2.13 Zaburzenia układu pozapiramidowego Flashcards
(86 cards)
1
Q
Patogeneza choroby Parkinsona
A
- oksydacja dopaminy → powstawanie toksycznych metabolitów
- uszkodzenie neuronów dopaminergicznych szlaku “istota czarna - prążkowie”
- względna przewaga neuronów cholinergicznych z prążkowia
2
Q
Objawy choroby Parkinsona
A
- hipokineza
- maskowaty wyraz twarzy
- drżenie spoczynkowe
- sztywność mięśniowa
3
Q
Leczenie choroby Parkinsona - grupy leków
A
- prekursory dopaminy
- agoniści rec. dopaminowych
- inhibitory metabolizmu lewodopy i dopaminy
- leki cholinolityczne
- inne
4
Q
Prekursory dopaminy - przedstawiciele
A
• lewodopa
5
Q
Dopamina - zastosowanie
A
- nie jest stosowana w leczeniu
* powód: jest polarna - nie przenika do OUN
6
Q
Lewodopa - zastosowanie
A
- najskuteczniejszy lek w chorobie Parkinsona
* bezpośredni prekursor dopaminy
7
Q
Lewodopa - mechanizm działania
A
- wnika do OUN poprzez transporter dla aminokwasów obojętnych
- posiłek bogatobiałkowy poprzez kompetycję zmniejsza wchłanianie lewodopy
- w OUN dekarboksylaza aminokwasów aromatycznych metabolizuje lewodopę do dopaminy
8
Q
Droga wejścia lewodopy do OUN
A
Transporter dla aminokwasów obojętnych
9
Q
Enzym katalizujący przemianę lewodopy w dopaminę
A
Dekarboksylaza aminokwasów aromatycznych
10
Q
Lewodopa - problemy
A
- po kilku latach przyjmowania skuteczność wyraźnie spada
- działania niepożądane na obwodzie
- działania niepożądane w OUN
11
Q
Spadek skuteczności lewodopy - mechanizm
A
dawkowanie nie odzwierciedla fizjologicznego rytmu produkcji dopaminy →
→ down-regulacja postsynaptycznych rec. dopaminowych →
→ spadek intensywności sygnalizacji wewnątrzkomórkowej
12
Q
Lewodopa - działania niepożądane na obwodzie
A
- rozszerzenie naczyń → hipotonia ortostatyczna
* nudności
13
Q
Lewodopa - ochrona przed działaniami niepożądanymi na obwodzie
A
- podawanie karbidopy w połączeniu z lewodopą
* stosunek karbidopa:lewodopa 1:10
14
Q
Karbidopa - działanie
A
- inhibitor dekarboksylazy aminokwasów aromatycznych
- nie przechodzi przez barierę krew-mózg
- chroni lewodopę przed metabolizmem na obwodzie
15
Q
Lewodopa - działania niepożądane w OUN
A
- ataki psychozy
- zjawisko “on-off”
- dyskinezy
16
Q
Zjawisko “on-off”
A
- naprzemienne okresy “on” (kontroli objawów) i “off” (powrotu objawów)
- mechanizm: down-regulacja postsynaptycznych rec. dopaminowych
- w okresie “on” pojawiają się dyskinezy (rytmiczne ruchy głowy i tułowia)
17
Q
Jatrogenny parkinsonizm polekowy - przyczyna
A
- podawanie leków przeciwpsychotycznych
* leki przeciwpsychotyczne to antagoniści rec. dopaminowych
18
Q
Agoniści rec. dopaminowych - przedstawiciele
A
- bromokryptyna
- pergolid
- pramipeksol
- ropinirol
- pirybedyl
- rotygotyna
- apomorfina
19
Q
Bromokryptyna
A
- alkaloid sporyszu
- antagonista D₁
- agonista D₂
20
Q
Pergolid
A
- alkaloid sporyszu
* agonista receptorów D₁ i D₂
21
Q
Pramipeksol
A
