HC 13.3: Klinisch redeneren, klassiek exantheem Flashcards
(47 cards)
1
Q
wat is een exantheem?
A
- ‘vlekjesziekte’ of ‘rash’
- huiduitslag als uiting van een algemene aandoening
- bestaat uit macula (vlekjes) en papels (bultjes)
–> dus maculopapuleus exantheem - morbilloform (grofvlekkig) en rubelliform (fijnvlekkig)
- enantheem: uitslag op de slijmvliezen
2
Q
oorzaken van exantheem:
A
- infectieus: bacterieel, viraal
- niet infectieus: allergie, auto-immuunziektes, vasculitis
- overig.
3
Q
anamnese bij een patiënt met exantheem:
A
- leeftijd
- voorgeschiedenis, medicatie, immuunstatus
- koorts, tijdsrelatie met de koorts
- vaccinatiestatus
- voorafgaande contacten met besmettelijke ziekten
- bijkomende klachten en symptomen
4
Q
klassieke kinderexanthemen:
A
- 1e ziekte: Mazelen/Morbilli
- 2e ziekte: Roodvonk/Scarlatina
- 3e ziekte: Rode Hond/Rubella
- 5e ziekte: Erythema infectiosum
- 6e ziekte: Exanthema subitum
- Waterpokken/Varicella
5
Q
niet-klassieke exanthemen (enkele voorbeelden):
A
- viraal exantheem
- mononucleosis infectiosa
- petechiën bij meningitis
- ziekte van Kawasaki
- Erythema multiforme
- Hand- voet en mondziekte
- Gianotti crostisyndroom
6
Q
leerdoelen t.a.v. klassieke kinderexanthemen:
A
- de verschillende klassieke exantheemziekten kunnen herkennen
- de globale epidemiologie, pathogenese en overdraagbaarheid en complicaties van klassieke exantheemziekten kunnen benoemen
- de meldingsplichtige exantheemziekten kunnen benoemen
- het belang van vaccinatie kunnen uitleggen
7
Q
Mazelen (1e ziekte):
A
- wordt veroorzaakt door Paramyxovirus
- incubatietijd van 8-14 dagen
- exantheem: grofvlekkig confluerend (in elkaar overgaand) maculopapuleus exantheem
- naast het exantheem, andere symptomen: koorts, conjucitivitis, rhinitis en hoesten
- enantheem: Koplikvlekken
- pathognomanisch: Koplikvlekken, wat dus betekent dat het alleen kenmerkend is voor mazelen
- voorkeursleeftijd: 0,5 - 4 jaar
- Koplikvlekken: kleine witte vlekken op het mondslijmvlies. dit zie je vooral in de prodromale fase, dus voordat de andere symptomen optreden
8
Q
mazelen beloop en complicaties:
A
- meestal zelflimiterend
- hoge koorts, rhinitis, conjucitivitis, na 3-7 dagen exantheem
–> de meest kinderen zijn dus wel ziek, maar het gaat vanzelf over - complicaties:
- 5-10% otitis media, pneumonie
- 0,1% encephalitis, myocarditis
9
Q
risicogroepen mazelen:
A
- kinderen < 1 jaar
- pasgeborenen van niet-immune moeders
10
Q
bestaat er voor mazelen een meldingsplicht bij de GGD?
A
ja
11
Q
mazelen diagnostiek en beleid:
A
- diagnostiek middels IgM-antistoffen
- meldingsplichtige ziekte groep B2
- binnen 24 uur melden aan de GGD bij constatering of vermoeden
- in het rijksvaccinatieprogramma vanaf 1976
- wering van mazelen patiënten van school of crèche is niet zinvol
- in principe een lage incidentie in Nederland, echter wel een dalende vaccainatiegraad
12
Q
Roodvonk (2e ziekte):
A
- veroorzaakt door: Groep A streptococcus pyogenes
- incubatietijd 2-7 dagen
- symptomen: koorts, keelontsteking, gezwollen cervicale klieren
- exantheem: puntvormig rood ruw exantheem, confluerend in de flanken, vooral ook in de liezen en oksels, het jeukt ook een beetje. het ‘narcosekapje’ is vrij van exantheem
- enantheem: frambozentong (rode bobbelige tong)
- voorkeursleeftijd: 2-10 jaar
- je kan vervelling krijgen, ongeveer 2-3 weken na de infectie
13
Q
roodvonk beloop en complicaties:
A
- beloop: doorgaans mild
- vroege complicaties: peritonsilair abces/infiltraat, otitis media acuta, sepsis, NWDI (necrotiserende weke delen infectie), STSS
- late complicaties: acuut reuma, poststreptokokken glomerulonefritis
14
Q
risicogroepen roodvonk:
A
- anatomische afwijking in het KNO gebied
- syndroom van Down
15
Q
bestaat er voor roodvonk zonder ernstige complicaties een meldplicht bij de GGD?
