2. 1 Ogólna organizacja OUN Flashcards
(116 cards)
1
Q
Neurotrofiny gleju
A
- NGF - nerve growth factor
* BDNF - brain derived neurotrophic factor
2
Q
Różnica między neuroprzekaźnikami i neuromodulatorami
A
skala czasowa działania:
• neuroprzekaźniki - milisekundy, sekundy
• neuromodulatory - minuty, godziny, dni
3
Q
Miejsce syntezy substancji przekaźnikowych
A
- zazwyczaj zakończenia synaptyczne neuronów
* niekiedy ciało neuronu → transport aksonalny
4
Q
Mechanizm wydzielania neuroprzekaźników
A
potencjał czynnościowy → napływ jonów Ca²⁺ → egzocytoza pęcherzyków synaptycznych → aktywacja receptorów/wychwyt/rozkład
5
Q
Substancja sprzęgająca kanały wapniowe z pęcherzykami synaptycznymi
A
- białko neureksyna
* jest miejscem wiązania α-latrotoksyny
6
Q
Miejsce działania jadu czarnej wdowy
A
- neureksyna
* jad czarnej wdowy zawiera α-latrotoksynę
7
Q
Białka pęcherzykowe umożliwiające egzocytozę przekaźników
A
- synaptobrewina
- synaptotagmina
- SNAP-25
8
Q
Białka błony presynaptycznej umożliwiające egzocytozę przekaźników
A
• syntaksyna
9
Q
Substancje hydrolizujące synaptobrewinę
A
- tetanospazmina
* botulinotoksyna
10
Q
Substancja umożliwiająca interakcję białek pęcherzyka i błony synaptycznej
A
• jony Ca²⁺
11
Q
Mechanizmy działania neuroprzekaźników
A
- poprzez kanały jonowe
- poprzez białka G
- poprzez kinazy tyrozynowe
- poprzez wpływ na ekspresję genów
12
Q
Skutki zahamowania cyklazy adenylanowej w neuronach
A
- hamowanie napływu Ca²⁺
* pobudzanie wypływu K⁺
13
Q
Rodzaje substancji przekaźnikowych
A
- aminokwasy hamujące
- aminokwasy pobudzające
- aminy
- pochodne puryn i pirymidyn
- neuroprzekaźniki gazowe
- neuropeptydy
- inne
14
Q
Aminokwasy hamujące - przedstawiciele
A
jednokarboksylowe: • GABA • glicyna • β-alanina • tauryna
15
Q
Najbardziej rozpowszechniony mediator hamujący
A
GABA (w mózgu i w rdzeniu kręgowym)
16
Q
Katalizator reakcji “kwas glutaminowy → GABA”
A
• dekarboksylaza kwasu glutaminowego
17
Q
Katalizator reakcji “GABA → kwas glutaminowy”
A
- transaminaza GABA
* jest to reakcja wieloetapowa
18
Q
Mediatory hamujące w mózgu
A
• głównie GABA
19
Q
Mediatory hamujące w rdzeniu kręgowym
A
- GABA
* glicyna
20
Q
Jonotropowe receptory GABA
A
- GABA A
* GABA C
21
Q
Metabotropowe receptory GABA
A
• GABA B
22
Q
Receptory będące kanałami jonowymi aktywowanymi ligandem
A
- rec. GABA A
- rec. nikotynowy
- rec. glicynowe
- rec. 5-HT₃A
23
Q
Podjednostki tworzące receptor GABA A
A
pięć podjednostek:
• 2 × α (sześć rodzajów)
• 2 × β (trzy rodzaje)
• 1 × γ (trzy rodzaje)
24
Q
Nieklasyczne podjednostki receptorów GABA
A
- GABA A - δ, ε, θ, π
* GABA C - σ (trzy rodzaje)
25
Miejsce występowania receptorów GABA C
• przede wszystkim siatkówka oka
26
Budowa przestrzenna podjednostki receptora GABA A
* duża N-końcowa domena zewn.
* 4 odcinki przezbłonowe
* duża domena wewnątrzkomórkowa
* mała C-końcowa domena zewn.