- agonista rec. dopaminowych
- działa słabiej na D₂ niż na D₃
- podobne: ropinirol
22
Q
Ropinirol
A
- agonista rec. dopaminowych
- działa słabiej na D₂ niż na D₃
- podobne: pramipeksol
23
Q
Pirybedyl
A
- agonista rec. dopaminowych
* działa w równym stopniu na D₂ i D₃
24
Q
Rotygotyna
A
- agonista rec. dopaminowych
* występuje w formie plastrów
25
Apomorfina
* agonista rec. dopaminowych
* występuje w formie iniekcji
* szybko znosi silne objawy hipokinezy
26
Agoniści rec. dopaminowych - działania niepożądane
```
• sedacja
• efekt propsychotyczny (halucynacje)
• działanie alkaloidów sporyszu:
∙ niedociśnienie
∙ nudności
∙ obrzęki
```
27
Działania niepożądane alkaloidów sporyszu
* niedociśnienie
* nudności
* obrzęki
28
Agoniści rec. dopaminowych - zależność od karboksylazy
* metabolizm tych leków jest niezależny od karboksylazy
| * można podawać je w późnych stadiach choroby
29
Inhibitory metabolizmu lewodopy i dopaminy - grupy leków
* inhibitory MAO-B
| * inhibitory COMT
30
MAO-B
* monoaminooksydaza typu B
| * rozkłada dopaminę
31
COMT
* katecholo-O-metylotransferaza
| * rozkłada lewodopę
32
Inhibitory MAO-B - przedstawiciele
* selegilina
| * rasagilina
33
Selegilina
* inhibitor MAO-B
* podawana samodzielnie lub razem z lewodopą
* jej metabolitem jest amfetamina
34
Amfetamina
* jest metabolitem selegiliny
| * wywołuje bezsenność i niepokój
35
Inhibitory COMT - przedstawiciele
* tolkapon
| * entakapon
36
Tolkapon
* inhibitor COMT
* działa w OUN i na obwodzie
* hepatotoksyczny
37
Entakapon
* inhibitor COMT
| * działa tylko na obwodzie
38
Inhibitory COMT - działania niepożądane
* nudności
* biegunka
* hepatotoksyczność (tolkapon)
39
Inhibitory MAO i COMT - działanie
* hamowanie rozkładu dopaminy → zwiększenie jej dostępności
| * mogą być stosowane razem z karbidopą
40
Leki cholinolityczne w chorobie Parkinsona - przedstawiciele
* benzatropina
* triheksyfenidyl
* biperyden
41
Leki cholinolityczne w chorobie Parkinsona - mechanizm
* przechodzą przez barierę krew-mózg
| * hamują receptory muskarynowe
42
Leki cholinolityczne w chorobie Parkinsona - łagodzone objawy
* głównie drżenie mięśniowe
* sztywność mięśniowa
* hipokineza
43
Benzatropina
* lek cholinolityczny
* stosowany pomocniczo w chorobie Parkinsona
* może być stosowany w parkinsonizmie polekowym
* podobne: triheksyfenidyl, biperyden
44
Triheksyfenidyl
* lek cholinolityczny
* stosowany pomocniczo w chorobie Parkinsona
* może być stosowany w parkinsonizmie polekowym
* podobne: benzatropina, biperyden
45
Biperyden
* lek cholinolityczny
* stosowany pomocniczo w chorobie Parkinsona
* może być stosowany w parkinsonizmie polekowym
* podobne: benzatropina, triheksyfenidyl
46
Amantadyna
* lek przeciwwirusowy w grypie, ale jest używany w chorobie Parkinsona
* dobrze tolerowany
* mniej skuteczny niż lewodopa
47
Amantadyna - działanie
* nasila uwalnianie dopaminy
* hamuje wychwyt presynaptyczny dopaminy
