3.10 Chemioterapia mykobakterioz Flashcards
(65 cards)
1
Q
Bakterie wywołujące gruźlice - gatunki
A
- Mycobacterium tuberculosis
- Mycobacterium bovis
- Mycobacterium africanum
2
Q
Trudności w leczeniu zakażeń prątkami
A
- prątki są pierwotnie oporne na wiele antybiotyków
- prątki rosną i dzielą się powoli lub w ogóle
- prątki bytują wewnątrz komórek
- prątki posiadają otoczkę o specyficznej budowie
- prątki skutecznie rozwijają oporność
- miejsca bytowania prątków w organizmie są trudno dostępne dla antybiotyków
3
Q
Przeciwprątkowe leki bakteriobójcze - przedstawiciele
A
- ryfampicyna
- izoniazyd
- pirazynamid
- streptomycyna
- etionamid
- fluorochinolony
- kapreomycyna
4
Q
Przeciwprątkowe leki bakteriostatyczne - przedstawiciele
A
- etambutol
- kwas para-aminosalicylowy
- cykloseryna
5
Q
Leki przeciwgruźlicze pierwszego rzutu - przedstawiciele
A
- izoniazyd
- ryfampicyna
- pirazynamid
- etambutol
- streptomycyna
6
Q
Leki przeciwgruźlicze drugiego rzutu - przedstawiciele
A
- etionamid
- kapreomycyna
- cykloseryna
- kwas para-aminobenzoesowy
- kanamycyna
- amikacyna
- fluorochinolony
- ryfabutyna
- ryfapentyna
- klofazymina
- klarytromycyna
7
Q
Leki przeciwgruźlicze drugiego rzutu - zastosowanie
A
- oporność na lek pierwszego rzutu
- fiasko terapii lekami pierwszego rzutu
- pojawienie się poważnych działań ubocznych leków pierwszego rzutu
8
Q
Izoniazyd - charakterystyka
A
- antybiotyk strukturalnie podobny do pirydoksyny
- zabija prątki zewnątrz- i wewnątrzkomórkowo
- aktywny metabolit powstaje przy udziale bakteryjnego enzymu KatG
9
Q
Izoniazyd - mechanizm działania
A
- działanie bakteriobójcze na prątki dzielące się
* nieodwracalne hamowanie syntezy kwasu mykolowego (budulca ścian prątków)
10
Q
Izoniazyd - mechanizmy oporności
A
- nadekspresja ochronnej reduktazy (gen inhA)
- nadekspresja ochronnego antyoksydacyjnego białka (gen ahpC)
- mutacja lub delecja KatG
- mutacja enzymów biorących udział w syntezie kwasu mykolowego
11
Q
Izoniazyd i etionamid - oporność krzyżowa
A
- prątki z mutacją inhA są niewrażliwe na izoniazyd i etionamid
- prątki z mutacją KatG są niewrażliwe tylko na izoniazyd
12
Q
Izoniazyd - działania niepożądane
A
- toczeń polekowy, reakcje immunologiczne
- hepatotoksyczność
- neurotoksyczność - neuropatia obwodowa
- niedokrwistość z niedoboru wit. B₆
- szum w uszach
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
13
Q
Reakcje immunologiczne po izoniazydzie
A
- toczeń polekowy
- wysypka
- gorączka
14
Q
Hepatotoksyczność izoniazydu
A
- ↑ AspAT, AlAT (20% pacjentów)
* ciężkie uszkodzenie i martwica wątroby (1% pacjentów)
15
Q
Neurotoksyczność izoniazydu
A
- neuropatia obwodowa (10-20% pacjentów)
* profilaktyka: małe dawki witaminy B₆
16
Q
Ryfampicyna - charakterystyka
A
- półsyntetyczny antybiotyk
* zabija prątki wewnątrzkomórkowo
17
Q
Ryfampicyna - mechanizm działania
A
- działanie bakteriobójcze na prątki dzielące się
* połączenie z podjednostką β bakteryjnej polimerazy RNA → blokowanie syntezy RNA
18
Q
Ryfampicyna - mechanizmy oporności
A
• mutacja genu rpoB kodującego podjednostkę β bakteryjnej polimerazy RNA
19
Q
Ryfampicyna - spektrum
A
- bakterie Gram-dodatnie
- bakterie Gram-ujemne
- prątki
- chlamydie
20
Q
Ryfampicyna - penetracja tkanek
A
- dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego
- dobrze penetruje do tkanek, ropni, jam gruźliczych
- dobrze penetruje do OUN w stanie zapalenia opon
