P202 Flashcards
(7 cards)
KIṢKINDHĀ KĀṆḌAM
05.49 Anuṣṭubh (Śloka)
कृश adj.
SO कृशक्रोध == ‘with diminished anger’
\
कृश adj. kṛśa कृश a. [कृश्-क्त नि˚] (Compar. क्रशीयस्; superl. क्रशिष्ट) 1 Lean, weak, feeble, emaciated; कृशतनुः, कृशोदरी &c.; कृशः काशः खञ्जः श्रवणरहितः पुच्छविकलः Bh.1.78. -2 Small, little, minute (in size or quantity); सुहृदपि न याच्यः कृश- धनः Bh.2.28. -3 Poor, insignificant; Ms.7.28. -Comp. -अक्षः a spider. -अङ्ग a. lean, thin. (-ङ्गः) an epithet of Śiva. (-ङ्गी) 1 a woman with a slender frame; कृशाङ्ग्याः संतापं वदति नलिनीपत्रशयनम् Ratn. -2 the Priyaṅgu creeper. -अतिथि a. one who keeps his guests short of food; Mb.12.8.24. -उदर a. 1 thin-waisted; सद्यस्त्वया सह कृशोदरि विप्रयोगः V.5.16; Ku.5.42. -2 having the belly reduced in bulk; मेदच्छेदकृशोदरं लघु भवत्युत्थानयोग्यं वपुः Ś.2.5. -गव a. one who has lean cattle; यः कृशार्थः कृश- गवः कृशभृत्यः कृशातिथिः । स वै राजन् कृशो नाम न शरीरकृशः कृशः ॥ Mb.12.8.24. -भृत्य a. one who feeds his servants scantily; see above quotation.
\
FROM
√कृश् IV कृश्यति cl.4 P. k/ṛśyati- (perf. cak/arśa-; ind.p. kṛśitvā-or karś- ), to become lean or thin, become emaciated or feeble ; to cause (the moon) to wane : Causal karśayati-, to make thin or lean, attenuate, emaciate, keep short of food etc. ; to lessen, diminish ([ confer, compare perhaps Latin parco,parcus.])
KIṢKINDHĀ KĀṆḌAM
05.49 Anuṣṭubh (Śloka)
सहैव ते
सहैव ते == ‘with you’ (transl.) BUT TECHNICALLY THE ENCLITIC ते CANNOT BE USED FOR INSTRUMENTAL त्वया - ALTHOUGH IT SEEMS TO BE HERE.
TECHNICALLY त्वा CAN ONLY BE USED FOR ACC त्वाम् AND ते CAN ONLY STAND FOR GEN OR LOC. - BUT NOT FOR INSTRUM.
AT A STRETCH, ONE COULD TAKE सह (OR सहैव AS A WHOLE) AS AN ADV HERE AND ते AS A GEN == DAT OF REFERENCE OR ADVANTAGE
BUT I THINK WE SAW ONE SIMILAR CASE TO THIS EARLIER IN THIS WORK?
KIṢKINDHĀ KĀṆḌAM
05.49 Anuṣṭubh (Śloka)
अभयं दत्त्वा
अभयं दत्त्वा ‘having given fearlessness’ I.E. HAVING REASSURED SUGRIVA THAT HE WILL NOT BE KILLED
KIṢKINDHĀ KĀṆḌAM
05.50 Anuṣṭubh (Śloka)
पर्यवस्थित mfn.
पर्यवस्थित mfn. standing, stationed ; पर्यवस्थित mfn. (with locative case) contained in, devoted or attached to, intent upon, occupied with ; पर्यवस्थित mfn. merry, content, comfortable, of good cheer
KIṢKINDHĀ KĀṆḌAM
05.51 Anuṣṭubh (Śloka)
अत्यर्थम् ind.
अत्यर्थम् ind. excessively, exceedingly.
KIṢKINDHĀ KĀṆḌAM
05.54 Anuṣṭubh (Śloka)
अधिकतर adj.
अधिकतर adj. ‘even more’
\
SO त्वत्तोऽधिकतरो रामे भक्तोऽयं == ‘This fellow is even more devoted to Rama than thou!’