A
nee
16
Q
roodvonk diagnostiek en beleid:
A
- vooral klinische diagnose, laboratoriumtests weinig zinvol
- afwachtend beleid, cave toename incidentie invasieve GAS infecties sinds maart 2022
- antibiotica bij ernstig zieke kinderen of risicogroepen
- soms adviseert de GGD antibiotica
- kinderen met roodvonk mogen in principe naar school of de crèche
- het doormaken van roodvonk is geen garantie voor blijvende immuniteit
- geen meldplicht bij de GGD, wel bij invasieve GAS infectie met NWDI, STSS, puerperale infecties
17
Q
Rode Hond (3e ziekte):
A
- veroorzaakt door: Rubellavirus
- incubatietijd: 12-23 dagen
- symptomen: bovenste luchtweginfectie, lymfadenopathie, soms gewrichtsklachten
- exantheem: kleinvlekkig maculopapuleis, confluerend op romp en gelaat
- enantheem: kleine rode vlekjes op palatum molle
- voorkeurleeftijd: 6-12 jaar
18
Q
beloop Rode Hond:
A
- lymfadenopathie een dag voor het exantheem
- exantheem eerst gelaat, dan verspreidend over de romp
- aanvankelijk maculopapulair, daarna confluerend
19
Q
rode hond beloop en complicaties:
A
- beloop: doorgaans mild en zelflimiterend
- luchtweginfectie met lymfadenopathie, daarna exantheem met koorts
- complicaties: trombocytopenische purpura, encefalitis, Guillain-Barré syndroom
20
Q
risicogroepen Rode Hond:
A
- zwangeren en dan vooral in het eerste trimester
- het Congenitaal Rubella Syndroom is berucht
- omdat dat hele ernstige afwijkingen kan geven aan het ongeboren kind, zoals doofheid, blindheid en congenitale hartafwijkingen
–> dit is ook 1 van de redenen dat Rubella vaccin is opgenomen in het rijksvaccinatieprogramma
21
Q
mag een kind met rode hond naar school of de crèche?
A
ja
22
Q
Rode Hond diagnostiek en beleid:
A
- diagnostiek middels IgG en IgM antistoffen, keelwat op PCR
- meldingsplichtige ziekte groep B2
- binnen 24 uur melden aan de GGD
- in het rijksvaccinatieprogramma vanaf 1974
- wering van school en crèche niet zinvol, wel ouders en personeel inlichten
23
Q
Vijfde ziekte/erythema infectiosum:
A
- wordt wat vaker gezien in de huisartsenpraktijk dan de anderen
- veroorzaakt door Humaan parvovirus B19
- incubatietijd: 7-21 dagen
- symptomen: malaise, koorts, gewrichtspijnen
- exantheem: erytheem wangen, maculopapuleus strekzijde ledematen, soms op billen en de romp
- enantheem: geen
- voorkeursleeftijd: 4-10 jaar
24
Q
exantheem van vijfde ziekte:
A
- roze rood wegdrukbaar maculopapuleus exantheem
- begin scherp begrensd, later confluerend met centrale verbleking (guirlandes/slingers)
- en dus dat kenmerkende exantheem op de wangen, dus rode wangen (‘slapped cheeks’)
25
is de vijfde ziekte gevaarlijk voor zwangeren?
ja
26
de vijfde ziekte kan bij zwangeren leiden tot intra-uteriene vruchtdood.
als een zwangere vrouw in aanraking is geweest met iemand met de vijfde ziekte, dan ga je screenen op antistoffen.
27
vijfde ziekte beloop en complicaties:
- beloop: zelflimiterend
- complicaties: aplastische crise bij patiënten met chronische hemolytische anemie
- intra-uteriene vruchtdood/spontane abortus bij infectie bij zwangeren < 20 weken
28
risicogroepen Vijfde ziekte:
- niet immune zwangeren
- patiënten met chronische hemolytische anemie
29
vijfde ziekte diagnostiek en beleid:
- diagnostiek meestal niet nodig
- bij zwangeren met een mogelijke besmetting kan een antistofbepaling aangeboden worden
- afwachtend beleid
- wering van school of crèche is niet zinvol aangezien het besmettelijk is voor het exantheem
- informeren bij epidemie op kinderdagverblijf of school
- geen meldingsplicht
30
Zesde ziekte/exanthema subitum:
- zien we ook best veel in de huisartsenpraktijk
- veroorzaakt door Humaan herpesvirus type 6A+B
- incubatietijd: 5-14 dagen
- symptomen: hoge koorts zonder focus, na de koorts ontstaat het exantheem
- exantheem: fijn maculopapulair exantheem
- enantheem: geen
- voorkeursleeftijd: 3 maanden - 3 jaar
31
beloop exantheem zesde ziekte:
- exantheem ontstaat na de koorts
- begint op de romp en verdwijnt via de ledematen
32
Zesde ziekte beloop en complicaties:
- beloop: zelflimiterend
- complicaties: afstotingsreacties, pneumonie, encephalitis
33
risicogroepen Zesde ziekte:
- immuungecompromitteerde patiënten
34
is de Zesde ziekte gevaarlijk voor zwangeren?