21
Q
Ryfampicyna - zastosowanie
A
- wszystkie postacie gruźlicy
- trąd
- ciężkie zakażenia gronkowcowe
- legionelloza
- zakażenia Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae
22
Q
Ryfampicyna - działania niepożądane
A
- zaczerwienienie skóry
- małopłytkowość
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
- żółtaczka cholestatyczna
- zapalenie wątroby
- objawy grypopodobne
- śródmiąższowe zapalenie nerek
- pomarańczowe zabarwienie moczu, potu, łez, spermy
23
Q
Ryfampicyna - interakcje
A
• silna indukcja cytochromu P450 - pogorszenie skuteczności leków: ∙ metadonu ∙ doustnych antykoagulantów ∙ przeciwpadaczkowych ∙ inhibitorów proteazy HIV ∙ cyklosporyny ∙ doustnych środków antykoncepcyjnych
24
Q
Ansamycyny - przedstawiciele
A
- ryfabutyna
- ryfapentyna
- ryfaksymina
25
Ryfabutyna - charakterystyka
* słabsza od ryfampicyny indukcja cytochromu P450
| * używana w zakażeniach prątkami atypowymi u osób z AIDS
26
Ryfapentyna - charakterystyka
• lek posiadający takie same własności jak ryfampicyna
27
Ryfaksymina - charakterystyka
* nie wchłania się z przewodu pokarmowego
* bardzo szerokie spektrum
* niewielki wpływ na metabolizm wątrobowy leków
* może wywołać rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
28
Ryfaksymina - zastosowanie
* dekontaminacja jelit w czasie śpiączki wątrobowej
| * zakażenia przewodu pokarmowego
29
Etambutol - charakterystyka
* syntetyczny antybiotyk
| * hamuje prątki zewnątrz- i wewnątrzkomórkowo
30
Etambutol - mechanizm działania
* działanie bakteriostatyczne na szybko dzielące się prątki
| * hamowanie arabinozylotransferaz → hamowanie arabinoglikanu (składnika ścian prątków)
31
Etambutol - mechanizmy oporności
* mutacja genu embCAB kodującego arabinozylotransferazy
| * zwiększenie ekspresji arabinozylotransferaz
32
Etambutol - penetracja tkanek
* dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego
* dobrze penetruje do OUN w stanie zapalenia opon
* wydala się w 50% przez nerki
33
Etambutol - działania niepożądane
• pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego:
∙ zaburzenie ostrości widzenia
∙ ślepota na barwę zieloną i czerwoną
• reakcje uczuleniowe
34
Pirazynamid - charakterystyka
* antybiotyk, pochodna nikotynamidu
* w kwaśnym pH zabija prątki wolno dzielące się
* aktywny metabolit powstaje przy udziale amidazy nikotynowej
* lek ten nie działa na prątki atypowe
35
Pirazynamid - mechanizm działania
* działanie bakteriobójcze na prątki znajdujące się w lizosomach makrofagów
* obniżanie pH wewnątrz bakterii (dokładny mechanizm nieznany)
36
Pirazynamid - mechanizmy oporności
* mutacja genu pncA kodującego amidazę nikotynową
| * zmniejszenie przenikania leku do bakterii
37
Pirazynamid - penetracja tkanek
* dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego
| * dobrze penetruje do OUN w stanie zapalenia opon
38
Pirazynamid - działania niepożądane
* hepatotoksyczność
* hiperurykemia
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* gorączka
39
Streptomycyna - charakterystyka
* antybiotyk aminoglikozydowy
* w alkalicznym pH zabija prątki pozakomórkowe
* wydala się z moczem
* nie działa na prątki atypowe
40
Streptomycyna - mechanizm działania
* działanie bakteriobójcze na prątki dzielące się
| * hamowanie syntezy białek
41
Streptomycyna - mechanizmy oporności
* wytwarzanie enzymów dołączających grupy funkcyjne do leku
* zaburzenie transportu leku do bakterii (mutacje poryn)