27
Mechanizm działania receptora GABA A
otwarcie kanału jonowego → napływ chlorków → hiperpolaryzacja neuronu → spadek pobudliwości
28
Najważniejsze miejsca wiążące na receptorze GABA A
* między α i β (osobne dla: GABA, barbituranów, alkoholu)
| * między α i γ (benzodiazepiny)
29
Substancje działające na receptor GABA A
* alkohol
* barbiturany
* benzodiazepiny
* flumazenil
* GKS
* oleamid
* pikrotoksyna
* furosemid
* penicylina
30
Neurosteroidy
* pregnenolon i DHEA - zwiększają siłę działania GABA
| * pochodne siarczanowe - hamują rec. GABA A
31
Oleamid
* amid kwasu tłuszczowego
* aktywuje rec. GABA A
* indukuje sen
32
Miejsce występowania receptorów GABA B
* głównie w rdzeniu kręgowym
| * pre- i postsynaptycznie
33
Zakres działania receptora GABA B
* białko Gi → spadek cAMP
* otwarcie kanałów potasowych GIRK
* zamknięcie kanałów wapniowych
• presynaptycznie: hamowanie uwalniania GABA
34
Grupa kanałów GIRK
* G-protein-coupled inwardly rectifying K⁺ channels
* pełnią funkcję prostownika dokomórkowego
* sprawiają, że napływ K⁺ jest łatwiejszy niż ich wypływ
* są regulowane elektrochemicznym gradientem jonów K⁺
* jony magnezu zamykają światło kanału, mogą być usunięte np. poprzez białka G
35
Rodzaje substancji wywołujących drgawki
* hamujące syntezę GABA
* hamujące uwalnianie GABA i glicyny
* kompetytywni antagoniści rec. GABA A
* niekompetytywni antagoniści rec. GABA A
36
Substancje hamujące syntezę GABA
* allyloglicyna
| * izoniazyd
37
Allyloglicyna
* inhibitor dekarboksylazy kwasu glutaminowego
* hamuje syntezę GABA
* wywołuje drgawki
38
Izoniazyd
* inhibitor kinazy pirydoksalowej
* lek przeciwgruźliczy
* hamuje syntezę GABA
* wywołuje drgawki
39
Substancje hamujące uwalnianie GABA i glicyny
• toksyna tężca
40
Toksyna tężca
* hamuje uwalnianie GABA i glicyny
| * wywołuje drgawki
41
Kompetytywni antagoniści rec. GABA A
* bikukulina
| * gabazyna
42
Bikukulina
* kompetytywny antagonista rec. GABA A
* wywołuje drgawki
* podobne: gabazyna
43
Gabazyna
* kompetytywny antagonista rec. GABA A
* wywołuje drgawki
* podobne: bikukulina
44
Niekompetytywni antagoniści rec. GABA A
• pikrotoksyna
45
Pikrotoksyna
* niekompetytywny antagonista rec. GABA A (bloker kanału chlorkowego)
* wywołuje drgawki
46
Rodzaje substancji hamujących drgawki
* inhibitor wychwytu GABA
* inhibitor rozkładu GABA
* agoniści rec. GABA A
47
Inhibitor wychwytu GABA
• tiagabina
48
Tiagabina
* inhibitor GAT-1 (hamuje wychwyt GABA)
| * hamuje drgawki
49
Inhibitor rozkładu GABA
• wigabatryna
50
Wigabatryna
* inhibitor transaminazy GABA (hamuje rozkład GABA)
| * hamuje drgawki
51
Przeciwdrgawkowi agoniści receptora GABA A
* gaboksadol
* muscymol
* benzodiazepiny
* barbiturany
52
Gaboksadol
* agonista rec. GABA A
| * hamuje drgawki
53
Muscymol
* agonista rec. GABA A
* hamuje drgawki
• wywołuje psychozę → wycofany
54
Baklofen
* agonista rec. GABA B
* rozluźnia mięśnie szkieletowe
* stosowany w stanach spastyczności pourazowej
55
Rodzaje receptorów glicynowych
* wrażliwy na strychninę
| * niewrażliwy na strychninę
56
Receptor wrażliwy na strychninę
* receptor glicynowy
* powiązany z kanałem chlorkowym
* efekt podobny do pobudzenia rec. GABA A
57
Receptor niewrażliwy na strychninę