nee
35
Zesde ziekte diagnostiek en beleid:
- serologie is mogelijk, dat is geen routinediagnostiek
- preventie niet mogelijk, bijna alle kinderen zijn na het tweede levensjaar seropositief
- HHV-6 blijft na de infectie latent aanwezig en wordt in wisselende mate uitgescheiden in het speeksel
- afwachtend beleid
- wering van kinderdagverblijf, werk of school niet nodig
- bij meerdere gevallen in een instelling kan er sprake zijn van meldingsplicht
36
Waterpokken/Varicella:
- wordt ook heel veel gezien in de huisartsenpraktijk
- virale infectie, met het Varicella Zoster virus
- incubatietijd: 1-21 dagen
- symptomen: lichte koorts, algehele malaise, en exantheem met jeukklachten
- exantheem: maculae welke snel overgaan in blaasjes en crusteuze laesies
- enantheem: vesikels of ulcera op het mondslijmvlies
- voorkeursleeftijd: 0-4 jaar
37
kenmerkend voor waterpokken:
kenmerkend is dat de laesies niet synchroon ontstaan en dat alle stadia tegelijk aanwezig kunnen zijn
(maculae, vesikels, pustels, crustae)
- eveneens typerens is de aanwezigheid van laesies op de behaarde hoofdhuid
38
waterpokken beloop en complicaties:
- beloop: koorts, algehele malaise, ontstaan van blaasjes welke overgaan in pustels en indrogen
- complicaties: bacteriële superinfectie (cellulitis, artritis, osteomyelitis door krabben), meningo-encefalitis, pneumonie
39
risicogroepen Waterpokken:
- immuungecompromitteerde patiënten
- pasgeborenen
- zwangeren (week 13-20)
--> namelijk kans op Congenitaal Varicella Syndroom
40
Herpes Zoster/Gordelroos:
- na de ziekte (waterpokken) blijft het virus levenslang aanwezig in de sensibele ganglia
- bij verminderde immuniteit kan er reactivatie optreden van het virus, waarbij er huidverschijnselen kunnen ontstaan en pijn in een of meerdere dermatomen
41
mag een kind met nog nattende blaasjes van de waterpokken in het vliegtuig?
nee
42
Waterpokken diagnostiek en beleid:
- diagnose wordt meestal klinisch gesteld
- op indicatie PCR diagnostiek uit de blaasjes of VZV IgG antistoffen
- frequente voorkomende besmettelijke ziekte
- zelflimiterend, wees alert op secundaire bacteriële infecties
- bij niet immune zwangeren/pasgeborenen kan VZ immuunglobulinen gegeven wordne
- vaccinatie is mogelijk maar wordt in Nederland niet standaard toegepast
- wering van scholen of kinderopvang is niet noodzakelijk, wel contact vermijden met risicogroepen
- geen meldplicht bij individuele gevallen, wel bij clusters in kindercentra en scholen
43
casus 1:
- jongen, 9 maanden oud
- koorts en huiduitslag
anamnese:
- 3 dagen geleden koorts 40 graden, geen overige klachten, at goed, speelde vrolijk. nadat de koorts verdween kreeg hij een huiduitslag in de nek en op de romp die de afgelopen 24 uur toeneemt. het gezicht is nog vrij
- het kind is gevaccineerd volgens het RVP
--> dit is Zesde Ziekte/Exanthema Subitum
44
Casus 2:
- jongen, 8 jaar
- lichte koorts en huiduitslag
anamnese:
- verhoging enkele dagen geleden, nu rode wangen en een huiduitslag. geen medicatie. blanco voorgeschiedenis.
- hij is gevaccineerd volgens het RVP
- de uitslag zit op romp en extremiteiten
--> dit is Vijfde Ziekte/Erythema infectiosum
45
Casus 3:
- meisje 5 jaar oud
- blanco voorgeschiedenis
anamnese:
- sinds 1 week hoesten, snotneus, koorts tot 39 graden, keelpijn en rode ogen
- 2 dagen geleden antibiotica (augmentin) gekregen van huisarts voor faryngitis
- sinds 1 dag (24 uur na inname augmentin) huiduitslag begonnen in gelaat en later naar romp
- niet gevaccineerd volgens RVP vanwege angst voor autisme ten gevolge van vaccineren
- neefje uit het buitenland op bezoek gehad, had soortgelijek klachten
- zij heeft ook Koplikvlekken
--> dit is Mazelen
46
take home messages:
- veel infectieuze kinderziektes kunnen gepaard gaan met exantheem
- bij virale infecties wordt vaak een voorbijgaande 'rash' gezien
- zorgvuldige anamnese en lichamelijk onderzoek zijn belangrijk
- denk aan de vaccinatiestatus en de meldplicht
- mazelen en rode hond zijn meldingplichtige ziekten groep B2
47
