4.13 Hormony płciowe

Question 1

Ludzkie estrogeny - przedstawiciele

Answer 1

• estradiol - najwazniejszy
• estriol - dominuje w ciąży
• estron - najniższe stężenie

Question 2

Dominujący estrogen w czasie ciąży

Answer 2

• estriol

* produkowany w łożysku z siarczanu 16-hydroksy-DHEA, powstającego w płodowej wątrobie

Question 3

Najistotniejsze androgeny - przedstawiciele

Answer 3

• testosteron (najważniejszy krążący androgen)

* dihydrotestosteron (najważniejszy wewnątrzkomórkowy androgen)

Question 4

Mechanizm działania estrogenów

Answer 4

• pobudzenie receptorów estrogenowych:
∙ klasycznych: ERα, ERβ - efekty genomowe
∙ błonowych (w kaweolach): GPER-1 - efekty szybke, niegenomowe

Question 5

Klasyczne efekty działania estrogenów

Answer 5

• rozwój żeńskich cech płciowych
• okołoporodowe zwiększanie produkcji oksytocyny → indukcja skurczów
• maskulinizacja OUN w okresie płodowym
• wpływ na zachowanie i nastrój
• wpływ na gospodarkę lipidową
• zwiększanie krzepliwości krwi
• zwiększanie stężenia cholesterolu w żółci → ryzyko kamicy żółciowej
• hamowanie resorpcji kości
• hamowanie wzrostu kości na długość

Question 6

Szybkie, błonowe efekty działania estrogenów

Answer 6

• aktywacja eNOS → rozszerzenie naczyń
• ↑ proliferacji i migracji komórek śródbłonka
• stymulacja reendotelializacji tętnic
• ↓ przerostu tunica intima po uszkodzeniu ściany tętnic

Question 7

Receptory progesteronowe

Answer 7

• PRA i PRB
• lokalizacja:
∙ jajnik, macica
∙ sutek
∙ OUN
∙ kości
∙ układ krążenia

Question 8

Efekty działania progesteronu

Answer 8

• ↑ stężenia → przełączanie endometrium w fazę sekrecyjną
• ↓ stężenia → indukcja krwawienia miesiączkowego
• podtrzymywanie ciąży
• działanie antagonistyczne na receptor MR - natiureza, ↓ECF
• lokalna immunosupresja w ciąży
• zmniejszenie kurczliwości macicy
• zahamowanie laktacji
• podwyższenie temperatury ciała w okresie poowulacyjnym
• współdziałanie z estrogenami - uwrażliwienie tk na progesteron
• antagonizm z estrogenami - przeciwdzialanie wzrostowi krzepliwości, ↑LDL, ↓HDL

Question 9

Preparaty estrogenów - przedstawiciele

Answer 9

• naturalne (estradiol, estriol)
• syntetyczne (etynyloestradiol, mestranol)
• koniugowane (siarczany: estronu, ekwiliny, ekwileniny)
• depot (cypionian estradiolu, walerian estradiolu)

Question 10

Preparaty estrogenów - zastosowanie

Answer 10

• hormonalna terapia zastępcza

* dwuskładnikowa antykoncepcja

Question 11

Preparaty estrogenów - drogi podania

Answer 11

• doustnie
• przeskórnie - plastry
• donosowo - spray
• domięśniowo - depot

Question 12

Preparaty estrogenów - działania niepożądane

Answer 12

• wzrost ryzyka wystąpienia raka sutka i raka macicy
• nadciśnienie tętnicze
• zaburzenia zakrzepowo-zatorowe
• kamica żółciowa

Question 13

Antyestrogeny - grupy leków

Answer 13

• czyści antagoniści receptorów estrogenowych
• wybiórcze modulatory receptorów estrogenowych (SERM)
• inhibitory aromatazy