* receptor glicynowy
| * współdziała z rec. NMDA
58
Działanie pobudzające glicyny (aminokwasu hamującego)
receptor glicynowy niewrażliwy na strychninę jest obligatoryjnym współagonistą rec. NMDA
59
β-alanina
* aminokwas hamujący
* nie ma własnego receptora
* wiąże się z rec. GABA A, GABA C, glicynowymi
* blokuje białko GAT
60
Tauryna
* aminokwas hamujący
* działa na receptory taurynowe
* ma działanie neuroprotekcyjne (zapobiega ekscytotoksyczności)
* hiperpolaryzuje neurony w móżdżku i hipokampie
61
Aminokwasy pobudzające - przedstawiciele
dikarboksylowe:
• kwas glutaminowy
• kwas asparaginowy
62
Kwas asparaginowy
* aminokwas pobudzający
* ma działanie pomocnicze
* jego rola budzi wątpliwości
63
Jonotropowe receptory glutaminowe
* rec. NMDA (5 podtypów)
* rec. AMPA (4 podtypy)
* rec. kainowe (5 podtypów)
64
Zakres działania rec. NMDA
* pobudzanie napływu Ca²⁺
| * pobudzanie wypływu K⁺
65
Zakres działania rec. AMPA
* pobudzanie napływu Na⁺
* pobudzanie wypływu K⁺
• tak samo działają rec. kainowe
66
Zakres działania rec. kainowych
* pobudzanie napływu Na⁺
* pobudzanie wypływu K⁺
• tak samo działają rec. AMPA
67
Domyślny stan receptorów NMDA
* konstytutywnie zablokowane przez jony magnezu
| * aktywacja rec. AMPA → usunięcie jonów magnezu → umożliwienie działania kwasu glutaminowego na rec. NMDA
68
Metabotropowe rec. glutaminowe
• mGlu 1-8
69
Pobudzające receptory mGlu
* mGlu 1 i 5
| * białko Gq → fosfolipaza C → IP₃, DAG, Ca²⁺
70
Hamujące receptory mGlu
* mGlu 2-4 i 6-8
| * białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
71
Rola receptorów glutaminowych
* tworzenie pamięci, utrwalanie informacji (long-term potentiation)
* ekscytotoksyczność
72
Mechanizm ekscytotoksyczności
długotrwała, silna aktywacja rec. NMDA → nadmierny wzrost [Ca²⁺]i → aktywacja enzymów → uszkodzenie mitochondriów → apoptoza
73
Neuroprzekaźniki aminowe - przedstawiciele
* acetylocholina
* dopamina
* noradrenalina
* serotonina
* histamina
74
Receptory acetylocholinowe w OUN
* rec. muskarynowe (M₁ - M₅)
| * rec. nikotynowe (liczne podtypy)
75
Pobudzające receptory muskarynowe w OUN
* M₁, M₃, M₅ (nieparzyste)
* białko Gq → fosfolipaza C → IP₃, DAG, Ca²⁺
• odpowiadają za świadomość i pamięć
76
Hamujące receptory muskarynowe w OUN
* M₂, M₄ (parzyste)
* białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
• hamują wydzielanie neuroprzekaźników
77
Receptory nikotynowe w OUN - działanie
• wzrost przepuszczalności dla jonów Na i Ca
* pobudzanie wydzielania neuroprzekaźników
* przyczyna uzależnienia od nikotyny
78
Receptory nikotynowe w OUN - rola
* wpływ na świadomość i pamięć
* regulacja snu
* regulacja nastroju
* pobudzanie neuronów motorycznych
79
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji cholinergicznej
* choroba Alzheimera
| * choroba Parkinsona
80
Najbardziej rozpowszechniona monoamina w OUN
dopamina
81
Pobudzające receptory dopaminowe
* D₁ i D₅
| * białko Gs → cyklaza adenylanowa → ↑cAMP
82
Hamujące receptory dopaminowe
* D₂, D₃, D₄
| * białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
83
Rola dopaminy w OUN
* uczucia i emocje (układ limbiczny)
* neurony motoryczne (istota czarna)
* hamowanie uwalniania prolaktyny (szlak guzowo-lejkowy)