* blokuje uwalnianie ACh za pośrednictwem receptorów NMDA
48
Amantadyna - działania niepożądane
* zaburzenia snu
* pobudzenie psychomotoryczne
* zatrzymanie moczu
* sinica marmurkowata skóry
* wydłużenie odstępu QT
49
Amantadyna - skuteczność
* środek dobrze tolerowany
| * mniej skuteczny niż lewodopa
50
IPXO66
* preparat lewodopy o przedłużonym okresie aktywności
* może być podawany 3x zamiast 5x dziennie
* mniejsze wahania stężenia lewodopy → mniejsze dyskinezy
51
Fipamezol
* antagonista rec. α₂
| * zmniejsza dyskinezy
52
Preladenant
* antagonista rec. adenozynowych A₂A
* pobudza sygnalizację dopaminergiczną
* wspomaga leczenie lewodopą
* nieskuteczny, wycofany
53
Kierunki terapii genowej choroby Parkinsona
* neurturyna
* dekarboksylaza kwasu glutaminowego
* hydroksylaza tyrozyny
54
Patogeneza choroby Huntingtona
* nadmiar stymulacji dopaminergicznej w prążkowiu
| * degeneracja neuronów GABA-ergicznych w prążkowiu
55
Leki stosowane w chorobie Huntingtona - przedstawiciele
* haloperydol
* diazepam
* tetrabenazyna
* rezerpina
56
Haloperydol
• lek stosowany w chorobie Huntingtona:
∙ przeciwdziałanie efektom dopaminy
∙ kontrola psychozy
57
Diazepam
• lek stosowany w chorobie Huntingtona:
| ∙ stymulacja sygnalizacji GABA-ergicznej
58
VMAT2
• vesicular monoamine transporter 2
(pęcherzykowy transporter monoamin typu 2)
• odpowiada za wydzielanie dopaminy z błony presynaptycznej
59
Tetrabenazyna
* lek stosowany w chorobie Huntingtona
| * odwracalny inhibitor VMAT2
60
Rezerpina
* lek stosowany w chorobie Huntingtona
| * nieodwracalny inhibitor VMAT2
61
Inhibitory VMAT2 - działania niepożądane
* depresja
| * niedociśnienie
62
Patogeneza stwardnienia zanikowego bocznego (ALS)
• zazwyczaj nieznana
• niekiedy mutacje:
∙ w genie dla dysmutazy ponadtlenkowej
∙ w genach dla białek wiążących się z DNA
63
Leczenie stwardnienia zanikowego bocznego - przedstawiciele
* ryluzol
| * baklofen
64
Ryluzol
• jedyny lek skuteczny w ALS:
∙ blokuje uwalnianie kwasu glutaminowego
∙ jest antagonistą postsynaptycznych receptorów NMDA
∙ jest antagonistą postsynaptycznych receptorów kainowych
∙ hamuje przewodnictwo w kanałach NaV
65
Baklofen
• lek stosowany objawowo w ALS:
∙ agonista receptorów GABA B
∙ znosi bolesną spastyczność mięśni
66
Joflupan
* środek mający powinowactwo do presynaptycznych transporterów dopaminy
* diagnostyka ch Parkinsona
67
Rasagilina
* inhibitor MAO0B
* podawana samodzielnie lub razem z lewodopą
* nie jest metabolizowana do amfy
68
Walbenazyna
* hamuje rec. VMAT2
* zmniejsza uwalnianie dopaminy
* redukuje nadwrażliwość
* leczenie dyskinez późnych
69
Pimawanseryna
* odwrotny agonista 5-HT5a i 5-HT2c
| * leczenie halucynacji i iluzji w Parkinsonie
70
Leczenie rdzeniowego zaniku mieśni
• nusinersen
71
Nusinersen
* antysensowny oligonukleotyd
* zmienia alternetywny splicing genu SMN2
* leczenie rdzenowego zaniku mięśni
* wstrzyknięcia dokanałowe co 4 msc