Question 14

Czyści antagoniści receptorów estrogenowych - przedstawiciele

Answer 14

• fulwestrant

Question 15

Fulwestrant - charakterystyka

Answer 15

• kompetytywny antagonista receptorów estrogenowych

* stosowany w zaawansowanym raku sutka

Question 16

Fulwestrant - działania niepożądane

Answer 16

• uderzenia gorąca
• osteoporoza
• zaburzenia błony śluzowej pochwy

Question 17

Wybiórcze modulatory receptorów estrogenowych (SERM) - przedstawiciele

Answer 17

• klomifen
• tamo-ksyfen
• ralo-ksyfen
• lazo-foksyfen
• bazedo-ksyfen
• arzo-ksyfen
• ospemifen

Question 18

Klomifen - charakterystyka

Answer 18

• SERM
• stosowany w niepłodności wywołanej przez duże stężenie estrogenów
• podawany między 5. a 10. dniem cyklu miesiączkowego

Question 19

Klomifen - działania niepożądane

Answer 19

• ciąże mnogie

Question 20

Tamoksyfen - charakterystyka

Answer 20

• SERM
• antagonista w sutku → stosowany w zapobieganiu i leczeniu nowotworów sutka
• agonista w kościach i endometrium → nie wywołuje osteoporozy

Question 21

Tamoksyfen - działania niepożądane

Answer 21

• przerost endometrium
• krwawienia z jamy macicy
• wzrost ryzyka raka macicy

Question 22

Raloksyfen - charakterystyka

Answer 22

• SERM
• antagonista w sutku → stosowany w zapobieganiu i leczeniu nowotworów sutka
• agonista w kościach → zmniejsza częstość złamań kręgów

Question 23

Raloksyfen - działania niepożądane

Answer 23

• ryzyko udaru mózgu

* ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej

Question 24

Lazofoksyfen - charakterystyka

Answer 24

• SERM
• zmniejsza częstość złamań kości
• zmniejsza ryzyko nowotworów sutka, choroby niedokrwiennej serca, udarów mózgu

Question 25

Lazofoksyfen - działania niepożądane

Answer 25

• krwawienia z jamy macicy

Question 26

Bazedoksyfen - charakterystyka

Answer 26

* SERM * zmniejsza częstość złamań kręgów * zmniejsza częstość złamań kości (w grupie ryzyka) * zmniejsza ryzyko nowotworów sutka * nie pobudza endometrium

Question 27

Bazedoksyfen - działania niepożądane

Answer 27

• ryzyko choroby zakrzepowo-zatorowej

Question 28

Arzoksyfen - charakterystyka

Answer 28

* SERM * zmniejsza częstość złamań kręgów * jest mniej skuteczny niż tamoksyfen i raloksyfen