84
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji dopaminergicznej
* schizofrenia
* choroba Parkinsona
* hiperprolaktynemia
85
Receptory adrenergiczne w OUN
* α₁, α₂
| * β₁, β₂
86
Receptory α₁ w OUN
* postsynaptyczne receptory pobudzające
* białko Gq → fosfolipaza C → IP₃, DAG, Ca²⁺
• stymulacja jąder ukł. autonomicznego w pniu mózgu
87
Receptory α₂ w OUN
* presynaptyczne receptory hamujące
* białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
• hamowanie uwalniania noradrenaliny
88
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji adrenergicznej
* choroba afektywna dwubiegunowa
* nadciśnienie tętnicze
* uzależnienie od amfetaminy i kokainy
89
Receptory β w OUN
* receptory pobudzające
* białko Gs → cyklaza adenylanowa → ↑cAMP
• stymulacja neuronów kory mózgowej, układu limbicznego, jądra półleżącego
90
Rodziny receptorów serotoninowych
* 5-HT₁ (Gi)
* 5-HT₂ (Gq)
* 5-HT₃ (jonotropowe)
* 5-HT₄ (Gs)
* 5-HT₅ (Gi)
* 5-HT₆ (Gs)
* 5-HT₇ (Gs)
91
Presynaptyczny receptor serotoninowy
* 5-HT₁D
| * hamuje dalszy wyrzut serotoniny
92
Hamujące receptory serotoninowe
* 5-HT₁
| * 5-HT₅
93
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji serotoninergicznej
* depresja
* lęk
* migrena
* nudności i wymioty
* zespół jelita drażliwego
94
Pochodne puryn i pirymidyn w OUN - przedstawiciele
* adenozyna, ADP, ATP
| * UDP, UTP
95
Receptory A wg starej nomenklatury
P₁
96
Receptory adenozynowe w OUN
* A₁
* A₂A
* A₂B
* A₃
97
Receptor A₁
* hamuje cyklazę adenylanową
| * pobudza fosfolipazę C
98
Receptor A₂A
• pobudza cyklazę adenylanową
99
Rola adenozyny w OUN
* modulacja uwalniania neuroprzekaźników
| * neuroprotekcja (przeciwdziałanie ekscytotoksyczności)
100
Receptory dla nukleotydów w OUN
* P₂X (jonotropowe)
| * P₂Y (metabotropowe)
101
Podrodziny receptorów P₂Y
* P₂Y₁ (1, 2, 4, 6, 11)
| * P₂Y₁₂ (12, 13, 14)
102
Receptory P₂Y - mechanizm działania
* P₂Y₁₂ hamuje cyklazę adenylanową (Gi)
| * pozostałe aktywują fosfolipazę C (Gq)
103
Nukleotydy w OUN - rola
* neuroprotekcja
* ból neuropatyczny
* bóle migrenowe
* komunikacja neurony-astrocyty
104
Neuroprzekaźniki gazowe - przedstawiciele
* NO
| * CO
105
NO w OUN - rola
* uczenie się, pamięć
* plastyczność synaps
* regulacja odżywiania
* regulacja snu
* regulacja funkcji seksualnych
• właściwości neurotroficzne
106
Które izoformy syntazy NO występują w OUN?
Wszystkie.
107
Enzymy produkujące CO
* indukowalna HO-1
| * konstytutywna HO-2
108
CO w OUN - rola
* neuroprotekcja
| * działanie przeciwzapalne
109
Interakcja między NO i CO
↑NO → indukcja HO-1 → ↓NO
110
Neuropeptydy - przedstawiciele
* enkefaliny
* endorfiny
* dynorfiny
* tachykininy
* substancja P
111
Endogenne kannabinoidy - przedstawiciele
* anandamid
| * 2-arachidonyloglicerol
112
Receptory kannabinoidowe
* CB₁ (w OUN)
| * CB₂ (na komórkach układu immunologicznego)
113
Mechanizm działania receptorów kannabinoidowych
białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
114
Syntetyczne leki kannabinoidowe - przedstawiciele
* nabilon
| * dronabinol
115
Syntetyczne leki kannabinoidowe - efekty
* analgezja
| * działanie przeciwwymiotne
116
Kannabinoid znajdowany w konopiach siewnych
tetrahydrokannabinol (THC)
