoor er geen zuurstof en voedingsstoffen naar bepaalde weefsels komt.
–> je krijgt dus ischemische schade
kenmerken vasculitis:
- meestal subacuut beloop (weken-maanden)
- pijn (door ischemie)
- tekenen van ontsteking prominent (koorts, rash, artritis)
- vaak multiorgaan dysfunctie
gevolgen van de vaatwandontsteking:
- vernauwing
- trombose
- vaatwand verzwakking met evt ruptuur
als je verdenking hebt op een vasculitis, dan probeer je de diagnose altijd histologisch te bevestigen.
je neemt dan dus een biopt van de vaatwand, om te kijken of er daadwerkelijk een vaatwand ontsteking in zit.
in principe altijd een histologisch biopt nemen, tenzij dat gaat leiden tot de dood van de patiënt.
dus een aorta gaan we natuurlijk niet biopteren. als er verdenking is op een aortitis, dan moeten we de diagnose op een andere manier stellen (door bijv maken van scans)
1 van de cytokinen die de geactiveerde lymfocyten gaan maken, bij een grote vaten vasculitis, is:
IL-6
- dus je kan dan ook anti-IL-6 als behandeling geven
–> als je patiënten behandelt met anti-IL-6, dan komt het ziektebeeld tot rust
voorbeelden van vasculitis van de grote bloedvaten:
- aortatitis
- reuscelartritis
- Takayasu-arteriitis
voorbeelden van vasculitis van de middelgrote vaten:
- polyarteritis nodosa
- Kawasaki
polyarteritis nodosa:
- sterke associatie met Hepatitis B infectie
- betrokkenheid van tractus digestivus, hart, zenuwen en huid
- er is darmischemie, doordat middelgrote bloedvaten in de tractus digestivus zijn aangedaan
- behandelen: immuunsuppressie
- dus hoge doseringen prednison en soms ook cyclofosfamide
- en als er dus een onderliggende hepatitis is, dan moet je dat natuurlijk ook behandelen
Kawasaki:
- is een kinderziekte
- incidentie 10/100.000
- mogelijk ook associatie met COVID-19
- aardbeientong, en als je dit dus bij kinderen ziet, moet je altijd denken dat dit weleens een vasculitis kan zijn van de middelgrote bloedvaten
- bij deze ziekte zijn de coronairen aangedaan
- een kind met deze ziekte krijgen dus als complicatie een hartinfarct
- dit behandel je liever niet met corticosteroïden (prednison is voor kinderen slecht, erge complicaties)
- dus behandeling met gammaglobulines en eventueel aspirine
–> als je het op tijd behandelt, krijg je geen schade aan de coronairen en krijgt het kind dus ook geen hartinfarct
vasculitiden van de kleine bloedvaten gaat heel vaak gepaard met huidafwijkingen.
vasculitis van de kleine bloedvaten komt vaak voor.