\
adhika अधिक a. [abbreviation of अध्यारूढ; अध्यारूढशब्दात् कन् उत्तरपदलोपश्च P.V.2.73]. 1 More, additional, greater (opp. ऊन or सम); तदस्मिन्नधिकम् P.V.2.45. (In comp. with numerals) plus, greater by; अष्टाधिकं शतम् 1 plus 8 = 18; चत्वारिंशतो$धिकाः = ˚चत्वारिंशाः more than 4; नवाधिकां नवतिम् R.3.69; एकाधिकं हरेज्जयेष्टः Ms.9.117. -2 (a) Surpassing in quantity, more numerous, copious, excessive, abundant; in comp. or with instr.; श्वासः प्रमाणाधिकः Ś.1.29. more than the usual measure. (b) Inordinate, grown, increased, become greater; abounding in, full of; strong in; ˚क्रोध R.12.9; वयो$धिकः Ms.4.141 senior in years; शिशुरधिकवयाः Ve.3.32. old, advanced in years; भवनेषु रसाधिकेषु v. l. (सुधारितेषु) पूर्वं Ś.7.2; करोति रागं हृदि कौतुकाधिकं K.2.; रसाधिके मनसि Śi.17.48 abounding in. -3 (a) More, greater, stronger, mightier, more violent or intense; अधिकां कुरु देवि गुरुभक्तिम् K.62; ऊनं न सत्त्वेष्वधिको बबाधे R.2.14 the stronger animal did not prey on the weaker; पुमान्पुंसो$धिके शुक्रे स्त्री भवत्यधिके स्त्रियाः Ms.3.49; अधिकं मेनिरे विष्णुम् Rām.; अधिकं मित्रम् Pt.2; यवीयान्गुणतो$धिकः Ms.11.185;9.154. (b) Superior to, better than; higher than [with abl. or in comp.); प्रमाणादधिकस्यापि मत्तदन्तिनः Pt.1.327; सेनाशते- भ्यो$धिका बुद्धिः Mu.1.27 surpassing, more than a match for &c.; विधेरधिकसंभारः R.15.62 more than what was sanctioned by rules; तपस्विभ्यो$धिको योगी Bg.6.46; ब्रह्म प्रदानेभ्यो$धिकम् Y.1.212; अश्वाधिको राजा H.3.77 strong in cavalry; धनधान्याधिको वैश्यः H.4.21 excels in, is superior by reason of; लोकाधिकं तेजः Mu.4.1 superior to; sometimes with gen.; पञ्चदशानां भ्रातणामधिको गुणैः K.136. -4 Later, subsequent, further than (of time); राजन्य- बन्धोर्द्वाविंशे (केशान्तो विधीयते) वैश्यस्य द्वयधिके ततः Ms.2.65.2 years later i. e. in the 24th year; sometimes with gen.; ममाधिका वा तुल्या वा Rām. -5 Eminent, uncommon, special, peculiar (असाधारण); विद्या नाम नरस्य रूपमधिकम् Bh.2.2 superior or uncommon form or beauty; धर्मो हि तेषामधिको विशेषः H. Pr.25; इज्याध्ययनदानानि वैश्यस्य क्षत्रियस्य च । प्रतिग्रहो$धिको विप्रे याजनाध्यनापने तथा ॥ Y.1.118; sometimes used in the comparative in the above senses; क्लेशो$धिकतरस्तेषाम् Bg.12.5; ˚तरमिदानीं राजते राजलक्ष्मीः V. 5.22; स्वर्गादधिकतरं निर्वृत्तिस्थानम् Ś.7. -6 Redundant, superfluous; ˚अङ्ग having a redundant limb; नोद्वहेत्कपिलां कन्यां नाधिकाङ्गीं न रोगिणीम् Ms.3.8. -7 Intercalated, intercalary (as a month &c.) -8 Inferior, secondary. -कम् 1 Surplus, excess, more; लाभो$धिकं फलम् Ak. -2 Abundance, redundancy, superfluity. -3 A figure of speech equivalent to hyperbole; आश्रयाश्रयिणोरेकस्याधिक्ये$धिक- मुच्यते । किमधिकमस्य ब्रूमो महिमानं वारिधेईरिर्यत्र । अज्ञात एव शेते कुक्षौ निक्षिप्य भुवनानि ॥ अत्र आश्रयस्याधिक्यम् । युगान्तकालप्रतिसंहृता- त्मनो जगन्ति यस्यां सविकाशमासत । तनौ ममुस्तत्र न कैटभद्विपस्तपो- धनाभ्यागमसंभृता मुदः ॥ S. D; महतोर्यन्महीयांसावाश्रिताश्रययोः क्रमात् । आश्रयाश्रयिणौ स्यातां तनुत्वे$यधिकं तु तत् ॥ K. P.1. -adv. 1 More, in a greater degree; स राज्यं गुरुणा दत्तं प्रतिपद्याधिकं बभौ R.4.1; shone the more; 3.18; यस्मिन्नैवा- धिकं चक्षुरारोपयति पार्थिवः Pt.1.243; oft. in comp.; इयम- धिकमनोज्ञा Ś.1.2; ˚सुरभि Me.21. -2 Exceedingly, too much. -Comp. -अङ्ग a. (-ङ्गी f.) having a redundant limb. Ms.3.8. (see above -6) (-ङ्गम्) [अधिको$ङ्गात्] a sash, girdle or belt worn over the mail coat. -अधिक a. more and more, out-doing one another. -अर्थ a. exaggerated; ˚वचनम् exaggeration, an exaggerated statement or assertion (whether of praise or of censure); कृत्यैरधिकार्थवचने P.II,1.33; (˚नम् = स्तुति- निन्दाफलकमर्थवादवचनम्; e. g. वातच्छेद्यं तृणम् i. e. so light and weak; काकपेया नदी so deep and full). -ऋद्धि a. abundant, prosperous; ऋद्धिमन्तमधिकर्द्धिरुत्तरः पूर्वमुत्सवमपोहदुत्सवः R.19.5. -तिथिः, f. -दिनं, -दिवसः an intercalated day. -दन्तः = अधिदन्तः -मांसार्मन् = अधिमांस q. v. -वाक्योक्तिः f. exaggeration, hyperbole. -षाष्टिक- साप्ततिक a. containing or costing more than 6 or 7.
KIṢKINDHĀ KĀṆḌAM
05.55 Anuṣṭubh (Śloka)
कोटिशस् indc
कोटिशस् indc BY THE CRORE, BY THE TENS OF MILLIONS