Question 29

Inhibitory aromatazy - przedstawiciele

Answer 29

``` • niesteroidowe: ∙ anastrozol ∙ letrozol • steroidowe: ∙ eksemestan ```

Question 30

Inhibitory aromatazy - zastosowanie

Answer 30

* leki drugiego rzutu w niezaawansowanych nowotworach sutka z rec estogenowym * leki pierwszego rzutu w zaawansowanych nowotworach sutka z rec estrogenowym * stosowane naprzemiennie z tamoksyfenem w długotrwałej terapii (tamo moze zrobic raka endometrium)

Question 31

Inhibitory aromatazy - działania niepożądane

Answer 31

* bóle stawowe * bóle mięśniowo-szkieletowe * efekty typowe dla zahamowania aktywności estrogenów

Question 32

Generacje syntetycznych gestagenów

Answer 32

* I (wyraźne działanie androgenowe) * II (słabsze działanie androgenowe) * III (najsłabsze działanie androgenowe) - poch lewonorgestrelu * IV (zerowe działanie androgenowe)

Question 33

I generacja syntetycznych gestagenów - przedstawiciele

Answer 33

* noretynodrel * noretysteron * chlormadynon * medroksyprogesteron

Question 34

II generacja syntetycznych gestagenów - przedstawiciele

Answer 34

* norgestrel | * lewonorgestrel

Question 35

III generacja syntetycznych gestagenów - przedstawiciele

Answer 35

* dezogestrel * etonogestrel * gestoden * norgestymat * norelgestromin (aktywny metabolit norgestymatu)

Question 36

IV generacja syntetycznych gestagenów - przedstawiciele

Answer 36

* drospirenon * dienogest * trymegeston * nestoron * nomegestrol

Question 37

Drospirenon

Answer 37

* syntetyczny gestagen IV generacji | * jest równocześnie antagonistą receptora androgenowego

Question 38

Niesteroidowe pochodne progesteronu - przedstawiciele

Answer 38

• tanaproget

Question 39

Tanaproget

Answer 39

* niesteroidowa pochodna progesteronu * zmniejsza ekspresję metaloproteinaz w endometrium * jego fluorowana pochodna jest stosowana w PET raka sutka - uwidacznianie

Question 40

Antygestageny - grupy leków

Answer 40

* czyści antagoniści receptorów progesteronowych | * modulatory receptorów progesteronowych - antagoniści w obecności progesteronu, słabi agoniści gdy go nie ma

Question 41

Czyści antagoniści receptorów progesteronowych - przedstawiciele

Answer 41

• lona-pryzan

Question 42

Modulatory receptorów progesteronowych - przedstawiciele

Answer 42

* mife-pryston * ona-pryston * uli-prystal * azo-pryznil

Question 43

Mifepryston

Answer 43

* modulator receptorów progesteronowych * środek wczesnoaborcyjny * wywołuje atrofię endometrium → niezdolność do odżywiania zarodka i utrzymania ciąży

Question 44

Uliprystal

Answer 44

* modulator receptorów progesteronowych * substancja podawana po stosunku * hamuje lub opóźnia owulację

Question 45

Azopryznil

Answer 45

* modulator receptorów progesteronowych * stosowany w endometriozie i włókniakach macicy * długo stosowany zwiększa ryzyko raka macicy

Question 46

Preparaty androgenów - przedstawiciele

Answer 46

``` • testosteron • doustne pochodne testosteronu: ∙ undecylenian testosteronu ∙ mesterolon • danazol ```

Question 47

Preparaty androgenów - zastosowanie

Answer 47

• leczenie męskiego hipogonadyzmu po potwierdzeniu niedoboru testosteronu

Question 48

Testosteron - działanie

Answer 48

* stymuluje rozrost jąder i spermatogenezę * działa anabolicznie na układ mięśniowo-szkieletowy i krwiotwórczy * nie przywraca płodności u pacjentów z hipogonadyzmem * przyspiesza rozwój raka prostaty * niekorzystnie wpływa na gospodarkę lipidową

Question 49

Danazol - charakterystyka

Answer 49

* syntetyczny steroid * działanie przeciwestrogenowe * słabe działanie androgenowe * hamuje wydzielanie gonadotropin i aktywność estrogenu

Question 50

Danazol - zastosowanie

Answer 50

* bardzo obfite krwawienia menstruacyjne * endometriozy * włókniaki sutka * obrzęk naczynioruchowy wywołany niedoborem inhibitora aktywowanego czynnika 1. układu dopełniacza