* mutacja miejsca wiążącego lek na rybosomie (S12)
42
Streptomycyna - penetracja tkanek
* nie wchłania się z przewodu pokarmowego
* słabo przenika do tkanki płucnej
* dobrze przenika do OUN w stanie zapalenia opon
43
Streptomycyna - zastosowanie
* gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
| * rozsiana postać gruźlicy
44
Streptomycyna - działania niepożądane
* częste reakcje uczuleniowe
* nefrotoksyczność
* ototoksyczność
45
Etionamid - charakterystyka
* antybiotyk strukturalnie podobny do izoniazydu
| * zabija prątki zewnątrz- i wewnątrzkomórkowo
46
Etionamid - mechanizm działania
* działanie bakteriobójcze na prątki dzielące się
| * podobnie jak izioniazyd: nieodwracalne hamowanie syntezy kwasu mykolowego (budulca ścian prątków)
47
Etionamid - mechanizmy oporności
• oporność krzyżowa z izoniazydem (mutacja inhA)
48
Etionamid - penetracja tkanek
* dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego (podawany doustnie)
* dobrze przenika do OUN
49
Etionamid - działania niepożądane
* podrażnienie żołądka
* uszkodzenie wątroby
* neuropatia (profilaktyka: podawanie pirydoksyny)
50
Kapreomycyna - charakterystyka
* antybiotyk aminoglikozydowy
* stosowany domięśniowo
* działa na prątki oporne na amikacynę i streptomycynę
51
Kapreomycyna - działania niepożądane
```
• nefrotoksyczność
• ototoksyczność
• powikłania w miejscu podania:
∙ ból
∙ obrzęk
∙ jałowy ropień
```
52
Cykloseryna - charakterystyka
* antybiotyk peptydowy
* hamuje syntezę ściany bakterii
* stosowany w przypadku oporności prątków na leki pierwszego rzutu
53
Cykloseryna - działania niepożądane
* depresja
* psychoza
* neuropatia obwodowa (profilaktyka: podawanie pirydoksyny)
54
Kwas para-aminosalicylowy (PAS) - charakterystyka
* lek przeciwprątkowy
* antagonista kwasu foliowego
* rzadko stosowany w przypadku oporności prątków na leki pierwszego rzutu
55
Kwas para-aminosalicylowy (PAS) - działania niepożądane
```
• podrażnienie, krwawienie, wrzody żołądka i dwunastnicy
• krystalizacja w moczu → kamica moczowa
• objawy nadwrażliwości:
∙ gorączka
∙ ból stawów
∙ zaczerwienienie skóry
∙ hepatosplenomegalia
∙ limfadenopatia
∙ zapalenie wątroby
∙ neutropenia
```
56
Aminoglikozydy stosowane w leczeniu gruźlicy
* streptomycyna
* kapreomycyna
* amikacyna
* kanamycyna
57
Fluorochinolony stosowane w leczeniu gruźlicy
* cyprofloksacyna
* lewofloksacyna
* gatyfloksacyna
* moksyfloksacyna
58
Oksazolidynony stosowane w leczeniu gruźlicy
• linezolid
59
Makrolidy stosowane w leczeniu gruźlicy
* klarytromycyna
| * azytromycyna
60
Leki wykorzystywane w terapii trądu - przedstawiciele
* dapson (i inne sulfony)
* ryfampicyna
* klofazymina
61
Dapson i inne sulfony - charakterystyka
* stosowane w leczeniu trądu
* hamują syntezę dihydrofolianu
* dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego
* kumulują się w skórze, wątrobie, nerkach, mięśniach
62
Dapson i inne sulfony - działania niepożądane
* niedokrwistość hemolityczna
* niestrawność
* gorączka
* świąd, zaczerwienienie skóry
* rumień guzowaty
63
Leczenie rumienia guzowatego
* GKS
| * talidomid
64
Klofazymina - charakterystyka
* barwnik fenzynowy stosowany w leczeniu trądu
* łączy się z DNA, hamując jego replikację
* kumuluje się w komórkach siateczkowatych skóry, uwalnia się z nich przez miesiące
65
Klofazymina - działania niepożądane
* ciemne przebarwienia skóry
| * zaburzenia żołądkowo-jelitowe