72
Leczenie stwardnienia rozsianego
* mitoksantron
* triamcynolon
* interferon beta-1a
* interferon beta-1b
* octan glatyrameru
* natalizumab
* fingolimod
* teryflunomid
* fumaran dimetylu
* famprydyna
* alemtuzumab
* daklizumab
73
Mitoksantron
* chemioterapeutyk przeciwnowotworowy
* leczenie postępującego stwardnienia rozsianego
* kardiotoksyczny
74
Traimcynolon
* GKS
| * leczenie stwardnienia rozsianego
75
Interferon beta-1a, beta-1b
* zmniejszają liczbę kom. zapalnych
* zwiększają produkcję neuroprotekcyjnego nerwowego czynnika wzrostu (NGF)
* leczenie stwardnienia rozsianego
* działania niepożądane: grypopodobne, leukopenia, objawy skórne podobne do tocznia
76
Octan glatyrameru
* polimer z reszt aminokwasów spotykanych w zasadowym białku mieliny (MBP)
* leczenie stwardnienia rozsianego
* układ immunologiczny atakuje octan glatyrameru zamiast białek mieliny
* działania niepożądane: rumień miejscowy, obj. grypopodobne, alergia
77
Natalizumab
* Ig p/molekule adhezyjnej, intergynie alfa4
* stosowana w stwardnieniu rozsianym, ch Leśniowskiego-Crohna
* hamuje przenikanie kom. zapalnych przez BBB
* niepożądane: razem z innymi lekami powoduje wieloogniskową leukoencefalopatię, w monoterapii bezpieczny
78
Fingolimod
* moduluje rec. dla sfingozyno-1-fosforanu
* sekwestruje limfocyty w węzłąch - nie mogą brać udziału w reakcji autoimmunologicznej
* leczenie stwardnienia rozsianego
* działanie niepoządane: krwotoczne ogniskowe zapalenie mózgu, obrzęk plamki
79
Teryflunomid
* aktywny metabolit leflunomidu
* blokuje syntezę pirymidyn
* hamuje proliferację lim T
* hamuje czynnik transkrypcyjny NF-kB
* leczenie stwardnienia rozsianego
* działania niepożądane: hepatotoksyczność, wzrost CTK, leukopenia, zaburzenia żj
80
Dimetylofumaran
* aktywuje czynnik transkrypcyjny Nrf2
* agonista rec. nikotynowych
* leczenie stwardnienia rozsianego
* działania niepoządane: ogniskowa leukoencefalopatia, alergie
81
Famprydyna
* bloker kanałów potasowych
* wzmacnia potencjał czynnościowy w aksonach beaz osłonek
* łagodzenie zaburzeń chodu w stwardnieniu rozsianym
* działania niepozadne: UTI
82
Alemtuzumab
* Ig p/CD52 na dojrzałych limfocytach
* leczenie stwardnienia rozsianego
* działania niepożądane: podatność na infekcje
83
Daklizumab
* Ig p/CD25 na lim T
* hamuje przyłączenie IL2
* leczenie stwardnienia rozsianego
84
Miorelaksanty
* baklofen
* tyzanidyna
* diazepam
* cyklobenzapryna
* dantrolen
85
Baklofen
* agonsta rec. GABAb
| * leczenie bolesnych skurczy mięśni
86
Tyzanidyna
* środek zwiotczający mieśnie szkieletowe działający ośrodkowo
* działa na rdzeń kręgowy
* zmniejsza nadmierne napięcie mięśniowe
* leczenie skurczy mieśni związanych z kręgosłupem, nadmiernego napięcia mieśnie w stwardnieniu rosianym, przewlekłych chorobach rdzenia kręgowego, chorobach zwyrodnieniowych rdzenia kręgowego, mózgowym porażeniu dziecięcym, następstwach udaru