Question 51

Antyandrogeny - grupy leków

Answer 51

* inhibitory 5α-reduktazy testosteronu | * antagoniści receptora androgenowego

Question 52

Inhibitory 5α-reduktazy testosteronu - przedstawiciele

Answer 52

* fina-steryd | * duta-steryd

Question 53

Inhibitory 5α-reduktazy testosteronu - zastosowanie

Answer 53

* łagodny przerost prostaty | * łysienie typu męskiego

Question 54

Antagoniści receptora androgenowego - przedstawiciele

Answer 54

``` • steroidowi: ∙ cyproteron • niesteroidowi: ∙ flutamid ∙ bikalutamid ∙ nilutamid ```

Question 55

Antagoniści receptora androgenowego - zastosowanie

Answer 55

• łącznie z analogami GnRH w nieoperacyjnym raku prostaty

Question 56

Tybolon

Answer 56

* związek steroidowy o działaniu estrogenowym, gestagenowym i androgenowym * stosowany jako forma HTZ * działania niepożądane podobne jak przy standardowej HTZ

Question 57

Nonoksynol 9

Answer 57

* środek plemnikobójczy | * stosowany w formie pianek, żeli, kremów

Question 58

Korzystne efekty preparatów hamujących płodność

Answer 58

* hamowanie płodności * ↓ ryzyka raka endometrium * ↓ ryzyka raka jajnika

Question 59

Działania niepożądane składnika estrogenowego preparatów hamujących płodność

Answer 59

* zakrzepica żył głębokich * zatorowość płucna * udar mózgu * zawał serca * nadciśnienie tętnicze * kamica żółciowa

Question 60

Działania niepożądane składnika gestagenowego preparatów hamujących płodność

Answer 60

* trądzik * hirsutyzm * nadmierna aktywność gruczołów skórnych * wzrost libido * przyrost masy ciała

Question 61

Najważniejszy estrogen

Answer 61

* estradiol * produkowany w reakcji odwracalnej z estronu (dehydrogenaza 3beta-hydroksysteroidowa) lub nieodwrcalnej z testosteronu (aromataza)

Question 62

Ospemifen

Answer 62

* SERM * hamuje wpływ menopauzy na śluzówkę macicy * stosowany w dyspareunii (bolesny stosunek płciowy)

Question 63

SERD

Answer 63

* selective estrogen receptor degraders * wybiórczy niszczyciele rec estrogenowego * powoduja jego down-regulation * do leczenia estrogeno-zależych raków piersi * bazedoksyfen z estrogenami do łagdzenia objawów menopauzy

Question 64

SERD - przedstawiciele

Answer 64

* bazedoksyfen * fulwestrant * brylanestrant * elacestrant

Question 65

Naturalne gestageny - przedstawiciele

Answer 65

• estry progesteronu: ∙ megestrol ∙ hydroksy-progesteron ∙ medroksy-progesteron

Question 66

Cyprosteron

Answer 66

* steroidowy antagonista rec androgenowego | * stosowany w hirsutyźmie u kobiet

Question 67

Octan abirateronu

Answer 67

* niesteroidowy, nieodwracalny inhibitor CYP17A1 * hamuje powstawanie testosteronu w jądrach i korze nadnerczy * hamuje autokrynne powstawanie testosteronu w raku gruczołu krokowego

Question 68

Hormonoterapia zastepcza dwuskładnikowa

Answer 68

``` • zwieksza ryzyko: ∙ raka sutka ∙ ch niedokrwienniej serca ∙ udaru mózgu ∙ zakrzepów wewnątrznaczyniowych ∙ nietrzymania moczu ∙ demencji, Alzheimera • zmniejsza ryzyko: ∙ raka jelita grubego ∙ osteoporozy, złamań ```

Question 69

Hormonoterapia zastepcza jednoskładnikowa - estrogeny

Answer 69

``` • u kobiet po histerektomii • zwiększa ryzyko: ∙ udaru mózgu ∙ zakrzepów wewnatrznaczyniowych ∙ nietrzymania moczu • zmniejsza ryzyko: ∙ raka sutka ∙ raka jelita grubego ∙ złamań kości • spada częstość nowotworów niskozaawansowanych, a wzrasta wysokozaawansowanych ```

Question 70

Komu proponować hormonoterapię zastepczą?

Answer 70

• między 50 a 59 rż, nie później niż 10 lat od menopauzy

Question 71

Pigułki "po stosunku"

Answer 71

* lewonorgestrel - hamuje owulację i implantację | * uliprystal - hamuje owulację